كاشان دارای جاذبه‌های فراوانی است، در این میان با ما همراه باشید تا بدانیم قدیمی‌ترین بنای تاریخی كاشان چیست.
مساجد همچون سایر بناهای مذهبی، اولین هسته شكل‌گیری اجتماعات كوچك و بزرگ محسوب می‌شوند؛ چراكه به‌عنوان نمادی از باورهای مشترك اعضای جامعه، روح هم‌بستگی و اتحاد را برای سازندگی و فعالیت بیشتر تقویت می‌كنند. مسجد جامع كاشان كه از آن با نام مسجد جمعه نیز یاد می‌شود، یكی از جاهای دیدنی كاشان است كه با ارزش تاریخی خود، در میان فهرست آثار ملی ایران نیز به‌چشم می‌خورد. مسجد جامع كاشان یا همان مسجد جمعه، یكی از بناهای تاریخی و جاهای دیدنی كاشان است كه قدمت آن به دوران سلجوقیان بازمی‌گردد. گفته می‌شود بنای این مسجد قبل از اسلام آتشكده بوده است؛ اما بعد از ایمان آوردن مردم به دین اسلام، آن را تبدیل به مسجد كرده‌اند. مسجد جامع كاشان در خیابان بابا افضل، محله میدان كهنه در كوچه شهیدان دقیقی قرار گرفته است.
قدمت مسجد جامع كاشان
با توجه به مطالعاتی كه كارشناسان درباره ی مسجد جامع كاشان انجام داده اند و لایه برداری هایی كه انجام شده در گچبری های محراب این مسجد نیز دریافته اند كه قدمت آن به دوره سلجوقیان باز می گردد و آثار و تزئینات آن متعلق به دوره ی آل بویه است. در شبستان در شبستان تابستانی این بنا كه در زیر شبستان زمستانی قرار دارد، طرحهای بسیاز زیبای كاشیكاری دیده می‌شود و در كف این شبستان آثاری از كوره‌های پخت ظروف چینی به وسیله كارشناسان سازمان میراث فرهنگی در گذشته كشف شده است.
این بنا دارای گنبد آجری است كه احتمالاً پس از زلزله معروف سال ۱۱۹۲هجری قمری كه این مسجد آسیب فراوانی دید، به وسیله «عبدالرزاق خان كاشی» به صورت اساسی تعمیر و این موضوع در كتیبه خط ثلث در زیر گنبد مسجد به سال ۱۲۰۷ هجری قمری نیز مشخص شده است. این بنا كه خود بسیار قدیمی است و قدمتی طولانی دارد بر روی بنایی كهنسال تر نیز بنا شده است، قدمت این بنا را برخی به دلیل آثار كوره های بخث سفال و سایر فضاهای كاوش شده در زیر شبستان آن مربوط به دوره اسلامی می دانند.
بر اساس روایات تاریخی موجود این مسجد به دستور صفیه خاتون دختر مالك اشتر نیز ساخته شده است. یكی از مواردی كه باعث شده این مسجد مورد توجه قرار بگیرد دارا بودن دو قله است. به گفته بسیاری از كاشناسان تاریخی یكی از این قبله ها به دلیل رعایت نشدن جهات دقیق قبله از عمد تخریب شده و آثار گچبری بسیار نفیسی بوده كه به دلیل اینكه برای نمازگزاران دچار اشتباه نشوند محراب دیگری در نزدیكی همان محراب ساخته اند اما مردم عامی اعتقاد دارند كه این محراب به طرف بیت المقدس بوده و بعد از اینكه قبله در سال دوم هجرت تغییر یافت این محراب خراب شده است.
دیگر محراب موجود كه به سمت مسجدالحرام است آیه تغییر قبله از بیت المقدس به طرف مكه به چشم می‌خورد كه خود دلیل بر اعتقاد مردم نسبت به این موضوع است. در قسمت تخریب شده‌ی محراب اولی، آثار بسیار نفیسی از گچبری وجود داشت و آثاری از آیه‌ای از سوره ی جمعه (… رحیم یا ایها الذین آمنو اذا نودی … ذكر الله …) در فضیلت روز و نماز جمعه قابل تشخیص است و این امر نشان می‌دهد این مسجد برای اولین بار به‌عنوان نماز جمعه‌ی كاشان بنا شده است.
در محراب قبله ی دوم آیه ی مربوط به تغییر قبله از مسجدالاقصی به مسجدالحرام مشاهده می‌شود كه متن آیه چنین است: «قد نری تقلب وجهك فی السما فلنولینك قبله ترضیها فول وجهك شطر المسجد الحرام و حیث ما كنتم فولو وجوهكم شطره و ان الذین اوتو الكتاب لیعلمون انه الحق من ربهم و مالله بغافل عما یغلمون».
معماری و بازسازی مسجد جامع كاشان
این مسجد، گنبدی آجری با مقصوره و ایوانی مرتفع زیر آن دارد و شامل یك صحن وسیع، دو شبستان بزرگ و یك شبستان تحتانی در ضلع شمالی و حوض‌خانه‌ای در وسط است. در كتیبه گنبدی كه شبستان و محراب اصلی را پوشانده نام ملكشاه و وزیر او، خواجه نظام الملك طوسی، نیز آمده است. ارتفاع ایوان اصلی كه در ضلع غربی مسجد قرار گرفته است، در بلندترین نقطه برابر ۱۳٫۸ متر و در قسمت همسطح پشت بام ۱۱٫۲ متر است. مناره آجری مسجد جامع كاشان كه در سمت جنوب شرقی مسجد قرار گرفته، كهن‌ترین بنای تاریخ‌دار استان اصفهان است. همین مناره در بخش سازه و نما دو پوسته است.
در گذر تاریخ مسجد جامع كاشان بارها به‌صورت جزئی و كلی تخریب شده و هر بار در تعمیر و بازسازی تغییرات گسترده‌ای پیدا كرده است. مهم‌ترین خسارتی كه به مسجد وارد شد، در زلزله معروف سال ۱۱۹۲ هجری قمری بود. همان طور كه در كتیبه آمده است، مسجد جامع كاشان توسط «عبدالرزاق خان»، حاكم كاشان مرمت شد كه این كار ۱۰ سال طول كشید. در این زلزله كریم خان زند كارگران ساختمانی را از اصفهان و شهرهای دیگر به كاشان آورد تا به كار بازسازی شهر و مسجد سرعت ببخشد.
