آرامگاه استاد حبیب یغمایی در استان اصفهان، شهرستان خور و بیابانك، حاشیه جنوب شرقی شهر خور، انتهای خیابان حبیب یغمایی قرار دارد. این بنا با مساحتی حدود ۱۵۰۰ متر مربع شامل مجموعه، آرامگاه استاد حبیب یغمایی، محل ساختمان و كتابخانه است. قدمت این آرامگاه به دوره پهلوی برمی گردد و بعد از انقلاب چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. حبیب یغمایی؛ روزنامه نگار، محقق ادبی و شاعر، در سال ۱۲۸۰ به دنیا آمد و در سال ۱۳۶۳ در تهران درگذشت. پیكر او به شهر خور انتقال داده شد و در آرامگاهی كه خود احداث كرده بود آرام گرفت. مرحوم استاد یغمایی مدیر مجله یغما از نشریات مهم معاصر بوده و شعر معروف روباه و زاغ كه تقریباً همه در كتاب های دبستانی خود خوانده اند، سروده وی است. آرامگاه استاد حبیب یغمایی در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۱۹۸۵۳ در فهرست اثار ملی ایران به ثبت رسید.
زندگینامه
حبیب یغمایی در سال ۱۲۸۰ خورشیدی در شهرك خور، مركز ناحیهٔ جندق و بیابانك زاده شد. پدرش حاج میرزا اسد الله منتخب السادات خوری بود. از طرف مادر تبار او به یغمای جندقی می رسید. حبیب در سال ۱۲۹۵ عازم دامغان شد تا در مدارس آنجا به تحصیل بپردازد و در آنجا نخست در مدرسهٔ ناظمیه به تحصیل مشغول شد. در سال ۱۳۰۰ حبیب یغمایی از دامغان رهسپار تهران شد. نخست در مدرسهٔ آلیانس به تحصیل پرداخت. سپس در دارالمعلمین مركزی به ادامهٔ تحصیل در رشتهٔ ادبی مشغول شد. در آنجا از محضر استادان نامی آن روزگار چون ابوالحسن فروغی (رئیس دارالمعلمین) و عباس اقبال بهره برد، و عباس اقبال بود كه او را به كار نویسندگی و تحقیقات ادبی رهنمون شد. در همین دوره با مجتبی مینوی كه او نیز در دارالمعلمین تحصیل می كرد آشنا شد. مینوی سال ها بعد به اروپا رفت و زمانی كه حبیب یغمایی مجلهٔ یغما را به راه انداخت از همان ابتدا به همكاری با مجلهٔ یغما پرداخت و در سالهای نخست در هر شماره مقاله ای علمی از مجتبی مینوی درج شد. پس از پایان تحصیل در دارالمعلمین و مدرسهٔ عالی حقوق، یغمایی ابتدا مدت كوتاهی به عنوان رئیس ادارهٔ آمار به خور رفت، و سپس به استخدام وزارت معارف درآمد و به عنوان رئیس معارف سمنان به آن شهر انتقال یافت. خور بیابانك در آن زمان تابع سمنان بود و حبیب یغمایی اولین مدرسه را در زادگاه خود تأسیس كرد.
حبیب یغمایی در سال ۱۳۲۷ رئیس فرهنگ كرمان شد و سه ماه در آن سمت بود. در همان سال مجلهٔ یغما را تأسیس كرد. او چند سال هم در مدارس عالی از جمله دانشسرای عالی تدریس كرد و درس هایی چون بدیع، قافیه و صناعات ادبی را سال ها تدریس كرد و رساله ای به منظور تدریس قافیه تألیف كرد كه چند بار تجدید چاپ شد. در سال ۱۳۳۱ در زمان وزارت فرهنگ دكتر مهدی آذر، یغمایی رئیس ادارهٔ انطباعات شد. به پیشنهاد او نام اداره به ادارهٔ نگارش تغییر یافت. در هنگام تصدی این مقام با تعدادی از شخصیت های برجستهٔ فرهنگی و ادبی آشنا شد. نیما یوشیج زمانی كارمند ادارهٔ او بود. در سال ۱۳۲۵ زمانی كه كنگره نویسندگان ایران به ریاست ملك‌الشعرا بهار برگزار شد، یغمایی عضو اصلی آن بود و چند بار اشعار خود را برای حاضران خواند. در كنگره تحقیقات ایرانی نیز یغمایی در زمرهٔ اعضای ثابت و اصلی این كنگره بود و هر سال سخنرانی داشت. در آخرین مجمع كنگرهٔ تحقیقات ایرانی در شهریور ۱۳۵۶ در دانشگاه كرمان، مقارن با سی اُمین سال انتشار مداوم مجلهٔ یغما، در یكی از جلسات كنگره از مجله و مدیر آن حبیب یغمایی به اتفاق چند تن دیگر تجلیل گردید. در سال ۱۳۵۶ دانشگاه تهران طی مراسمی به چند تن از دانشمندان كشور چون حبیب یغمایی و دكتر رعدی آذرخشی دكترای افتخاری در رشتهٔ ادبیات اعطا كرد. حبیب یغمایی در ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۳ در تهران درگذشت. پیكر او به خور و بیابانك منتقل شد و در آرامگاه احداثی وی به خاك سپرده شد. حبیب یغمایی با خاندان معروف ثقفی كه از نوادگان مختار ثقفی بوده و در بیاضه ساكن بودند انتساب دارد.
مجله یغما
بی تردید بزرگ ترین خدمت حبیب یغمایی به زبان فارسی و حوزهٔ پژوهش های ایرانی، چاپ و نشر مرتب مجلهٔ یغما طی سی و یك سال است. یغمایی اولین بار در ۱۳۰۱ امتیاز انتشار مجله را از وزارت معارف دریافت كرد، اما سپس تا چندین سال از انتشار مجلهٔ مستقل منصرف شد. در این مدت او تجربهٔ انتشار مجلات مختلف را به دست آورد. یك دوره سردبیر مجلهٔ نامهٔ فرهنگستان شد و مجلهٔ آموزش و پرورش را سه سال مدیریت كرد. با این تجربیات بود كه در اواخر سال ۱۳۲۶ تقاضای امتیاز مجلهٔ یغما را كرد. مجلهٔ یغما در مدت ۳۱ سال جمعاً در ۳۶۶ شماره انتشار یافت. اولین شماره در فروردین ۱۳۲۷ و آخرین شماره در اسفند ۱۳۵۷ منتشر شد. نویسندگان و ادیبان برجسته ای چون مجتبی مینوی، جلال الدین همایی، محیط طباطبایی، دكتر محمد معین، حسین سعادت نوری و باستانی پاریزی نتایج تحقیقات خود را در مجلهٔ یغما منتشر می كردند به طوری كه دورهٔ مجلهٔ یغما از مهمترین منابع ادبی ایران در فاصله سالهای ۱۳۲۷ تا ۱۳۵۷ و مجموعه ای از آثار بزرگ ترین محققان معاصر ایران است. مجلهٔ یغما پس از سی و یك سال انتشار منظم و پس از نشر آخرین شماره در اسفند ۱۳۵۷ با اعلام رسمی خود او تعطیل شد.
اشعار معروف یغمایی
در سال ۱۳۰۹ پس از انتقال به تهران، دبیری چند مدرسه از جمله دارالفنون و عضویت ادارهٔ انطباعات به عهدهٔ او گذارده شد. وزیر معارف وقت یحیی خان اعتماد الدوله قراگوزلو برای تألیف كتاب های درسی، یغمایی را به كار گماشت و بدین سبب برخی اشعار ساده اش از جمله شعر «زاغ و روباه» او در كتب درسی فارسی ابتدایی راه یافت و باعث شهرت او بین دانش آموزان شد. علاوه بر آن شعر نخل او نیز در ادبیات فارسی، به دلیل موضوع و استفاده به جا و متناسب از واژگان محلی جایگاه ویژه‌ای دارد.
سایر آثار
در سال ۱۳۱۲ همكاری مستمر او با محمد علی فروغی آغاز شد كه تا پایان عمر فروغی در ۱۳۲۱ ادامه یافت. در این دوران كلیات سعدی به تصحیح فروغی با همكاری یغمایی انتشار یافت. همزمان یغمایی گرشاسب نامه اسدی طوسی را ویرایش و چاپ كرد و كتابی محققانه به نام سعدی نامه گرد آوری كرد و جزو انتشارات مجلهٔ آموزش و پرورش به چاپ رساند. یغمایی كار در زمینهٔ تصحیح متون را طی دهه های بعد نیز پی گرفت و موفق به تصحیح ترجمهٔ تفسیر طبری در ۷ جلد بین سالهای ۱۳۳۹ تا ۱۳۴۴ شد. آخرین اثر او تصحیح غزلیات سعدی در سال ۱۳۶۱ انتشار یافت.
