حسن آباد از شهرهای استان اصفهان در ۵۲ درجه و ۳۷ دقیقه و ۲۸ ثانیه طول جغرافیایی و ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه و ۲ ثانیه عرض جغرافیایی و در ارتفاع ۹۶۴ متری از سطح دریا به فاصله ۱۲۰ كیلومتر از شهر اصفهان بر روی دشتی واقع گردیده است.
این شهر در سال ۱۳۷۴ به شهر تبدیل شده است.
وجه تسمیه
حسن آباد در گذشته های دور قریه ای به نام “دست جردوك” و وابسته به روستای بزرگ تری به نام دستگرد بوده است.(در دوره ساسانیان معمولاً به اماكن و قلعه های نظامی دستگرد می گفته اند).
قلعه دست جردوك دروازه ای داشته كه محل عبور و مرور مردم داخل قلعه به بیرون بوده است. ضمنا در اطراف این قلعه، خندقی نیز حفر شده بود.
به تدریج و با افزایش جمعیت داخل قلعه، عده ای از مردم در خارج از قلعه به كار ساخت و ساز پرداختند و آن را توسعه دادند. این امر به حدود ۷۵۰ سال پیش بر می گردد و احتمال داده می شود كه در دوره قره قوینلوها و زمان جهان شاه قره یوسف بوده است. مؤید قدمت حسن آباد سنگ نبشته هایی ست كه در حسینیه حسن آباد قرار دارد. حتی در گورستان قدیمی این شهر سنگ قبرهایی با قدمت ۴۰۰ ساله وجود دارد كه بر روی برخی از آنها نام فامیلی حسن آبادی به چشم می خورد.
ساخت و ساز اماكن مسكونی بیشتر در كنار نهر آبی كه از قنات خارا سرچشمه می گرفته و از وسط حسن آباد رد می شده صورت گرفته است.
به هر صورت، اولین محله ای كه در خارج از قلعه بنیاد نهاده شده به محله یخچال معروف است. در ایام فعلی نیز هنگام حفر چاه های آب، سفال هایی به دست آمده كه حكایت از وجود تمدن دیرینه ای در این منطقه می نماید.باور عمومی بر آن است كه حسن آباد فعلی در دوره اوزون حسن آق قوینلو بنیاد نهاده شده است.
تحولات تاریخی
به احتمال خیلی زیاد در گذشته، مردم این روستا به آئین زرتشت عقیده داشتند و برای این كه مشخص شود چه زمانی پیروی از این آئین به كلی از این منطقه از بین رفته باید تحقیق گسترده تری به عمل آید. آنچه این امر را اثبات می كند، وجود بناها و آتشكده هایی است كه آثاری از آن همچنان بر جای مانده است و مورد تأیید باستان شناسان نیز قرار گرفته است. مورد دوم وجود قبرستان هایی از آن دوره است كه چنانچه به جهت قرار گرفتن مرده در قبر دقت كنیم، مشاهده می شود كه با نحوه تدفین به صورت اسلامی تضاد دارد و این خود اثبات می كند كه مردم قدیمی این منطقه به آئین دیگری غیر از اسلام بوده اند. در بالای سر مرده ها و زیر خاك ها هنوز هم اگر حفاری شود سكه ها و یا دانه های تسبیحی كه مربوط به دوران گذشته است یافت می شود. به هر صورت آنچه كه مسلم است این است كه این منطقه از دوران بسیار پیش تر از اسلام وجود داشته و منطقه مسكونی به شمار می رفته است. اما از آنجا كه تا سال ۱۳۷۴ به صورت بافتی روستایی به حیات خود ادامه می داده ؛ لذا دارای پیشینه و تاریخی مستقل و مكتوب نیست و تاریخ گذشته آن را نمی توان به صورت مجزا از تاریخ شهرستان های جرقویه و اژیه و سایر شهرهای اطراف آن مشخص نمود.
مردم شناسی
زبان و گویش : زبان مردم حسن آباد فارسی و شبیه به گویش نائینی بوده و بنا به رحی در كتاب گویش كلیمیان اصفهان آمده، گویش آنها از لحاظ استعمال برخی از واژه ها و لغات شباهت زیادی به گویش یهودیان اصفهان دارد. خود اهالی معتقد هستند كه گویش آنها نزدیكی فراوانی با گویش فارسی دری دارد كه خود اهالی به آن گویش ولایتی می گویند.
دین: دین مردم حسن آباد اسلام و مذهب آنها شیعه اثنی عشری است. مردم این شهر بسیار به دین اسلام مؤمن و معتقد بوده و به مناسبات مذهبی از قبیل اعیاد و عزاداری های مذهبی سخت پایبند بوده و خصوصا ایام عزاداری سالار شهیدان امام حسین علیه السلام را با شكوه فوق العاده ای برپا می دارند.
جمعیت : بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰برابر ۴۲۶۷ نفر و ۱۳۷۷ خانوار می باشد.
اقتصاد و مشاغل
مجموع اراضی زیر كشت آبی در حسن آباد برابر ۵۳۸ هكتار است، كه برای محصولات گندم برابر ۳۹۵ هكتار، جو معادل ۷۵ هكتار، پنبه حدود ۲۰ هكتار و نباتات علوفه ای حدود ۴۷ هكتار در نظر گرفته شده است كه توسط ده قنات و ۵۰ چاه نیمه عمیق و یك چاه عمیق آبیاری می گردد.
فعالیت در بخش دامداری نیز مكمل بخش كشاورزی به شمار می آید. در مجموع بخش كشاورزی در این شهر نسبت به سایر بخش های اقتصادی اهمیت كمتری دارد و علت اصلی آن عدم وجود آب كافی در منطقه است.
محصولات عمده این شهر عبارت اند از: گندم، جو، چغندر قند و علوفه شامل: یونجه، ذرت، پنبه، ارزن و صیفی جات.
عمده ترین فعالیت اقتصادی شهر حسن آباد فعالیت در زمینه صنایع دستی و كارگاهی كوچكی است كه در شهر احداث شده است. در حسن آباد فعالیت صنایع دستی در زمینه قالی بافی، زیلو بافی، گلیم بافی، خورجین بافی و نساجی است. به طوری كه در اكثر منازل به بافت قالی می پردازند.
مشاغل دیگری از قبیل سفره بافی به صورت قلمكار و پارچه بافی و سفره قندی و بافت خورجین رنگی و ساده و گلیم بافی نیز اشاره نمود. قالی های بافته شده در حسن آباد عمدتا به صورت شش لا و نُه لا بافته می شوند.
مساجد، امامزاده و آثار تاریخی
مساجد: در شهر حسن آباد تعداد پنج مسجد وجود دارد كه مهم ترین و قدیمی ترین آنها مسجد جامع شهر است. در این شهر حسینیه بزرگی نیز وجود دارد كه برخی از مراسم مربوط به عزاداری های مذهبی مردم در این حسینیه برگزار می شود.
امامزاده: امامزاده ای سید محمد علیه السلام
دژكوه: با توجه به عدم وجود یك مجموعه تفریحی، و فرهنگی و ورزشی در شهر حسن آباد، و با عنایت به اینكه در ضلع غربی شهر حسن آباد و در بالای تپه ای در این منطقه برجی قدیمی و به جای مانده از دوران ایران باستان به نام دژكوه با قدمت حدود ۱۵۰۰ سال واقع شده، كه نیاز به مرمت و بازسازی دارد.
برج های كبوتر و خانه های تاریخی از جمله آثار به جا مانده و دیدنی این شهر است.
