بقعه سلطان سلیمان در روستایی به نام " سلطان سلیمان " در ۶۵ كیلومتری شرق تربت حیدریه، در شهرستان زاوه، منطقه كوهپایه ای دهستان سلیمان با طول جغرافیایی ۵۴/ ۵۹ و عرض ۱۸/ ۳۵ درجه، در ارتفاع ۱۶۹۰ متر از سطح دریا واقع شده است. زاوه در نخستین سده های اسلامی جزو ولایت نیشابور محسوب می شد. در دوره تیموریان این سرزمین با توجه به مركزیت هرات جزو ولایات این شهر بود. مردم منطقۀ تربت و زاوه معتقدند سلطان سلیمان فرزند موسی بن جعفر (ع) است، در توضیح باید گفت امام موسی كاظم (ع) فرزندی به نام سلیمان داشت كه علمای انساب نیز نسب او را تأیید و نام مادرش را " ام ولد " نوشته و او را در شمار فرزندان بدون عقب امام موسی كاظم ( ع) آورده اند. اما تحقیقات در شرح حال سلیمان بن موسی (ع) آمدن وی به منطقه خراسان، شهادت یا درگذشت وی در منطقه زاوه را تأیید نمی كند. علاوه بر این برای سلیمان بن موسی در چند مكان دیگرایران از جمله ساوه، كاشان، كرج و نیشابور نیز بقعه هایی به همین نام وجود دارد و از قدمت تاریخی زیادی برخوردارهستند. قدمت امامزاده سلیمان بن موسی ( ع) و فضل بن موسی (ع) در ساوه به قرن ششم هجری و سلطان سلیمان در كاشان به دوره صفویه می رسد.
قاضی احمد قمی در ذیل حوادث سال ۹۹۰ قمری، آنجا كه از شورش مرشد قلی خان استاجلو در خراسان، پناه گرفتن وی در قلعه تربت زاوه و محاصره قلعه توسط سلطان محمد صفوی سخن می گوید؛ از كشته شدن میر سید سلطان سلیمان ولد میر محمد كسكنی كه جوانی هیجده ساله و صاحب جمال بود در شب تاسوعای حسینی در حوالی قلعه تربت خبرمی دهد. احتمال قریب به یقین بقعه سلطان سلیمان متعلق به همین سلطان سلیمان كسكنی باشد، زیرا در داخل بقعه اتاقك كوچكی قرار دارد كه خادم بقعه به نقل از معمرین اظهار می داشت در آنجا شمشیر، زره و لوازم جنگی امامزاده قرار داشته كه بعد ها مورد سرقت قرار گرفته است. همچنین در اعتقاد معمرین محل امامزاده فردی جنگجو بوده است كه در نتیجه می تواند با شخصیت سید سلطان سلیمان كسكنی انطباق داشته باشد. لازم به ذكر است در روستای كسكن سبزوار كه سید سلطان سلیمان از سادات آنجاست، شاخه ای از سادات حسینی از نسل زید بن امام زین العابدین (ع) ساكن بوده اند.
مشخصات بنا
درب بقعه دارای تاریخ ۱۲۵۶ق می باشد. طبق وقفنامه موجود دراداره اوقاف تربت حیدریه در سال ۱۲۶۹ق شخصی به نام احمد فرزند قلیچ، تمامی ملك و آب روستای سلطان سلیمان را وقف بر مدفن امامزاده كرده است. مساحت ساختمان امامزاده حدود ۱۰۰ متر، با ارتفاع ۱۰ متر می باشد. گنبدی ساده بر روی بنا ی چهار گوش قرار گرفته كه جدیداً توسط میراث فرهنگی مرمت و بازسازی شده است. پایه های ساختمان از سنگ و گچ نیم كوب و بقیه بنا از آجر چهار گوش و گچ نیم كوب تشكیل شده است. در ورودی امامزاده از جنس چوب می باشد كه دو لنگه آن منبت كاری شده و بر درب سمت چپ " سوره نصر" و " آیة الكرسی " حك شده است. داخل امامزاده نیز دارای محراب، ضریح فلزی و یك حجره كوچك است. بنا از درون مقرنس كاری شده و دارای سرطاق هایی با سبك معماری بقعه قطب الدین حیدر (واقع در تربت حیدریه) می باشد. سقف بنا ظاهراً درگذشته گچ كاری هایی داشته كه به مرور زمان و به علت بارندگی از بین رفته و به تازگی تا ارتفاع چهار متری دوباره سفید كاری گردیده است. قدمت بنای امامزاده به دوره صفویه می رسد كه در دوره قاجار به صورت كنونی باز سازی شده است. بارگاه این امامزاه دارای هیأت امنا است و زیر نظر اداره اوقاف اداره می شود. آب و زمینهای موقوفه امامزاه توسط اداره اوقاف به اجاره زارعین واگذارشده است. زائر سرایی نیز در اطراف امامزاده ساخته شده كه در برخی ایام سال پذیرای زائران می باشد.
