بَم یكی از شهرهای مهم در استان كرمان در جنوب شرقی ایران است. این شهر دومین شهر استان كرمان به لحاظ مساحت بعد از كلانشهركرمان است. شهر بم تنها شهر ثبت شده ایران در میراث جهانی یونسكو است.
بم در بخش مركزی شهرستان بم قرار دارد. این شهر در ۵۸ درجه و ۲۱ دقیقه درازای خاوری و ۲۹ درجه و ۶ دقیقه پهنای شمالی و در ارتفاع ۱۰۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد. شهر بم در ۱۸۰ كیلومتری جنوب خاوری كرمان واقع شده‌است.
پیشینه
بم یكی از شهرهای تاریخی ایران و استان كرمان است طوری كه اگر بخواهند به یك جهانگرد دو سه عكس تاریخی از ایران نشان دهند حتماً یكی از آنها ارگ بم است. (ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان است كه از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه می‌شود). همچنین بم در گذشته به پاریس ایران شهرت داشت.شهر بم به فاصله تقریبی ۱۲۰۰ كیلومتری پایتخت قرار دارد، این شهر به لحاظ تاریخی و محصولات كشاورزی (به‌ویژه خرما)، معروفیت جهانی دارد. شهر قدیم بم یكی از پنج كورهٔ ایالت فارس بود و به دروازه شرق ایران شهرت داشته‌است . بم در مقطع حساسی از تاریخ (اواخر پادشاهی لطفعلی خان زند در زمان فرار او به بم) حتی از طرف لطفعلی خان پایتخت ایران نیز اعلام شد و برای مدتی پایتخت ایران بود.
وقتی پاتی نجر جهانگرد انگلیسی در حدود ۱۱۸۹ خورشیدی وارد بم شد، قلعه آنرا مستحكم دیده و ذكر میكند: بقدری آنرا مستحكم كرده‌اند كه شاید در همه ایران ازین حیث بی‌نظیر باشد.
بنوشته بارتولد: بم مركز صنعتی كرمان بوده و پارچه‌های نخی كه در بم می‌بافته‌اند بهمه جا حتی تا مصر می‌رفت…»
یعقوبی كه در ۲۷۸ ه.ق. از نطقه كرمان سخن به میان آورده از قلعه بم نیز یاد كرده است كه از نوشته های او، این چنین بر می آید كه استحكامات خوبی نیز داشته است.
جغرافی نویسان عرب قرن دهم به ویژه مقدسی شرح خوبی درباره اهمیت اقتصادی بم به دست ما می‌دهند و مقدسی می‌نویسد: بم یك مركز ولایتی با اهمیت و دلكش و بزرگ است مردم آن كارشناس و دارای مهارتند. این شهر بازارگاهی است و مردم را از راه دور به خود می‌كشاند و پارچه‌ای كه در اینجا تولید می‌شود در كشورهای بسیاری شهرت دارد و آوازه بم در همه جهان اسلام پیچیده و مایه سرفرازی كشور می‌باشد و بیشتر اهالی شهر بافندگانند و بیشتر رخت‌های صادراتی بم در دهكدۀ بزرگی نزدیك آن فراهم می‌شود و در خاور و باختر جهان اسلام این رختها را به عالی‌ترین همه لباس‌ها می‌دانند و علاوه بر اینها دستار و پیراهن و لباسهای فاخر كه طالب بسیار دارد و البسه‌ای كه از مرو بیرون می‌آید در بم تولید می‌گردد.
دكتر مظاهری: «…پرورش كرم ابریشم و كارگاههای ابریشم بافی متعددی از قرن ششم میلادی در نواحی یزد، بم، شوشتر و خوزستان شروع بكار كرده‌اند و احتمال بسیار دارد كه صنعتی نساجی قدمت بیشتری در ناحیه بم داشته باشد.
كتاب بدایع الزمان; ولایت بم حكایت از بهشت میكرد، خطه‌ای مشتمل بر الوان نعیم…
ساكنان نخستین بم اطلاعات ساكنان نخستین بم بدرستی شناخته نیست اما از روی سكونتگاههای دسته جمعی بویژه ایجاد برج و بارو های مستحكم در اطراف آنها، می‌توان حدس زد كه این شیوه فرهنگ آریائی باشد(زیرا بومیان ایران چنین استحكاماتی را لازم نمی‌دانستند) و با توجه به سكونت مداوم مردم در ارگ از هزاره های گذشته تا ۱۵۰ سال پیش می توان حدس زد مردم كنونی بم از نژاد آریایی نسبتاً اصیل باشند. تیره‌ای آریائی نژاد كه بر بم تاختند با بومیان مقاوم روبرو شدند و چون بر آنان پیروز گشتند بساختن برج و بارو و استحكاماتی پرداختند.
همچنین چندی پیش تحقیق وپژوهش یك محقق در مورد مردم بخش دهبكری و روستاهای تابع آن وآزمایش از آنها نشان داد DNAمردم دهبكری و توابع آن با DNAاجساد مدفون در ارگ بم یكی است و این موضوع به این معنا است كه مردم دهبكری و توابع آن همان مردم قدیم ارگ بم هستند كه صدها سال قبل به دلایل نامعلومی مثل خشكسالی یا گرمی هوا و غیره.. به مرور زمان و طی سالیانی از داخل ارگ بم به این منطقه ی پر آب و خوش آب و هوا نقل مكان كرده‌اند كه عده ی بیشتر آنها در همان ارگ مانده‌اند.
بنای این شهر قدیمی را در اساطیر ایرانی به بهمن ابن اسفندیار نسبت می‌دهند.
هفتواد اسطوره ی بمی شاهنامه
باستناد داستان هفتواد در شاهنامه و كتاب كارنامك اردشیر بابكان می‌توان دریافت كه با نام كجاران یا كوزران، كه اكنون محله‌ای به همین نام در شمال غربی بم می‌باشدكه بطور حدس و گمان آنرا می‌توان بعنوان نخستین هسته شهر بم پنداشت. در روزگار ساسانیان هفتواد مرد فقیر ساكن در شهر كجاران سرو سامانی یافته و حاكم را از میان برمی‌دارد و برای خود برج و باروئی بر بالای تپه مجاور قلعه حاكم قبلی میسازد كه همین ارگ كنونی بم است…بنابراین هفتواد شهر را توسعه نداد، بلكه محل تجمع سكونتگاهی را تغییر داد و مردم را از شهر كجاران به پای تپه كشانید و خود بر بالای تپه و در برج بحكمرانی پرداخت.
بم در گذشته یكی از پنج كورهٔ ایالت فارس بود. ابن حوقل مؤلف كتاب صورةالارض در قرن چهارم هجری از بم به نام شهری كه از جیرفت بزرگ‌تر و هوایش از آن سالم‌تر و دارای نخلستان‌های زیاد بوده، یاد كرده‌است. همچنین از سه مسجد بم به نام‌های مسجد خوارج و مسجد هزاران و مسجد قلعه نام برده و به تفصیل پارچه‌های مرغوب و زیبایی را كه در آن جا بافته می‌شد، ذكر كرده‌است. بنا به گفته مقدسی در كتاب احسن‌التقاسیم، باروی شهر بم چهار دروازه به نام‌های نرماشیر، كوسكان، آسبیكان و كورجین داشته‌است. طبق گفتهٔ وی بیشتر بازارهای بم در خارج شهر و تعدادی هم در داخل شهر قرار داشته‌اند. بم در مسیر جاده‌هایی كه جنوب خاوری ایران را با سیستان، افغانستان و بلوچستان مرتبط میكند قرار دارد. به همین جهت این شهر از دوره ساسانیان اهمیت نظامی و بازرگانی زیادی داشته‌است. شهر بم در سال ۱۱۳۱ ه. ق به تصرف محمود افغان درآمد، ولی به علت شورشی كه در قندهار روی داد آنجا را رها كرده عازم قندهار شد. ولی بار دیگر در سال ۱۱۳۴ ه. ق بر بم استیلا یافت و این وضع تا سال ۱۱۴۳ ه. ق كه نادر، اشرف افغان را شكست داد، ادامه داشت. در سال ۱۲۰۹ ه. ق، لطفعلی‌خان زند، در همین شهر توسط عمال آقا محمد خان قاجار دستگیر شد. خان قاجار به یادگار این موفقیت مناره‌ای از سرهای ۶۰۰ تن از مخالفین خود در بم برافراشت.
اقلیم و آب و هوا
آب و هوای بم گرم و خشك است اما به علت مجاورت با كویر آب و هوای متغیری دارد، به طوریكه گاهی اوقات در تابستان‌ها گرم‌ترین و در زمستان‌ها سردترین نقطه كشور گزارش شده‌است. میزان بارندگی سالانه بطور متوسط ۶۸ میلی‌متر است.
یكی از جاذبه های بی نظیر بم بخش خوش آب و هوا وتوریستی گردشگری دهبكری است.دهبكری زیباترین منطقه ی سرسبز و چشم نواز است كه در شهرستان كویری بم خود نمایی میكند و به همین دلیل نزد مردم بم بسیار محبوبیت دارد.علاوه بر مردم بم در همه ی فصول سال دهبكری پذیرای مسافران بیشماری است.دهبكری دارای ارتفاعات بكر و دست نخورده ی بسیاری است به طوری كه همه ساله گروه های كوه نوردی و گردشگری بسیاری در استان كرمان به ارتفاعات دهبكری قدم می گذارند.از جمله این ارتفاعات می توان به كوه شیر و منطقه ی زیبای مرغك اشاره كرد.
یكی دیگر از جاذبه های زیبا و دست نخورده ی بم منطقه ی مرغك از توابع دهبكری است كه همه ی این مناطق دارای جنگل های پسته وحشی-بادام وحشی و سرسبزی بسیاری است.در مرغك نیز در گذشته موسیقی سنتی ایرانی اصیلی رواج داشته.از منطقه ی دهبكری از گذشت های دور در نوشته های نویسندگان و ادیبان به عنوان بهشت میان دو جهنم یاد شده است و همه در وصف سر سبزی آن سخن رانده‌اند.
یكی از مسائل گردشگری و مدرن مورد بحث درباره ی دهبكری ساختن تله كابین در دهبكری است كه البته این طرح همواره با بی توجهی مسئولین همراه بوده.
ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر و در مجاورت جادهٔ ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشكانی و یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسكونی بوده‌است. ارگ بم در تاریخ ۱ فروردین ۱۳۴۵ به شماره ۵۱۹ در فهرست آثار ملی و شهر بم با عنوان بم و منظر فرهنگی آن در ژوئن ۲۰۰۴ در فهرست آثار میراث جهانی به ثبت رسیده‌اند. ارگ بم بزرگترین بنای خشتی جهان است كه از لحاظ عظمت و زیبایی با دیوار چین مقایسه می‌شد اما متأسفانه در زلزله دی ماه سال۱۳۸۲ این بنای بی نظیر آسیب جدی دید و هنوز با گذشت چند سال از وعده‌های مسئولین همچنان این بنا به همان شكل مانده‌است. با بررسی انجام شده طی چند سال گذشته بنای اولیه این ارگ تاریخی به شش هزار سال پیش بر می‌گردد
تل آتشین دارستان بم
طی كاوشهای اخیر كه در بخش دارستان انجام گرفت نشانه‌هایی از دوران نوسنگی كشف شده كه به هزاره هفتم قبل از میلاد مسیح می‌رسد به طوریكه می‌تواند تكمیل كننده حوزه فرهنگی هلیل كه مربوط به هزاره سوم قبل از میلاد است باشد. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری پیرامون مطالعات تخصصی این متحول گر تاریخ بشریت گمانه زنی و لایه نگاری با مسئولیت دكتر گاراژیان و دكتر مختاری اقداماتی را انجام داده‌است. نشانه‌های دیگری از این دوران در فلسطین وجود دارد كه از جمله تفاوتهای آن با آثار به دست آمده در بم می توان به وجود سفال در منطقه دارستان بر خلاف فلسطین اشاره نمود.
صنعت و اقتصاد
ارگ جدید و منطقه ویژه اقتصادی
منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید، با هدف ایجاد و توسعه زمینه‌های لازم برای فعالیتهای كارامد صنعتی، جذب فناوری‌های نوین و افزایش زمینه‌های اشتغال از طریق جلب و هدایت سرمایه گذاری داخلی و خارجی در دهه فجر سال ۱۳۷۶، تاسیس ورسماً كار خود را آغاز كرد. مساحت این منطقه بالغ بر ۱۱۰۰هكتار است كه در فاصله ۱۰ كیلومتری شرق شهرستان بم (در جاده بم -زاهدان) در استان كرمان واقع شده‌است. این منطقه قبل از پیوستن به مناطق ویژه اقتصادی، سرمایه گذاری خارجی را از طریق همكاری با شركت خودروسازی دوو كره جنوبی جذب و به تدریج زمینه لازم را برای فعالیت سایر شركتها فراهم نمود. براین اساس، با مشاركت وسرمایه گذاری‌های گسترده انجام شده و همت متخصصان داخلی، در حال حاضر منطقه ویژه اقتصادی ارگ جدید، تنها منطقه ویژه اقتصادی تخصصی در زمینه صنایع خودروسازی، قطعه سازی و صنایع وابسته به آن دركشور محسوب می‌شود به طوریكه در حال حاضر چندین مدل از خودروهای تولیدی در كشور توسط شركتهای حاضر در این منطقه ساخته می‌شود. شركت عمران ارگ بعنوان سازمان مسئول منطقه ویژه اقتصادی ار گ جدید به منظور تحقق بخشیدن به توسعه فعالیتهای صنعتی، اقتصادی و گردشگری از ابتدای تاسیس بخش عمده‌ای از فعالیت خود را در این منطقه آغاز كرد. از جمله اقدامات این شركت ایجاد زیر ساختها وامكانات پشتیبانی مورد نیاز از قبیل احداث ترمینال اختصاصی درفرودگاه بم، تاسیس ترمینال مسافری و باربری، راه آهن و انبارهای مجهز كالا، تامین آب، برق و مخابرات، ساخت هتلها، امكانات ورزشی، تفریحی، آموزشی و سایر تسهیلات بوده‌است كه علاوه بر فراهم آمدن زمینه‌های لازم برای توسعه پیش از پیش سرمایه گذاری‌های صنعتی، امید می‌رود تا این منطقه با توجه به پتانسیل‌های لازم در آینده‌ای نزدیك به یكی از قطبهای توریستی و تفریحی كشور نیز تبدیل شود.
