مسجد یری بالا در بافت قدیم شهر زنجان در محله ای معروف به همین نام قرار دارد.این مسجد كه دارای معماری بسیار شكیل وزیبا در نمای داخلی است . به سال ۱۳۱۹هجری قمری یعنی پنج سال قبل از شروع انقلاب مشروطیت سال ۱۳۲۴ هجری قمری توسط مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید ساخته شده است.
مسجد یری بالا نیز مطابق الگوی معمول در ساخت مساجد این خطه به سبك چهل ستونی بنا شده است .در میانسرای مستطیل شكل آن آب انباری قرار دارد كه نحوه اجرای سازه های معماری آن مطابق با سبك معماری خود مسجد می باشد از این رو احتمال دارد كه مسجد آب انبار در یك زمان ساخته شده باشد.
مسجد یری بالا دارای دو صحن وشبستان بوده كه شبستان مركزی آن دارای نمای آجركاری است. در بدنه وسقف وشبستان زنانه دارای نمای گچ كاری شده ای می باشد.
طاقها وتویزه ها وقوسهای زیبای این شبستانها به صورت هلالی بر روی ستونهای یكپارچه سنگی استوار شده است.
ستونهای سنگی این مسجد كه در بدنه بعضا” دارای شیارهای مورب و موجی بوده سر ستونهای مقرنسی شكل ستونهای مسجد وكیل در شیراز را به نوعی در اذهان تداعی می كند منبر چوبی و درهای حائل دو شبستان كه دارای طرحهای گره چینی زیبایی است غنای تاریخی وهنری مسجد رادو چندان كرده است. آنچه كه این مسجد را در میان مساجد شهر زنجان می تواند منحصر به فرد نماید جهت صحیح قبله آن است كه توسط مرحوم شیخ ابراهیم حكمی ساخته شده وبراساس مطالعاتی كه توسط مهندسین آلمانی به سال ۱۳۱۲ هجری شمسی انجام پذیرفت جهت قبله این مسجد منطبق با صحیح ترین ودقیق ترین وضعیت ممكن برآورده شده اجرای تزئینات بسیار زیبای آجر كاری با طرحهای متنوع خفته وراسته – حصیری پتگین همراه با محرابی مزین به طرحهای تزئینی در بخشهایی از نمای داخلی وخارجی به سبك قاجاری تعلق این بنا رابه اواخر عهد قاجار مسلم ومحرز می سازد.
مسجد یری بالا بیش از یكصد سال قدمت دارد ودر سال ۱۳۲۲هجری شمسی یعنی دو سال قبل از قائله حزب توده در زنجان توسط آقا شیخ یعقوب علی مقدم مرمت وتعمیر شده است.
۱- یری بالا: یری در گویش زبان تركی به معنای زمین می باشد. اطلاق نام یری در اینجا به معنای زمینی است كه به ساخت مسجد اختصاص یافته وكلمه بالا تداعی معنا واصطلاح سفلی وعلیا می باشد.
۲-مرحوم شیخ حسین جوقینی سجاسی معروف به شهید : وی قاضی شرع رسمی زنجان بوده واز حامیان جدی ونزدیكان مرحوم آخوند ملا قربان علی زنجانی (حجت الاسلام)كه در انقلاب ونهضت مشروطه هم رأی وهم فكر ایشان بود.وی از امام جماعت به نام و معروف شهر زنجان بوده است . بنا بر قرائن موجود آن مرحوم علاوه بر دوستی از شاگردان آخوند ملا قربان علی زنجانی بود كه ظاهرا”مشروطه خواهان شبانه او را در كوچه با اسلحه هدف قرار دادند كه منجر به شهادت ایشان میشود شرح حال او را علامه امینی در كتاب شهدا الفضیله درج نموده است.
