سرایان در شمال غرب خراسان جنوبی واقع شده و آب وهوای منطقه به خاطر وجود رشته كوه های شمال شهرستان و وجود دشت های كویری در جنوب به دو نوع آب و هوای سرد و گرم و خشك تقسیم می شود و مناطق شمالی به خاطر وجود رشته كوههای متعدد و دره های سرسبز در زمستان ها سرد و در تابستان ها معتدل است اما بخش اعظم منطقه را دشت ها و بیابان های خشك در بر گرفته است. این منطقه در گذشته های دور نیز از آبادانی برخوردار بوده و وجود صدف های آب شیرین نشان از هم جواری این محوطه با آب های دائمی دارد. این مسئله یعنی نزدیكی و دسترسی به آب یكی از مهم ترین دلایل احتمال استقرار گاهی این محل بوده است. محوطه كله كوب در شهر آیسك، شهرستان سرایان قرار دارد كه به شماره ۲۳۰۰۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ارتفاع محوطه حدود ۱۳۶۰ از سطح دریا و وسعت آن بر اساس گمانه زنی های صورت گرفته حدود ۷ هكتار است. این محوطه شامل دوره های مفرغ، آغاز شهرنشین و هزاره پنجم پیش از میلاد است و استقرار در محوطه از اوایل دوره مس سنگی حدود هفت هزار سال قبل آغاز و در دوره مفرغ حدود پنج هزار سال پیش به پایان می رسد.
كاوش
متأسفانه این محوطه در سال های گذشته و قبل از شناسایی، توسط كشاورزان، تخریب و تسطیح و آثار تاریخی درمحدوده گسترده ای پراكنده شده اند و كاوش در محوطه را بسیار پیچیده و دشوار كرده است. در مجموع حدود ۳۰۰ مترمربع از این محدوده قابل كاوش است و از یكی از ترانشه های كاوش شده در سال ۹۸ بقایای معماری خشتی منظمی شناسایی شد و در سال ۱۴۰۱، سومین فصل كاوش های این محوطه انجام گرفت.
مهم ترین دوره فرهنگی شناسایی شده در این محوطه شواهدی از آثار فرهنگی آغاز شهرنشینی و هزاره چهارم پیش از میلاد است كه در دنیای باستان شناسی به نام دوره اوروك یا شوش، آغاز ایلامی، شناخته می شود. شاخصه این فرهنگ سفال های لبه واریخته شاخص دوره آغاز شهرنشینی است كه به تعداد زیاد در این محوطه شناسایی شده، سینی های بانشی، ظروف دسته دماغی و همچنین سفال های لوله دار و آبخیزداری هستند كه در منطقه بین النهرین، خوزستان، فلات مركزی و جنوب شرق ایران به خوبی شناخته شده هستند، ولی نكته مهم این است كه در شرق ایران برای اولین بار چنین شواهد تاریخی بدست می آید. در كاوش در فصل سوم، بقایای بیشتری از معماری صنعتی و دیوارهای خشتی شناسایی شده همچنین علاوه بر یافته های سفالی كه نشان دهنده حضور فرهنگ های مذكور است؛ شواهدی از مدیریت اداری و حسابداری نیز به دست آمده كه نشان دهنده این است كه كله كوب به سطح پیچیدگی اجتماعی و مدیریت منابع مالی دست یافته است. احتمالا اولین ساكنین محوطه كله كوب، مردمانی روستا نشین بودند كه به صورت موقت از این محوطه به منظور سكونت بهره می برده اند.
