مهمترین تالاب های شمال آذربایجان غربی شامل آق گل، بورالان، یاریم قیه، كنیكور یا همان عشق آباد، دریاچه پشت سد ارس و سد بارون و برخی آبگیرهای فصلی است كه سالانه علاوه بر میزبانی از پرندگان مهاجر و زمستان گذران، پذیرای پرندگانی است كه تمام فصول را در استان ماندگار هستن
تالاب بورالان:
تالاب بورالان شهرستان ماكو از تالاب های مهم آذربایجان غربی است كه با ۲۵۰ هكتار مساحت و چشمه های آب گرم به عنوان یكی از زیستگاه های اصلی و زمستان گذران ۶۴ گونه پرنده، دارای اهمیت زیست محیطی است. تالاب با ارزش بورالان در منطقه كوه های آرارات و در مرز ایران و تركیه واقع شده است. تالاب های بورالان دارای آب دایمی بوده و از جمله مناطق زیبای شهرستان ماكو می باشد. در آینده نزدیك این تالاب با ارتقا به سطح بین المللی در كنوانسیون رامسر ثبت می شود.
دشت بورالان منطقه ای واقع در نقطه صفر مرزی ایران و تركیه، است كه علاوه بر تركیه با جمهوری نخجوان و ارمنستان مرز مشترك دارد، این دشت به واسطه زیبایی طبیعی در ایام گذشته به بهشت ایران معروف بوده، دشت پهناوری است كه 32 روستا و ۱۴۱۰ خانوار روستایی و عشایری را با ۱۰۰ هزار واحد دامی در خود جای داده است.
در ماههای اخیر مناطق تالابی بورالان در مرز ایران و تركیه و دالامپر داغی، معروف به آلپ ایران در شمال غربی كشور به عنوان پارك صلح و دوستی معرفی شدند. منطقه تالابی بورالان به لحاظ برخورداری از اكوسیستم غنی، چشم انداز زیبا و برخورداری از تنوع زیستی منحصر به فرد و به لحاظ استعداد بهره برداری پایدار از آن و منطقه دالامپر داغی مشهور به " آلپ ایران" از نظر وجود ذخایر طبیعی وجود ۷ تالاب، پوشش گیاهی غنی، مجاورت با كشور عراق، از مهمترین مناطق گردشگری محسوب میشوند.
هیدرولوژی تالاب بورالان:
رودخانه قره سو از شاخه های اولیه ارس در ایران می باشد و در منطقه شمالی شهرستان ماكو جریان دارد.
از ارتفاعات مرزی ایران و تركیه و همچنین باتلاقهای بورالان و چشمه ثریا منشاء می گیرد و در حدود ۴۰ كیلومتر از مرزهای ایران و تركیه را در این قسمت تشكیل می دهد. در محل امیرقاپو وارد ارس می گردد. این رودخانه دارای آب دائمی بوده و تغییرات دبی آن كم می‌باشد. بعلت عمیق بودن بستر رودخانه و از طرفی بعلت عبور از مناطق باتلاقی و زهكشی آبهای مناطق كشاورزی آب آن قابل شرب نبوده و در امر كشاورزی و در دشت زنگنه مورد استفاده قرار می گیرد.
موقعیت جغرافیایی:
تالاب بورالان از محل مرز مشترك ایران، تركیه و ارمنستان در ضلع جنوبی رودخانه قره‌سو و شمال روستای دیم قشلاق آغاز شده و در امتداد مرز مشترك ایران و تركیه تا ناحیه ای موسوم به چشمه ثریا (سرچشمه قره سو) ادامه می یابد و در حقیقت اراضی طغیانی این بخش از قره سو را در دو سوی رودخانه (خاك تركیه و ایران) تشكیل داده است.
تالاب بورالان، تالابی حاصل از اراضی طغیانی رودخانه قره سو از مبداء تا محل اتصال آن به رودخانه ارس است كه در سمت جنوبی به دشتی مملو از گدازه های سطحی آتشفشانی محدود است كه بویژه از دشت زنگنه آغاز شده و تا دامنه های آرارات ادامه دارد.
راههای دسترسی:
راههای دسترسی این تالاب در امتداد جاده مرزی پلدشت به چشمه ثریا قرار دارد و سپس این جاده از دامنه های كوه آرارات به بازرگان می رسد . طول این تالاب از روستای دیم قشلاق تا چشمه ثریا ۳۵ كیلومتر و عرض آن برجسب وضعیت توپوگرافیك تعییر كرده و در دو سمت مرز ادامه می یابد.
تالاب كنیكور (عشق آباد)
محل و موقعیت:
مختصات جغرافیایی این تالاب عبارت از َ20 و ْ39 عرض شمالی و َ54 و ْ44 طول شرقی است. از لحاظ تقسیمات كشوری جزو محدوده شهرستان پلدشت، ماكو و در غرب این شهرستان واقع شده است. ارتفاع این تالاب از سطح دریا 865 متر است.
راه دسترسی:
برای دسترسی به این تالاب در امتداد جاده ماكو به سه راهی ایواوغلی پس از طی حدود 27 كیلومتر می‌رسیم و پس از گذشتن از یولاگلدی در سمت چپ وارد جاده پل دشت می شویم و پس از طی مساحت 7 كیلومتر به راه عشق آباد می رسیم و پس از گذشتن از روستای ساری سو و عبور از جاده شوسه به مساحت 5 كیلومتر به حریم تالاب می رسیم.
مساحت و محدوده:
این تالاب از شمال به جاده شوسه روستای ساری سو به كنیكور، از مغرب به روستای كنیكور و زمینهای صخره ای با گدازه های پراكنده سیاه رنگ كوه آرارات، از شرق به روستای ساری سو و جاده شوسه عشق آباد به ساری سو و زمینهای مزروعی واقع در این منطقه و از جنوب به زمینهای مزروعی روستای عشق آباد و حدود ۱۵۰۰ متری شمال روستای عشق آباد محدود می شود. مساحت این تالاب بالغ بر ۴۳۰ هكتار است و حداكثر طول آن ۲۷۶۰ متر و حداكثر عرض آن ۲۷۵۰ متر است. عمق متوسط آب تالاب ۵۰ سانتی متر و حداكثر عمق آن ۱۸۰ سانتی متر در كانال حفر شده اندازه گیری شده است.
تالاب آق گل:
محل و موقعیت:
مختصات جغرافیایی این تالاب عبارت است از َ32 و ْ39 عرض شمالی و ً30 و َ46 و ْ44 طول شرقی است. از نظر تقسیمات كشوری این تالاب در حوزه شهرستان ماكو در شمال شرقی آن واقع شده است و در مجاورت رودخانه ارس قرار دارد. ارتفاع این تالاب از سطح دریا ۷۹۹ متر است.
راه دسترسی:
برای دسترسی به این تالاب باید از جاده ترانزیت ایران ـ تركیه استفاده نمود و وارد جاده آسفالته پلدشت شد. جاده پلدشت در فاصله ۲۷ كیلومتری شرق ماكو از جاده ترانزیت منشعب می شود در جاده پدشت بعد از طی كردن ۲۲ كیلومتر به امتداد جاده مرزی پلدشت ـ دیم قشلاق می رسیم و ۲۹ كیلومتر در امتداد این جاده جلو می رویم و بعد از رسیدن به جاده شوسه دشت زنگنه و طی ۱۶ كیلومتر در این جاده به محدوده تالاب می رسیم.
مساحت و محدوده:
این تالاب از شمال به جاده شوسه «آق گل» و «خزر»، از مغرب به روستای آق گل و رشته كوههای مرتفع مولی، از شرق و شمال شرقی به رشته كوه قره بلاغ و از جنوب به زمینهای شوره زار قره بلاغ و جاده شوسه آق گل به پل دشت محدود می شود. مساحت این تالاب (محدوده آبی) بالغ بر ۴۷۵ هكتار بوده و حداكثر طول آن ۴۵۰۰ متر و حداكثر عرض آن ۲۷۵۰ متر می باشد. عمق متوسط تالاب ۵۵ سانتیمتر و حداكثر عمق آن ۷۰ سانتی متر است. حداكثر عمق در شیاری كه در وسط تالاب قرار گرفته (عرض محدودی نیز دارد) واقع شده است.
هیدرولوژی:
آق گل تالابی فصلی است و در بهار و زمستانها پر آب بوده ولی در تابستان و اوائل پاییز خشك می‌شود. هنگام پرآبی و وقتی میزان آب آن به حداكثر می رسد از بخش جنوبی و از حاشیه روستای قره بلاغ آب از حوزه تالاب خارج شده و به طرف دشت زنگنه جاری می شود. آبگیری تالاب بطور عمده از ارتفاعات غربی و شمالی تامین می گردد. علاوه بر آن چشمه های موجود در تالاب نیز بطور ممتد كمی از آب تالاب را تأمین می كنند ولی چون میزان تبخیر در تابستان زیادتر است و آب وارده توسط چشمه ها تأمین می شود، تالاب خشك می شود.
تالاب پیر احمد كندی:
این تالاب در ۱۸ كیلومتری كلیسا كندی و در كنار روستای پیراحمد كندی در دامنه كوههای مرزی تركیه واقع شده و مساحت آن حدود 5 هكتار است كه آب آن از ذوب برف كوههای اطراف و چشمه های خودجوش تأمین می گردد و در كشور ایران تنها محل تخم گذاری و زاد و ولد درنا محسوب می گردد كه بدین لحاظ علاوه بر مناظر و دشتهای پر از آلاله های رنگین بر زیبایی و اهمیت منطقه افزوده است.
تالاب قره بلاغ:
این تالاب در مجاورت تالاب آق گل و در شمال ماكو قرار گرفته و از شرق به دشت زنگنه منتهی می گردد و مساحت آن ۳۲۰۰ هكتار است.
تالاب یاریم قیه:
این تالاب مرزی نیزار وسیعی است بین دو كشور ایران و تركیه كه در حدود ۴۰۰ هكتار وسعت دارد. فاصله تالاب از ماكو ۲۳ كیلومتر و از بازرگان در حدود ۳ كیلومتر است.
