بیشترین گمانه زنی كه در خصوص كاربرد ” كعبه زرتشت ” انجام می شد این بود كه این بنا ، محل نگهداری كتاب اوستا و اسناد حكومتی یا محل گنجینه دربار و یا آتشكده معبد بوده است ؛ اما طبق نظر غیاث ، این بنا با مقایسه با تمام بناهای گاه شماری ( تقویم ) آفتابی در سراسر جهان ؛ پیشرفته ترین ، دقیق ترین و بهترین بنای گاه شماری آفتابی جهان بوده است .تمام بناهای گاه شماری آفتابی در جهان فقط می توانند روزهای خاصی از سال ( مانند روزهای سرفصل ) را مشخص كنند و حتی با سال خورشیدی هم تنظیم نیستند ؛ اما این بنا با دقت و علمی كه در ساخت آن اجرا شده ، قادر است بسیاری از جزئیات روزهای مختلف سال و ماه ها را مشخص كند .
زرتشتیان با استفاده از این بنا می توانستند بسیاری از مناسبت ها و جشن های سال را روز به روز دنبال كنند و از زمان دقیق آنها آگاه شوند . این بنا سی پله دارد كه در هر روزآفتاب بر روی یكی از این پله ها تابیده میشود و سی روز سال را بر این اساس تشخیص میدادند.
طبق این نظریه ؛ این بنا ، یك گاه شمار تمام سنگی ثابت در جهان است كه به نظر می رسد سازندگان آن بر نكات علمیِ جغرافیایی ، نجومی ، سال كبیسه ، انحراف كره زمین نسبت به مدار خورشید ، تفاوت قطب مغناطیسی با قطب جغرافیایی ، مسیر گردش زمین به دور خورشید مسلط بودند تا بتوانند ۵۰۰ سال پیش از زادروز مسیح ، چنین اثر دقیقی را ایجاد كنند .
حال آنكه كروی بودن كره زمین و گردش زمین به دور خورشید ، در چهارصد سال اخیر در اروپا كشف شد .
