ابیانه روستایی با شگفتی‌های فراوان است با ما همراه باشید و درباره معماری هوشمندانه خانه‌های ابیانه بیشتر بدانید.
اَبیانه(ویونا) روستایی سرسبز و خوش آب و هوا از توابع بخش مركزی شهرستان نطنز در استان اصفهان است. این روستا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۸ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این روستا در ۳۸ كیلومتری شمال غربی نطنز در دامنه كوه كركس و یكی از بلندترین نقاط مسكونی در ایران است. ارتفاع از سطح دریا در این روستا ۲۱۶۰ متر و دارای آب و هوای سرد و معتدل است. ابیانه به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوع آن، از روستاهای مشهور ایران است.
مهم‌ترین ویژگی خانه‌های ابیانه
همه خانه‌های روستا روی دامنه كوه كركس در شمال رودخانه برزرود ساخته شده‌اند و معماری درخور توجهی دارند؛ چراكه درست مثل خانه‌های پلكانی ماسوله، پشت بام مسطح خانه‌های پایینی بدون اینكه هیچ دیواری دور آن‌ها باشد، به‌عنوان حیاط خانه‌های بالایی عمل می‌كنند. به همین دلیل این روستا به‌صورت چند طبقه‌ای به نظر می‌رسد. اتاق خانه‌ها دارای پنجرههای چوبی ارسی است و در اكثر آن‌ها ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش‌آمده به چشم می‌خورد كه به‌دلیل قرارگیری در كوچه‌های تنگ و باریك، منظره دیدنی و جالبی به وجود آورده‌اند.
دیوارهای خشتی ضخیم خانه‌ها مانند یك خازن حرارتی هستند و در طول شبانه‌روز مانع از نوسان زیاد حرارت می‌شوند. از آنجا كه بازشوها فقط در یك طرف سازه قرار دارند، اهالی برای تامین نور و تهویه، نورگیر سقفی برای خانه‌های خود تعبیه كرده‌اند. یكی از جذابیت‌های خانه‌ها، رنگ سرخ نمای خارجی دیوار آن‌ها است كه با خاك سرخ متعلق به معدن مجاور روستا پوشیده شده است. خاصیت خاك سرخ در این است كه هرچه بیشتر باران بخورد، محكم‌تر می‌شود؛ درست مانند مردم بومی این روستا كه در برابر حوادث طبیعی به صبوری كوه و سرسختی صخره بوده‌اند و آن‌چنان به سنت و معماری و یادگاری‌های اجداد خود عشق می‌ورزند كه آن‌ها را تاكنون حفظ كرده‌اند.بافت خانه‌های روستا به‌صورت «حلزونی» است و قدمت آن‌ها به دوره‌های سلجوقی، صفوی و قاجار برمی‌گردد. در اصل كوچه‌های روستا به‌منظور شكستن قدرت باد، به‌صورت باریك و كج‌ومعوج و بدون بن‌بست طراحی شده‌اند و قدم‌زدن در آن‌ها و مست‌شدن در بوی خاك این كوچه‌ها، برای هر گردشگری جذابیت دارد. خانه‌هایی كه متعلق به دوره سلجوقی هستند، حیاط ندارند و ایوانی به ارتفاع پنج متر در ضلع جنوبی آن‌ها به چشم می‌خورد. این خانه‌ها، فضای بازی به‌شكل حیاط مسقف به نام صفه نام دارند كه از آن‌ها برای برنامه‌های مختلف از جمله عروسی و عزا استفاده می‌شود؛ علاوه بر این، اتاق خانه‌ها در اطراف صفه ساخته شده‌اند.
برخی خانه‌ها نیز به دوره صفوی تعلق دارند و خانه‌های چهار صفه‌ای در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود. در كنار قرینه‌سازی موجود در این خانه‌ها، تزیینات داخلی متمایزی در آن‌ها به كار رفته است. با توجه به دامنه شیب‌دار روستا، امكان ساخت فضاهای موردنیاز خانه‌ها وجود نداشته است و در نتیجه خانواده‌ها برای داشتن انبار، در تپههای یك كیلومتری روستا، فضای غارمانندی برای خود ایجاد كرده‌اند كه از بیرون فقط درهای كوتاهی از آن پیدا است. مردم از این محل برای نگهداری دام، آذوقه زمستانی و اشیای غیرضروری استفاده می‌كنند.
چند شاهكار دیگر در ابیانه
آتشكده روستای ابیانه: آتشكده روستای ابیانه، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین جاذبه گردشگری و تاریخی این روستا محسوب می‌شود. قدمت این آتشكده به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. البته استفاده از آن در دوران ساسانی یعنی حدود ۱،۵۰۰ سال پیش به اوج خود رسید. متأسفانه این آتشكده آسیب بسیاری دیده است. در حال حاضر امكان بازدید از اتاق بالایی آتشكده وجود دارد. گویا در این اتاق آتش بزرگی وجود داشت كه آن را مدام با زغال‌سنگ تأمین می‌كردند. این مسئله را می‌توان تفاوت اصلی آتشكده ابیانه با سایر آتشكده‌ها دانست. زیرا در آتشكده‌های دیگر از چوب استفاده می‌كردند؛ اما به‌دلیل وجود معادن زغال‌سنگ در اطراف ابیانه، در این آتشكده از زغال‌سنگ استفاده می‌شد.
بافت قدیمی روستای ابیانه: روستای ابیانه به دو بخش امروزی و قدیمی تقسیم می‌شود. بافت قدیمی روستا در سال ۱۳۵۴، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. قدمت برخی از خانه‌های این بخش، به دوران ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار بازمی‌گردد. آتشكده معروفی كه در بخش قبلی به شما معرفی كردیم نیز در همین بافت جا خوش كرده است. بررسی خانه‌های تاریخی كه هر یك به دوره‌ای خاص تعلق دارند، می‌تواند بسیار جذاب و هیجان‌انگیز باشد. همچنین بد نیست بدانید نطنز یكی از مناطق ییلاقی محبوب پادشاهان صفوی بوده است. البته گویا پادشاهان در آن دوران روستای ابیانه را برای اقامت انتخاب می‌كردند. این بخش یكی از مهم‌ترین جاهای دیدنی ابیانه به حساب می‌آید.
چند شاهكار دیگر در ابیانه
آتشكده روستای ابیانه: آتشكده روستای ابیانه، مهم‌ترین و قدیمی‌ترین جاذبه گردشگری و تاریخی این روستا محسوب می‌شود. قدمت این آتشكده به دوران هخامنشیان باز می‌گردد. البته استفاده از آن در دوران ساسانی یعنی حدود ۱،۵۰۰ سال پیش به اوج خود رسید. متأسفانه این آتشكده آسیب بسیاری دیده است. در حال حاضر امكان بازدید از اتاق بالایی آتشكده وجود دارد. گویا در این اتاق آتش بزرگی وجود داشت كه آن را مدام با زغال‌سنگ تأمین می‌كردند. این مسئله را می‌توان تفاوت اصلی آتشكده ابیانه با سایر آتشكده‌ها دانست. زیرا در آتشكده‌های دیگر از چوب استفاده می‌كردند؛ اما به‌دلیل وجود معادن زغال‌سنگ در اطراف ابیانه، در این آتشكده از زغال‌سنگ استفاده می‌شد.
بافت قدیمی روستای ابیانه: روستای ابیانه به دو بخش امروزی و قدیمی تقسیم می‌شود. بافت قدیمی روستا در سال ۱۳۵۴، در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت. قدمت برخی از خانه‌های این بخش، به دوران ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار بازمی‌گردد. آتشكده معروفی كه در بخش قبلی به شما معرفی كردیم نیز در همین بافت جا خوش كرده است. بررسی خانه‌های تاریخی كه هر یك به دوره‌ای خاص تعلق دارند، می‌تواند بسیار جذاب و هیجان‌انگیز باشد. همچنین بد نیست بدانید نطنز یكی از مناطق ییلاقی محبوب پادشاهان صفوی بوده است. البته گویا پادشاهان در آن دوران روستای ابیانه را برای اقامت انتخاب می‌كردند. این بخش یكی از مهم‌ترین جاهای دیدنی ابیانه به حساب می‌آید.
زیارتگاه هینزا: زیارتگاه هینزا یكی دیگر از جاهای دیدنی روستای ابیانه است. این زیارتگاه محل دفن بی بی زیده خاتون، دختر امام موسی بن جعفر است. زیارتگاه هینزا در دل صخره‌ای بزرگ و درهای باریك، در جنوب‌شرق روستا واقع شده است. این زیارتگاه برای بسیاری از اهالی روستا، اهمیت بسیاری دارد. به همین خاطر همیشه می‌توانید شاهد شمع‌هایی روشن در این بارگاه باشید. هر شمع دلالت بر یك حاجت دارد. كاش كه خداوند یك‌شبه حاجت همه را مستجاب كند.
