بخش اصلی قلعه استوناوند بر روی كوههای شرق رودخانه حبله رود ،حد فاصل بند انحرافی رود خانه حبله رود و ایستگاه راه اهن بنكوه بنا شده است . بخش غربی آن روبروی بخش اصلی و بر روی كوههای غربی رودخانه مذكور واقع شده است .
چنان كه قبلا نیز از قول یاقوت حموی در سال ۶۳۱ هجری قمری ،ذكر شد ، این قله در آن زمان حدود سه هزار سال قدمت داشته است و با توجه به سپری شدن بیش از هشتصد سال از آن تاریخ قدمت بنای این دژ به بیش از ۳۸۰۰ سال می رسد .
این قلعه بر فراز تیغه های بلند و ناهمواری های دامنه جنوبی كوهستان البرز استوار شده و بقایای برج و باروری پیرامون آن ،پهنای دره حبله رود و راه قدیمی كناره غربی رود ، را در میان گرفته است . برج های دیده بانی این دژ بر تمامی طول دره و كناره های جنوبی رود خانه تا حد اراضی هموار حاشیه شمالی كویر مسلط است .
موقعیت جغرافیایی وناهمواریهای تپه ها و دیواره های رفیع پیرامون دژ ، بیشترین سهم را در ایجاد شكل تسخیر ناپذیر و دست نیافتنی آن داشته و پدید آورندگان آن در پاره ای از نقاط با كاستن از جسم تپه و در دیگر جای با افزودن خاك طبیعی تپه ها بر مواضع دیگر ،دسترسی به سطوح فوقانی و داخل دژ را غیر ممكن ساختند . آنها با احداث برج و باروری قابل دفاع بر بلندی های منتخب و یا دستكاری شده آن ،بر صعوبت دسترسی به دژ و یا تسهیل دفاع از آن افزوده اند .
دژ استوناوند در محل تلاقی فضای دره عمیقی كه از سمت غرب به دره حبله رود راه پیدا می كند ،شكل گرفته است . با وجود بقایای برج و باروری دژ و راستای آنها در هر سه بخش اراضی این موضع ، تسلط و نظارت دژ بر امتداد دره ها و راه هایی كه در مسیر هموار كناره رود خانه و دژ غربی امتداد داشته ، غیر قابل تردید به نظر می رسد .
به گفته ی افراد بومی ، در هنگام ساخت راه آهن و تعبیه تونل و پلی كه در زاویه جنوب غربی ، محل تلاقی دره غربی با دره حبله رود واقع شده ،سنگ دروازه ای بوده كه در حین عملیات ریل گذاری و احداث تونل ،در تپه ای كه برج و باروری دژ بر فراز آن استوار مانده ،مورد تخریب قرار گرفته است.
ناظر بودن برج های ساخته شده بر بلندترین تپه های هر دو قسمت شرقی وغربی حبله رود و در راستای جبه جنوبی دژ نشانه اهمیت مراقبت وتوجه محافظین دژ به راستای شمالی – جنوبی دره حبله رود ، برای دفاع از مرز كوهستان شمالی در مقابل تجاوزات احتمالی از سمت جنوب (حاشیه شمالی كویر) می باشد.
بخش اصلی دژ كه بر روی رودخانه حبله رو قرار دارد ، از چهار قسمت شرقی ،غربی، مركزی و ارگ تشكیل شده است.
عدم امكان دسترسی مستقیم از فضای داخلی هر یك از بخش های همجوار به یكدیگر بجز دسترسی از طریق عبور از فضای خارجی و دروازه های ویژه هریك ازبخشهای دژ ، از ویژگی های این قلعه می باشد . با وجود این خصیصه ، می توان هر بخش را مستقل از بخش های دیگر دانست . با در نظر گرفتن جنس رویه زمینی كه در تمامی سطوح شیبدار یك دست به نظر می رسد و از كنگلومرا با قلوه سنگ های ریز و ملات آهكی تشكیل شده ، وجود مصالحی چون سنگ لاشه ، خشت ، ساروج و ملاط آنها می بایست همراه با آب مورد نیاز بنایی ،از جا های دیگری به ارتفاعات دژ و به پای كار ساختمان برج و باروری آن حمل شده باشد . علاوه بر مشكلات حمل مصالح ساختمانی بویژه در سطوح مرتفع بخش های شرقی و جنوبی و ارگ ،چگو نگی عملیات پی كنی و شالوده سازی در شیب بسیار زیاد باروری شرقی و همچنین لبه های پرتگاه های ژرف باروری جنوبی و سایر نقاط مشابه آن ها در خور توجه دقیق می باشد .
وجود دوره های تعمیراتی و مصالح متفاوت ساختمانی در برج و باروری بخش های مختلف دژ قابل تشخیص است . همچنین تفاوت هایی در مصالح باروری شرقی بخش مركزی دژ نیز دیده می شود . مداركی محكم كه بتوان تاریخ دوره های مختلف شكل گیری دژ را تعین كرد ، وجود ندارد . هر چند كه معدود سفالینه های مربوط به قرون ششم ، هشتم ، نهم و دهم هجری در فضای خارجی دروازه اصلی بخش مركزی در سطح زمین كشاورزی پراكنده است . این سفالینه ها برای تعیین قدمت این بخش كافی به نظر نمی رسد و برای دست یافتن به مدارك بیشتر ، به كاوش های علمی باستان شناسی نیاز است .
یاقوت حموی در سال ۶۱۳ ه.ق این قلعه را دیده و عمر آن را تقریباٌ سه هزار سال می داند،و بیانت می دارد دوران شاهان قبل از اسلام این قلعه در دست مغان بوده است،قلعه استوناوند بر فراز تیغه های بلند دامنه جنوبی كوهستان البرز استوار شده و بقایای برج و باروی پیرامون آن پهنای دره حبله رود و راه قدیمی كناره رود را در میان گرفته است،برج های دیده بانی این دژ برتمامی طول دره و كناره های جنوبی رودخانه۹ تا اراضی هموار حاشیه شمالی كویر ناظر است؛ذكاوت و توانایی سازندگان در ساخت این دژ چنان بوده است كه مسیر صعب العبور آن را با طراحی و معماری وكاستن و افزودن بر جسم كوه صد چندان كرده است،این دژ سای ر دژهای دفاعی در زمان اسماعیلیان در اختیارشان بوده است.