شهر بلقیس شهری با قدمت ۴۰۰۰ سال

شهر بلقیس شهری با قدمت ۴۰۰۰ سال در خراسان شمالی از این رو با ما همراه باشید و درباره شهر بلقیس در اسفراین بیشتر بدانید.

شهری با قدمت ۴۰۰۰ سال در خراسان شمالی / بازدید از شهر تاریخی بلقیس را از دست ندهید.

محدوده شهر تاریخی بلقیس كه در واقع اسفراین كهن محسوب می شود قدمتی حدود چهار هزار سال دارد، در این منطقه در طول قرن ها همواره مردمی زیسته و تمدن آفریده اند و سپس با هجوم و تجاوز اقوام مختلف تخریب شده و بار دیگر از درون خاكسترهای جنگ و نفرت جوانه شهری جدید سربرآورده است. خرابه‌ های شهر بلقیس اسفراین از اعصار مختلف شامل مجموعه آثار، بقایای ارگ و خندق، بخش‌ هایی از حصار گرداگرد شهر و بقایای مقبره شیخ آذری و... تشكیل می‌ شود .

مهمترین اثر باقی مانده در شهر تاریخی بلقیس كه در حال حاضر در سه كیلومتری جنوب غربی اسفراین فعلی واقع شده، ارگی هزار و دویست ساله است كه به آن نارین قلعه نیز می گویند. اسفراین كهن (شهر بلقیس) پس از اینكه در دوره صفوی رونق گرفت در سال ۱۷۳۱ میلادی توسط افغان ها تخریب شد و ساكنان آن شهر جدیدی را در نزدیكی شهر بلقیس ایجاد كردند. این اثر درسال ۱۳۸۰ به شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است.

آشنایی با شهر تاریخی بلقیس

شهر بلقیس یكی از بزرگترین بناهای خشتی و گلی ایران است كه در ۳ كیلومتری جنوب غرب شهر كنونی اسفراین قرار گرفته است كه بالغ بر ۱۸۰ هكتار وسعت می‌باشد كه از یك مجموعه آثار شامل بقایای ارگ و خندق پیرامون آن، شارستان شامل: برج و بارو، مقبره شیخ آذری، ویرانه‌ های معروف به منار تپه (مسجد جامع)، كوره سفالگری، آب انبار، بازار، كاروانسرا، بنای معروف به یخدانها و یك گورستان وسیع در نزدیك دروازه شرقی تشكیل شده است.

سالمترین و همچنین برجسته ترین اثری كه بر بقایای شهر بلقیس برجای مانده است ارگی است كه دارای ۲۹ برج به ارتفاع حدود ۱۱ متر است و جزو بزرگترین قلعه های باستانی ایران می باشد كه دارای سازه بزرگ خشتی و چینه ای است و دارای وسعتی حدود ۵۱ هزار مترمربع است و همچنین در اطراف ارگ یك خندق وسیع وجود دارد كه نفوذ ناپذیری قلعه را دشوارتر میساخته است.

از لحاظ قدمت استناد به متون تاریخی در قبل از اسلام‌آباد و شكوفا بوده و در سال ۳۱ هجری توسط مسلمانان فتح می‌شود و طبق یافته‌های باستان شناختی قدیمی ترین استقرار در این شهر تاریخی كه تاكنون شناسایی شده مربوط به اواخردوره ساسانی صدر اسلام است و زندگی در آن تا پایان دوره صفوی به طور مداوم جریان داشته است و بالاخره این شهردر اواخر دوران طهماسب دوم و ابتدای حكومت نادر یعنی در سال ۱۱۳۱ هـ. ق توسط افاغنه كاملاً ویران و در هم كوبیده شد.

به نحوی كه جایگاه پیشین خود را از دست داد از این زمان كم‌كم اسم افسانه‌ ای بلقیس بر روی خرابه‌ های شهر قدیمی اسفراین گذاشته شد. به علت اهمیت ویژه باستان شناسی، شهر كهن و تاریخی بلقیس در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مورد تصویب قرار گرفت و با شماره ثبت ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

ارگی دیدنی در شهری ۴۰۰۰ ساله

ارگ بلقیس اسفراین را دومین بنای گلی ایران پس از ارگ بم میدانند كه بر اساس اصول معماری ساسانی ساخته شده است و خشت و گل مهم ترین مصالح به كار رفته در آن میباشد.

مورخان و جغرافی دانان اسلامی از اسفندیار پسر گشتاسب به عنوان بنیان گذار این شهر نام برده‌اند. الحاكم مؤلف تاریخ نیشابور از تعلق خاطر قباد (كواذ) ساسانی به آن یاد كرده و نوشته كه قباد اسفراین را «مهرجان» خطاب می كرده است.

بیهقی نیز نام اسفراین را «اسپرآئین» خوانده و آن را مركب از «اسپر» به معنای سپر و «آئین» به معنای راه و روش دانسته است.

گویاترین و موثق ترین سند، كه هیچگونه دخل و تصرفی در آن صورت نگرفته و زیر نظر حكومت مركزی بوده و نام این شهر كهن را به مدت ۷۰۰ سال یعنی از زمان مغولان تا اواخر حكومت صفوی زنده داشته، سكه است.

این سكه مربوط به زمان فرمانروای قاان العادل از حاكمان ایلخانی است كه در شهر اسفراین ضرب گردیده است.

پی ام. سایكس یكی از افسران انگلیس در سال ۱۸۹۳ از منطقه اسفراین دیدن كرده، او اولین شخصی است كه از شهربلقیس نقشه برداری كرده است او نیز در مورد نامگذاری شهر بلقیس چنین می‌ نویسد: شهر بلقیس نسبتاً نام جدیدی است كه همواره به شهر اسفراین داده شده است و از آن در سفرنامه‌ های اعراب هیچ یاد نشده است.

این مكان با یافته‌های از سفالهای قرون میانه و تعدادی سكه تولید شده شناخته شده است. در قرون سوم هم زمان با حكومت سامانیان با استناد به كتاب حدودالعالم من المشرق الی المغرب اسفراین یك شهری آباد و با نعمت بوده است.

مقدسی در كتاب احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم دراواخر قرن سوم عامل اصلی رونق و شكوفایی اسفراین را وجود بازارهای تجارتی و رجال مذهبی–سیاسی ذكر كرده است. در سالهای پایانی حكومت سامانیان با هرج مرج‌ های داخلی و درگیری‌ های بین مدعیان جانشینی صورت می‌ گرفت.

اسفراین در این روزگار دست به دست و غارت می‌ شد درسال ۳۸۵ ﮬ. ق ابوعلی سیمجور براسفراین چنگ انداخت ودر سال ۳۸۷ ﮬ. ق لشكریان بكتوزون این شهر را غارت كرد.