روستای كندوان

خانه‌های غار مانند در این روستا، درون لایه‌های مواد آتشفشانی كوه سهند به دست انسان كنده شده اند.

روستای باستانی كندوان در استان آذربایجان شرقی، در جنوب شهر اسكو، یكی از پدیده های شگفت انگیز طبیعی ۔ تاریخی در دامنه باختری آتشفشان سهند است. وجه تسمیه كندوان شاید به علت خانه های كنده شده در دل كوه یا منظره عمومی كندو مانندش باشد. خانه های غار مانند در این روستا، درون لایه های مواد آتشفشانی كوه سهند به دست انسان كنده شده اند.

توده ها و نهشته های آتشفشانی حاصل از فوران آتشفشان سهند، طی سالهای متمادی در دره كندوان روی هم انباشته و به تدریج سرد شده اند. فرسایش ناشی از آب های جاری، آنها را به شكل مخروط هایی درآورده است كه به زبان محلی به آنها كران (Karaan) می گویند. هر كران یك خانه را در خود جای داده است كه گاه دو یا سه اشكوبه هستند.

شیارهای فرسایشی متعدد در روستا، كران ها را از یكدیگر جدا و شكل طبیعی كوچه های روستا را ایجاد كرده است. روی بعضی از شیارها پل هایی از چوب ساخته اند كه كران ها را به یكدیگر مربوط می كند.

صخره‌های كله قندی و غارهای دستكن توسط انسان كه به عنوان خانه‌های مسكونی مورد استفاده قرار می‌گیرد، یكی از شگفت‌انگیزترین روستاهای صخره‌ای جهان را پدید آورده است.

روستای كندوان از توابع دهستان سهند، در ۶۲ كیلومتری جنوب غربی تبریز و ۱۸ كیلومتری جنوب اسكو در دامنه سرسبز سلطان داغی قرار گرفته است.

در تاریخ این منطقه، نقل شده است كه نخستین كسانی كه به كندوان پا گذاشتند، ساكنان روستایی به نام حیله‌ور در ۲ كیلومتری غرب كندوان بوده‌اند كه در قرن هفتم هجری قمری برای در امان ماندن از حمله مغول‌ها به دشتی در مقابل كندوان فعلی مهاجرت كردند و به تدریج درون كران‌ها را حفاری كرده و پناهگاهی امن برای خود ساختند اما برخی بر این عقیده‌اند كه قدمت این روستا به دوره‌های قبل از اسلام مربوط می‌شود.

در دل این تپه‌های بلند كه ارتفاع بعضی از آن‌ها به ۴۰ متر می‌رسد، صدها آغل، انبار و اتاقك حفر شده كه بسیار دیدنی است ولی آنچه به كندوان هویت باستانی داده وجود ۱۱۷ خانوار و منزل مسكونی در درون توده‌های مخروطی و هرمی شكل صخره‌ای است.

روستای باستانی كندوان

یكی از ویژگی های كران ها گوناگونی دمای درون آنها با دمای بیرون است. به طوری كه درون كران ها در زمستان گرمتر و در تابستان خنك تر از بیرون است. این خانه ها دارای لوله كشی آب و فاضلاب و سیم كشی برق هستند و مردم همانند خانه های دیگر آنها را برای زیستن به كار می گیرند. این ویژگی یگانه (زندگی در خانه ها)، كندوان را از نمونه بزرگترش دركاپادوكیا(تركیه) برتر ساخته است.

آتشفشان سهند دیگر جاذبه زمین شناختی در این منطقه است. این آتشفشان دارای دهانه های پرشماری است كه برخی از آنها دارای دریاچه دهانه ای نیز هستند. دو دهانه كوچك و كم ارتفاع سهند در منطقه بستان آباد به نام دهانه چناخ داغی و آلمالوگل برای بازدید بسیار دیدنی و زیبا هستند.

شكل دهانه چناخ داغی و آبراهه های شعاعی پیرامون، آن را به یكی از دیدنی ترین دهانه های سهند تبدیل كرده است. دهانه آلمالوگل نیز در نزدیكی چناخ داغی قرار دارد و ویژگی بارز آن گرد آمدن آب و شكل گرفتن یك دریاچه فصلی در میان دهانه است كه زیبایی ویژه ای دارد.

علاوه بر معماری زیبای روستای كندوان و جاذبه های طبیعی و زیبای سهند، آب و هوای مطبوع منطقه به خصوص در فصل بهار و تابستان، دره های سرسبز با چشم انداز بكر و زیبای زمین ها و مراتع اطراف روستا، چشمه های آب معدنی با خاصیت درمانی، زندگی جذاب عشایر منطقه، گیاهان دارویی، لبنیات، دوشاب (شیره انگور) و عسل مرغوب كوهستان، صنایع دستی مانند قالی، گلیم و ورنی و غذاهای محلی از جمله جذابیت هایی است كه این منطقه را به یكی از قطب های گردشگری پر اهمیت در كشور تبدیل كرده است. تعداد زیادی گردشگر داخلی و خارجی از نقاط دور و نزدیك به این منطقه، به خصوص در فصول مساعد سال سفر می كنند.

قابل توجه است كه حفاظت و حراست از این روستا به عنوان یك گنجینه طبیعی - تاریخی، یكی از موارد مهم و اساسی در جلوگیری از روند تخریب و ماندگاری آن خواهد بود. از جمله عوامل انسانی و طبیعی تهدید كننده روستا می توان به عوامل جوی و سایر عوامل محیطی مانند آسیب های فیزیكی در اثر لرزش ناشی از رفت و آمد خودروها و وسایل نقلیه سنگین در منطقه، تاثیر مخرب عناصر و تركیبات شیمیایی سمی و اسیدی آزادشده از خودروها روی كران ها، عدم ساماندهی و كنترل ورود گردشگران به منطقه و آسیب سازه ها و اقدام به ساخت منازل با شیوه معماری شهری و ناهمگون با كران ها در این روستا اشاره كرد. قرار گرفتن روستا تحت حفاظت فیزیكی و قانونی از سوی سازمان دولتی مسئول بسیار ضروری و حیاتی است.

معماری روستای كندوان
 معماری بومی روستای كندوان معماری صخره‌ای می‌باشد، این روستا به سبب ویژگی معماری صخره‌ای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است. كندوان یكی از سه روستای صخره‌ای جهان است كه این موجب جذابیت بی‌نظیر آن شده است. معماری روستای كندوان و جاری بودن زندگی مردم در قالب بافت قدیمی آن یك استثناء در دنیا به حساب می‌آید. چرا كه دیگر در كاپادوكیه تركیه و داكوتا آمریكا (هر دو دارای معماری صخره‌ای هستند) كسی زندگی نمی‌كند.

در حقیقت آنچه به كندوان هویت باستانی و تاریخی داده است، وجود ۱۱۷ خانواده و منزل مسكونی درون توده‌های مخروطی و هرمی شكل صخره‌هاست. می‌توان گفت وجه تسمیه كندوان به خاطر خانه‌های كندویی شكلی است كه در دل این صخره‌های مخروطی قرار گرفته‌اند.

معماری بومی روستای كندوان معماری صخره‌ای می‌باشد

 
پیشنیه روستای كندوان
به گفته باستان شناسان قدمت این روستا به 3000 سال پیش می رسد. مردمان آن سنگهای را كنده ودر دل كوه زندگی را بنا نهادند.دامداری و كشاورزی و باغداری عمده فعالیت مردمان این روستاست،لوله كشی آب و برق در دل این سنگ ها همزیستی مسالمت آمیز بشر با محیط زیست را نشان میدهد . كندوان نمونه زیبای استفاده از طبیعت در زندگی انسان است.

در مورد تاریخچه كندوان این چنین نقل شده است كه نخستین كسانی كه به كندوان پا گذاشته اند، ساكنان روستایی به نام حیله ور بودند كه در دو كیلومتری غرب كندوان قرار داشت و در قرن هفتم هجری برای در امان ماندن از حمله مغول‌ها به دشتی در مقابل كندوان فعلی مهاجرت كرده‌اند و در طول مدت زمانی به تدریج درون كران‌ها را حفاری كرده و پناهگاهی امن برای خود ساخته‌اند كه از آن زمان تاكنون فرزندان آنها نسل به نسل در همان خانه‌های سنگی سكونت دارند. 

شاید برایتان جالب باشد كه اكنون تمام خانه های این روستا سند دارد و حالا هر شخصی كه بخواهد صاحب خانه ای شود باید مجوزهای آن را دریافت كند. نكته جالب دیگری كه در مورد این روستا شنیده می شود شرط ازدواج است كه هر پسری كه قصد ازدواج داشته است باید خانه ای را حفر می كرده است تا بتواند در روستا ساكن شود.

حمام روستا و دو مسجد قدیمی آن همانند خانه های روستا در دل سنگهای كوهستان كنده كاری شده اند. مجوعه بسیار جالب تاریخی و دیدنی هیله ور نیز در نزدیكی روستا قرار دارد و ظاهرا اقامتگاه اولیه مردم روستا كندوان بوده است.

آب معدنی روستای كندوان شهرت ملی دارد .ییلاقات ارشد چمن از تفرجگاه های ممتاز دامنه های سهند است كه در انتهای دره زیبای كندوان و در بالا دست رودخانه كندوان قرار دارد . رمه گردانی و عروسی سنتی از مراسم ویژه این روستا است . دیدار از این روستا تجربه ای فراموش نشدنی است. روستا ی كندوان به امكانات اقامتی و پذیرایی برای گردشگران تجهیز شده و مردمی مهمان نواز دارد.  

چگونه به روستای كندوان برویم ؟
روستای كندوان مسیر مناسبی برای رفتن دارد. اگر وسیله شخصی دارید توصیه می كنیم آن را برای رفتن به تبریز و روستای كندوان انتخاب كنید چرا كه مسیر آذربایجان شرقی از زیبایی های خاصی برخوردار است و قطعا مسیر رسیدن به روستای كندوان خود از جذابیت های سفر به شمار می رود. از تبریز هم برای رسیدن به كندوان، باید به سمت جنوب غرب ، 54 كیلومتر برانید و پس از گذر از شهر سهند و اسكو به روستای كندوان برسید.

اگر طالب سفر با اتوبوس ، قطار یا هواپیما هستید می توانید به راحتی بار سفر به این روستا را ببندید  زیرا در روزهای مختلف هفته امكان سفر با وسایل نقلیه عمومی وجود دارد. تنها تفاوت در این است كه باید به ابتدا به شهر تبریز بروید و سپس به روستای كندوان برسید.