چشمه اسرار آمیز پیرسقا:
چشمه آب سرد پیرسقا در دامنه كوهی موسوم به پیرسقا واقع در ۴۰ كیلومتری شهر قره آغاج و در امتداد یكی از شاخه های فرعی آیدوغمش بنام دره دربند قرار دارد. موقعیت جغرافیائی چشمه شگفت انگیز و اسرار آمیز پیرسقا با طول جغرافیایی ۳۴، ۵۶، ۴۶ شرقی و عرض جغرافیایی ۵۱، ۵۱، ۳۶ شمالی می باشد . ارتفاع محل قرارگیری چشمه از سطح تراز دریا ۲۳۱۳ متر است. در هر شبانه روز به طور متوسط چهار مرتبه آب با قدرت نیم الی سه لیتر در ثانیه جاری و پس از یك ساعت جریان آب بكلی قطع می شود و از این چشمه هنگام جاری شدن آب صدایی شبیه به صدای هواپیما به گوش می رسد.
تاكنون نظریه قابل قبول و قاطعی درباره این چشمه اسرارآمیز ابراز نگردیده است . این پدیده احتمالاً در اثر افزودن گاز در داخل مخزن و افزایش تدریجی فشار در مخزن و رها شدن فشار و عملكرد این پدیده به صورت پیستون یا تلمبه تخلیه می شود ،كه این عقیده بر مبنای علمی محكمی استوار نیست و نمی تواند حس كنجكاوی بینندگان را ارضاء كند . آب این چشمه گوارا و قابل شرب است و مناظر اطراف چشمه بسیار دیدنی است.
اهالی روستا و روستاهای همجوار این چشمه را مقدس شمرده و اذعان دارند كه آب این چشمه به روی مردم ناپاك و ستمگر باز نمی شود و داستانهایی را در جهت توجیه عقیده خویش بیان می كنند ، ریش سفیدان و افراد مسن روستا اظهار می دارند كه اواخر دوره قاجاریه یكی از اربابان صولت السلطنه به مدت یك هفته در مقابل این چشمه چادر زد آب به رویش باز نشد . مردم برای رفع مشكلات و برآوردن حوائج شرعی خود به این چشمه چنگ می زنند و نذر و قربانی می كنند . صرف نظر از علت این پدیده شگفت انگیز طبیعی ، این چشمه و مناظر زیبای اطراف آن می تواند به عنوان قطب گردشگری در شهرستان و استان مطرح باشد كه تاكنون ناشناخته مانده است
همچنین در قسمت بالا دست این چشمه رودخانه ای فصلی از شاخه های آیدوغمش در جریان است كه در یك كیلومتری مسیر خود آبشاری بدیع و دیدنی به ارتفاع ۱۰ متر به وجود آورده ، كه این آبشار سنگی یكی از بلندترین آبشار طبیعی منطقه است كه البته خود آبشار در فصول كم آبی دارای چشمه طبیعی و زیبا بوده و به خود آبشار جلوه ای خاص و زیبا می دهد.
چشمه آب معدنی روستای ایستی سو
این چشمه در ۲۵ كیلومتری جنوب شهرستان و در طول جغرافیایی ۰۰ ، ۰۵ ، ۴۷ شرقی و عرض جغرافیایی ۰۶ ، ۵۹ ، ۳۶ شمالی واقع شده است .چشمه مزبور در دامنه آب پخشان شمال روستای آبگرم با جریان دایمی و با دبی ۲۰ لیتر در ثانیه از دهانه چشمه جاری است . چشمه های مورد نظر در امتداد یك گسل با جابجائی افقی و در كف دشت قرار گرفته است .
مشخصات فیزیكی و شیمیایی چشمه:
دمای آب آن ۴۲ درجه سانتیگراد (توربید تید، شفاف)، مزه (ملحی و گس)، رنگ (بی رنگ)، بو (بی بو)، تیپ آب چشمه بیكربنات سولفات كلسیك گرم می باشد.
چشمه آبگرم منشگه
این چشمه در یك كیلومتری جنوب غربی روستای منشگه قرار داشته و دارای مختصات جغرافیایی “۲۹، َ۰۴ ، ۴۷ طول شرقی و “۵۵ ، َ۵۸ ، ۳۶ عرض شمالی است و ارتفاع چشمه از سطح دریا ۲۲۵۰ مترمی باشد .
خواص فیزیكی و شیمیایی آب چشمه:
چشمه مـذكـوردرتقسیم چشمه هـای آبگـرم جـزء چشمه هـای خیـلـی گـرمHypethermal ) ) محسوب می شود . از نظر ظاهری دارای آبی كاملاً شفاف بوده و خروج سیالات زمین گرمایی همراه با قلیان گاز است و بوی H2S در كل منطقه به مشام می رسد . همچنین در حاشیه چشمه های موجود و در امتداد مجاری جریان آب ، گوگرد به صورت خالص و به رنگ زرد و یا به صورت رشته ای رسوبگذاری شده است.
چشمه های آبگرم حمام
این چشمه در محل روستای حمام واقع در جنوب شرقی روستایی ایستی سو قرار گرفته است و دارای مختصات طول ۲۷ ، ۰۲ ، ۴۷ شرقی و عرض ۱۸ ، ۵۴ ، ۳۶ شمالی است . ارتفاع چشمه ها از سطح دریا حدود ۲۱۰۵ متر است . یكی از این دو چشمه آبگرم در این روستا بنام چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) سرپوشیده بوده و دارای حوضچه ای طبیعی است و رسوبات گوگردی رشته ای به وضوح دیده می شود.
چشمه آبگرم حمام ( ۲ ) دارای حوضچه ای روباز در مظهر این چشمه است و آب آن مزه ای ترش متمایل به شیرین دارد.
خواص فیریكی و شیمیایی آب چشمه :
چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) با دمای ۴۰ درجه سانتیگراد و حمام ( ۲ ) با دمای ۳۷ درجه سانتیگراد در شرایطی كه دمای محیط ۲۶ درجه سانتیگرادبوده اندازه گیری شده است جزءآبهای گرم(Homothermal ) محسوب می شوند . چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) در مجاورت یكی از شاخه های فرعی رودخانه آیدوغمش و در ارتفاعی حدود ۱۰ متر از بستر رودخانه قرار گرفته و به صورت حمام سرپوشیده از آن استفاده می شود . بوی شدید H2S در فضای حمام به مشام می رسد و خروج آب همراه با قلیان گاز است . رسوب گذاری تراورتن در كف حوض ودیواره های مشاهده می گردد . ساختمان حمام برروی سكویی قرار دارد كه دراثر رسوبگذاری تراورتن تشكیل شده است .
چشمه آبگرم حمام ( ۲ ) در قسمت میانی روستا قرار گرفته است ، آب دارای ظاهری كاملاً شفاف بوده و بدلیل توقف در داخل مخزن سیمانی اثری از خروج گاز دیده نمی شود ، همچنین در اطراف چشمه مذكور رسوبات تراورتنی مشاهده نمی شود و بوی H2S این آب به مراتب كمتر از چشمه آبگرم حمام ( ۱ ) می باشد. با وجود این كه فاصله این دو چشمه از یكدیگر كمتر از دویست متر می باشد و لی تفاوتهای فاحش از نطر دمائی و ویژگیهای نظیر مزه ، رنگ و رسوبات موجود دارد.
چاراویماق:
طبق آخرین تقسیمات كشوری شهرستان چاراویماق دارای دو بخش به نام‌های مركزی (شامل دهستانهای چاراویماق مركزی، چاراویماق جنوب‌غربی، ورقه و قوری‌چای شرقی) و شادیان (شامل دهستانهای چاراویماق شرقی و چاراویماق جنوب‌شرقی)، یك نقطه شهری به نام قره‌آغاج و ۲۴۸ آبادی می‌باشد.
آب و هوا:
شهرستان چاراویماق دارای تابستان‌های معتدل و خنك و زمستان‌های طولانی و پربرف می‌باشد. ارتفاع عمومی زمین در این شهرستان از ۱۳۰۰ متر تا ۳۲۰۰ متر متغیر است.
اقتصاد:
اهالی چاراویماق به كشاورزی، باغداری، كار در معدن، زنبورداری، مرغداری و دامداری اشتغال دارند. از صنایع‌دستی آن فرش با طرح گل ابریشم كه صادر می‌شود، قالیچه‌های بادوام (برای مصارف محلی)، جاجیم و گلیم است. محصولات عمده چاراویماق، گندم و جو، بنشن، علوفه، تره‌بار و محصولات باغی است . فراورده‌های لبنی، عسل، گندم، بنشن، چغندرقند، دانه‌های روغنی، انواع صیفی، پوست، فرش و خاك صنعتی كائولن از صادرات آنجاست.
جاذبه های گردشگری:
غار طبیعی و صخره ای دلیك بولاغ، چشمه ها، صخره های باستانی اوچ قیزلار، قلعه نادری، تپه باستانی شهردل (شره دل) از جاذبهای گردشگری آن بشمار میروند.
ایلات چاراویماق:
ایل شاهسون در دهستان چاراویماق جنوب شرقی، ییلاق و قشلاق و در دهستانهای چاراویماق شرقی و ورقه، قشلاق می‌كنند. ایل قره‌داغ در دهستان چاراویماق جنوب غربی ییلاق و در دهستان چاراویماق مركزی قشلاق می‌كنند. طوایف مستقل كورانلار یا گوركانلو در چاراویماق جنوب‌شرقی و حیدرلو در چاراویماق جنوب‌غربی ییلاق و حاج علیلو در چاراویماق مركزی قشلاق دارند. طایفه‌ای به نام كه به زبانی مختلط از تركی، فارسی و كردی دارند، در این شهرستان به سر می‌برند.
