تا ۵۰ سال پیش در فارس ، سه حوض ماهی در شیراز ، فسا و زرقان وجود داشت اما با خشك شدن حوض ماهی فسا اكنون دو حوض دایر است . مراسمی كه برای این دو حوض ماهی وجود دارد، تقریباً مشابه است . از زیر كوه سعدی ، چشمه ای بیرون می آید كه چند چاه برای استفاده از آن در خانه های بالادست آرامگاه حفر شده است . حوض ماهی آرامگاه سعدی ، هم سطح زمین و مظهر قنات و چشمه است . تردیدی وجود ندارد كه پیش از زمان سعدی و حتی در ایران باستان ، این آب جریان داشت و مقدس بود . به همین دلیل سعدی برای این آب اهمیت قایل بود . براساس نوشته «ابن بطوطه» كه دوبار در سال های ۷۲۵ و ۷۴۸ هـ.ق، (بار اول حدود ۳۰ سال پس از درگذشت سعدی) به شیراز آمده بود ، سعدی این حوض هشت ضلعی را ساخته است .
مراسم و باورهای مردم شیراز و اطراف ، تا سال ۱۳۲۷ شمسی كه سال تخریب آرامگاه سعدی برای تجدید بنای آن است ، بسیار جدی و اجرای آنها بسیار ضروری بود . تا آن زمان هر سال حدود ده هزار نفر در چهلمین روز پس از عید نوروز در محوطه جلوی آرامگاه سعدی جمع می شدند و آش نذری كه در فارس اصطلاحاً «دیگ جوش» نامیده می شود ، می پختند و از بامداد تا شب شادی می كردند و بر این باور بودند كه یك ماهی قرمز كه یك حلقه طلایی در بینی دارد ، در آب بالا می پرد و می رود . ماهی های این آب مقدس است و هیچ كس حق صید آنها را ندارد . امروزه هنوز مردم كوی سعدی بر این باورند و در حوض ماهی سكه می اندازند تا آرزوهایشان برآورده شود ، ولی آداب و مناسكی در این زمینه وجود ندارد . در زرقان چنین مراسمی هنوز ادامه دارد . پس از ساخت آرامگاه سعدی ، از آب تنی در این حوض برای برآورد نیاز جلوگیری شد و دیگر كسی در محوطه حوض ماهی به آب دسترسی ندارد . اما حدود ۱۵۰ متر بعد از آرامگاه ، در كوچه ای كه اصطلاحاً كوچه حمام سعدی می نامند ، مردم برای باورها و مناسك خود از آب چشمه یا قنات سعدی استفاده می كنند .
مردم شیراز و اطراف ، باورهایی خاص نسبت به حوض ماهی دارند و عده ای برآنند صاحب این آب ، حضرت امام حسن(ع) است. گروهی دیگر معتقدند اگر دختر یا پسری دست و روی خود را با این آب بشوید ، بخت او باز می شود و به خانه بخت می رود . در گذشته با جام «چهل كلید» روی سر خود آب می ریختند . آب تنی در دوره ی پیش از ساخت ساختمان جدید آرامگاه ، در روز چهارشنبه سوری انجام می شد .
