جعفرآباد شهری در بخش قشلاق دشت شهرستان بیله سوار استان اردبیل ایران است.بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۸٬۲۲۶ نفر (در ۲٬۸۲۷ خانوار) بوده است.
جعفرآباد مغان شهری در بخش قشلاق دشت شهرستان بیله سوار مغان در منطقه سبلان و استان اردبیل در مرز جمهوری آذربایجان است. گسترش محدوده شهری جعفرآباد نیز در جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی، و به صورت طولی است و راه اصلی بیله‌سوار مغان ـ پارس‌آباد موغان از وسط آن می‌گذرد.
جعفر آباد موغان زمستانهای معتدل و تابستانهای گرم و خشك دارد. بادهای محلی منطقه از جمله خَزَر یلی از شرق و باد آغ یل (یا باد سفید، معروف به باد گَرْمیج) از غرب به آنجا می‌وزد. آب آشامیدنی شهر از آبراهه كانال دشت مغان تأمین میشود.
اقتصاد شهر عمدتاً متكی به بخش كشاورزی (به ویژه كشت گندم و جو) و دامپروری در دشتهای پیرامونِ شهر است. برخی اهالی آن در كشت و صنعت مغان (به مساحت هجده هزار هكتار در دشت شمال و شمال‌غربی شهر) اشتغال دارند. در كنار شهر جعفرآباد، دو سیلو (انبار غله، یكی با ظرفیت هفت هزار تُن و دیگری با ظرفیت یكصد هزار تُن) و واحد صنعتی دامپروری در شمال‌غربی شهر (احداث در ۱۳۴۴ ش)، فعال است.
همچنین این شهر دارای یك مركز تحقیقات و آزمایش كشاورزی و دامپروری و دو بوستان به نامهای پارك جنگلی به مساحت هشتاد هزار متر مربع و فدك به مساحت هفت هزار متر مربع، میباشد. محل شهر جعفرآباد و دشتهای پیرامون آن، در گذشته قشلاق عشایر شاهْسَوَن به شمار می‌رفت.
نام جعفر آباد در قدیم یوشان آباد (یوشان، نام گیاهی در منطقه) است. شهر جعفر آباد مغان برای اولین جشنواره كوچ عشایر را در سال ۱۳۸۹ با همكاری گروه گردشگری اولدوز توریسم و اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان و امور عشایری برگزار كرد كه پیرو آن به عنوان مركز جشنواره كوچ عشایر كشور شناخته می شود.
از مهم ترین جاذبه های گردشگری شهر جعفرآباد مغان می توان به رشته كوه خروسلو انواع صنایع دستی مانند بافت ورنی و گلیم بافی و …. اشاره كرد.
روستای دمیرچی خرابسی – جعفرآباد مغان
روستای دمیرچی خرابسی در منطقه مغان در استان اردبیل، و از جاهای دیدنی شهرستان بیله سوار مغان، بخش قشلاق دشت (با مركزیت جعفرآباد مغان) در دهستان قشلاق جنوبی قرار دارد.
روستاهای همجوار این روستا عبارتند از: از طرف شمال با روستاهای دمیرچی، سیاب كندی و میروئردی كندی از طرف شرق با روستاهای لیملو و تبلغا از طرف غرب با روستاهای غضنفر و ملی كندی و از طرف جنوب با روستاهای های چرتغلو و دهستان زیوه همسایه هست. سطح ارتفاع این روستای كهن و تاریخی، بیش از ۷۰۰ متر از دریا می باشد كه به همین علت مرتفع ترین روستای شهرستان بیله سوار مغان محسوب می گردد.
روستای دمیچی خرابسی تنها روستا در منطقه مغان است كه از شمال به كوههای خروزلو (خروسلو) و از غرب به كوههای قره داغ و از جنوب به كوه مارالی و در رأس همه آنها به كوه سبلان با فاصله ۲۰۰ كیلومتر اشراف دارد. این چشم انداز وسیع یكی از جاذبه های روستا محسوب می گردد.
كوههای زنجیره ایی درشمال روستا, به قدری ازروستاهای همجوار خود اوج گرفته است كه هنگام تماشا كردن به مناطق پست لذت زیادی دارد و این چشم انداز در اوایل بهار و پاییز كه دشت های پایین پر از مه میشود از دیگر جاذبه های روستا می باشد.
مراتع روستای دمیرچی خرابسی بیشترین وسعت را نسبت به روستاهای اطراف دارد و این امر سبب افزایش همسایگان این روستا می باشد.
روستای دمیرچی خرابسی زمستانهای سرد سرد و تابستانی خنكی دارد.
به دلیل آب و هوای سرد و خنك و كوهستانی بودن روستا، محصولات كشاورزی این روستا ۱۵ یا ۲۰ روز دیرتر نسبت به روستاهای خروزلو برداشت می شود.
روستای دمیرچی خرابسی به دلیل موقعیت استراژتیك جغرافیایی و سطح بالا از ارتفاع دریا تنها روستا در مغان است كه كوه سبلان به وضوح با فاصله ۲۰۰ كیلومتر از این روستا خودنمایی می كند. از جاذبه های طبیعی روستای دمیرچی خرابسی به شمار می رود.
پیشینه تاریخی روستای دمیرچی خرابسی مغان
رویدادهای اجتماعی: روستای دمیرچی خرابسی از دیر باز كانون توجه دشت مغان و همچنین منطقه بوده است. از آنجا كه ساكنین روستاهای دشت مغان مخصوصا روستاهای منطقه خروزلو اكثریت عشایر بودند و هنگام فصل كوچ به ییلاق این روستاها خالی از سكنه می شد. اما به دلیل آب و هوای ییلاقی، اهالی دمیرچی خرابسی مجبور به كوچ نبودند و امن بودن این روستا در گذشته كه این دلایل دمیرچی خرابسی را نسبت به روستاهای دشت مغان مستثا می نمود. به همین موجب اهالی بعضی از روستاهای دشت مغان امواتشان را در قبرستان دمیرچی خرابسی دفن می نمودند.
لازم به ذكر است ساكنین روستای “نوروش كندی و همچنین بیشتر اهالی روستای چنار كندی اصالتا از اهالی دمیرچی خرابسی هستند.
رویداد سیاسی در دمیرچی خرابسی: به دلیل قدمت دیرینه و همچنین وجود چند طوایف در روستای دمیرچی خرابسی و در رأس این این طوایف (قوجه بیگلو) و قرار گرفتن روستا در موقعیت استراژیك جغرافیایی، كه روستا را بعنوان چهار راه مغان، در دهه ۱۳۳۰ هجری-شمسی روستا مركز حوزه اعزام سرباز عشایر مغان بوده است. كه زمستان هر سال از تمامی عشایر مغان و قره داغ در این روستا و در منزل آقای كمال و حسن سرداری ( قوجه بیگلو) جمع می شدند و از آنجا توسط افسران آن زمان به استان اعزام می شدند. و این روال به مدت ۶-۷ سال ادامه داشت. كه بعد حوزه را به شهرستان گرمی انتقال داداند.
جمعیت، شغل روستای دمیرچی خرابسی مغان
جمعیت روستا ۳۲۸ نفر و ۶۵ خانوار است و شغل اكثر مردم روستای دمیرچی خرابسی دامداری و كشاورزی می باشد. و اخیرا به دلیل وجود چشمه ها و آب های زیر زمینی بعضی از اهالی به باغداری روی آورده اند.
محصولات كشاورزی، دامی و تولیدی روستا:
محصولات كشاورزی روستا اعم از گندم و جو می باشد و همچنین در شرق و غرب روستا نزدیك ۸ هكتار باغ میوه زیبایی دوچندانی به این روستا بخشیده است و در این باغات میوه هایی چون سیب، هلو، شلیل و سیفی جات كاشت می شود و به شهرستانهای همجوار صادر می گردد. طعم سیب دمیرچی خرابسی به دلیل آب و هوای ییلاقی زبان و عام خاص است و طرفدار زیادی دارد.
صنایع دستی روستای دمیرچی خرابسی:
صنایع دستی معروف روستا گلیم، ججیم و فرش می باشد و عروسك محلی به نام (گلین بالا) كه در زبان محلی (اَل خؤتدی) می نامند اخیرا به همت زنان روستا و همچنین با حمایتهای میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان بیله سوار مغان در آستانه ثبت ملی می باشد. همچنین بافت “داش ساپاندی” از پشم بز و گوسفند در این روستا بسیار رواج دارد.
غذای محلی روستای دمیرچی خرابسی:
غذا و خوراكیهایی كه در روستای دمیرچی خرابسی طبخ و تهیه می شود:
از جمله خوراكیهای محبوب و سنتی این روستا ساج ایچی با گوشت بره و ماست، ساری شؤربا با گوشت گوسفندی و زردچوبه و اؤماج آشی با شیر و عدس و پیاز و اؤماج.
لازم به ذكر است اوماج آشی كه در این روستا طبخ می شود نسبت به اؤماج آشی كه در چند نقطه آذربایجان طبخ می گردد متفاوت است.
انواع شیرینی محلی روستای دمیرچی خرابسی: كلوچه كشمشی كه مخصوص چهارشنبه سوری است. به ائیردك و كؤكؤره هم می توان از شیرینی محلی اشاره كرد.
انواع نان محلی: لواش محلی، سؤتدی چؤره گ، جیززیقلی فطیر، آجیتما چؤره گی، ساج چؤره گی، فطیر محلی و كؤكه.
از لبنیات این روستا همچنین پنیر محلی (مؤتال پئندیری) به دلیل چربی بالا كه از شیر گوسفندی تهیه می گردد طرفدار زیادی دارد.
سابقه تاریخی روستای دمیرچی خرابسی
به روایت از بزرگان و شاهدان عینی بزرگان در سالیان پیش اكثر كاروانها و ایل شاهسون دشت مغان برای كوچ (آران – یایلاق) از روستای دمیرچی خرابسی عبور میكردند.به این طریق كه از شمال مغان حركت میكردند و در مسیر ییلاق درست از روستای میروردی كندی از جاده بین مزارع كه از قدیم الایام “داش آشن” كه پل ارتباطی بین دمیرچی خرابسی و خروزلو می باشد عبور كرده و در “تاغی بلاغی” (چشمه ایی همیشه جاری كه در شمال روستا واقع شده است) روستای دمیرچی خرابسی اوتراق می نمودند. تاغ بلاغی بعلت دارا بودن آب كافی برای آشامیدن برای كاروان و اشترها و دام هایشان و همچنین داشتن درختان وسیع و سایه های خنك، مناسبترین مكان برای جذب كاروان های آن زمان به این دیار زیبا و دلنشین محسوب می شد. این امر باعث شده بود روستای دمیرچی خرابسی نسبت به همسایگان خود پر رونق و پرشور ظاهر شود و به نگین منطقه مبدل گردد.
وجه تسمیه روستای دمیرچی خرابسی مغان
قدمت روستای دمیرچی خرابه سی، به قبل از سلسه اشكانیان برمی گردد كه حتی میتوان قدمت آن را با شهر بیله سوار مغان كه شهری تاریخی است قیاس كرد.
اصالت تمامی طوایف قوجه بیگلو كه جزئی از قزلباشها بودند به این روستا بر می گردد.
روستای دمیرچی خرابسی در زمان های دور دمیرچی بازاری بوده است. كه در آن زمان مردم این روستا به كار آهنگری مشغول بودند كه به گفته ریش سفیدان جاده بین مزارع كنار باغات میوه كنونی كه ” اؤرتا یؤل” نام دارد. در ایام گذشته به خیابان” شعلا” مشهور بود.
این روستا دارای آثار باستانی زیادی بوده است كه به دست غارتگران ربوده شده است.
با تأسف و به مرور زمان كه علت این كار نامعلوم است. این روستا از هم پاشیده و پس از مدتی مردمان دیگری این روستا را برای سكونت انتخاب كردند. و از آن پس به روستای دمیر چی خرابسی مقلب گردیده است.
دین، زبان روستای دمیرچی خرابسی مغان
دین اكثریت اهالی روستای دمیرچی خرابسی اسلام است. زبان مردم روستا مثل سایر روستاهای دشت مغان و آذربایجان، تركی آذربایجانی می باشد.
عشایر شاهسون مغان
عشایر شاهسون مغان در شهرستانهای آصلاندوز، بیله سوار، پارساآباد، جعفرآباد، گرمی مغان یكی از بزرگ‌ترین جوامع عشایری كشور محسوب میشود كه غنای فرهنگی و تاریخی و آداب و رسوم خود را در پوشش محلی زنان و مردان حفظ كرده است.
لباس محلی به دلیل در دسترس بودن، دیده شدن و به دلیل تأثیرگذاری بیش از سایر ابزارهای انتقال فرهنگ و هنر، اهمیت ویژه‌ای در جوامع دارد و نگاهی به لباس محلی زنان و مردان عشایر شاهسون به واقع نشان می‌دهد كه لباس‌های محلی و بومی این ایل اصالت حیات در كوهستان و پیوند با طبیعت زیبا است.
