خانه بروجردی‌ها یكی از زیباترین و باشكوه‌ترین بناهای تاریخی كاشان است، با ما همراه باشید تا از نحوه ساخت خانه بروجردی‌ها بیشتر بدانیم.
كاشان از جمله شهرهای زیبا و كویری ایران است كه قطعا بازدید از بناهای تاریخی آن جذابیتی خاص در حوزه گردشگری ایجاد كرده است. در این میان اما خانه بروجردی‌ها جزء بناهایی است كه درخشندگی خاصی را نه تنها در میان بناهای كاشان بلكه كلیت معماری ایران به دست آورده است. ممكن است خیلی‌ها با این خانه آشنا نباشید و از خود بپرسند خانه بروجردی ها كجاست. خانه بروجردی ها در محله سلطان میر احمد كاشان واقع شده است و معماری و گچ‌بری‌های بدیعش هر بیننده‌ای را مبهوت خودش می‌كند. معماری خانه بروجردی ها یكی از زیباترین نمونه‌های معماری ایرانی محسوب می‌شود.
دلیل ساخت خانه بروجردی‌ها، یك شاهكار معماری
این خانه زیبا حاصل خواستگاری سید مهدی نطنزی از دختر حاج سیدجعفر طباطبائی است. زمانی كه مرحوم حاج سیدحسن نطنزی مشهور به بروجردی، تاجر معروف فرش كاشان، دختر همكارش مرحوم حاج سید جعفر نطنزی را برای پسرخود، سید مهدی خواستگاری كرد، خانواده دختر كه در خانه فعلی طباطبایی‌های كاشان زندگی می كردند، ساخت خانه‌ای در شأن و موقعیت اجتماعی‌شان را برای محل زندگی دخترشان شرط این ازدواج قرار دادند.
خانواده بروجردی از معروفترین معمار شهر، استاد علی مریم كاشانی، درخواست كردند كه خانه مورد نظر را بسازد، استاد علی مریم كاشانی، یكی از معماران معروف سده ۱۳ هجری در شهر كاشان بود كه بناهای تاریخی زیادی نظیر خانه بروجردی‌ها، خانه طباطبایی‌ها و كاروانسرا یا تیمچه امین‌الدوله را در این شهر بنا نهاد. استاد بعد از به پایان رساندن سفت‌كاری خانه، برای انجام نازك‌كاری و تزیینات از برجسته‌ترین هنرمندان نگارگر شهر دعوت به عمل آورد و این هنرمندان، داستان‌ها و روایات عاشقانه خمسه نظامی و هفت پیكر جامی را در جای‌جای طاق‌ها و رواق‌ها به تصویر كشیدند.
نحوه ساخت و معماری خانه بروجردی‌ها
خانه بروجردی‌ها به‌طور كلی دو طبقه دارد؛ ولی در بخش جنوبی به‌همراه سرداب سه طبقه را شامل می‌شود. زیربنای خانه بروجردی ها هزار متر مربع و مساحت كلی آن ۱۷۰۰ مترمربع است. بالای تالار اصلی خانه یك سقف گنبدی شكل قرار دارد. همین طراحی و شكل ظاهری خانه بروجردی‌ها سبب شده است تا این بنا با ساختمان‌هایی مقایسه شود كه توسط گائودی در بارسلونا ساخته شده‌اند. این خانه دارای حیاطی وسیع و سه ورودی در شمال، غرب و جنوب است كه ورودی اصلی در سمت شمال قرار دارد. همچنین ایوان‌های سرپوشیده در اطراف حیاط قرار دارند. جلوخان در فضای هشتی، دارای ۶ عدد سكو برای انتظار مراجعین است كه این سكوها پاخوری نام دارند.
خانه بروجردی‌ها متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه كویری كاشان و به گونه‌ای طراحی و ساخته شده است كه در گرمای شدید تابستان، هوای خنك و بسیار مطبوعی از طریق سه بادگیر واقع در بالای پشت بام كه هر كدام دارای ارتفاعی برابر با ۴۰ متر هستند، به صورت طبیعی و دائمی به زیرزمین‌ها سرازیر شده و در آن‌ها جریان می‌یابد. هر یك از دو بخش اندرونی و بیرونی خانه بروجردی‌ها دارای درب‌های جداگانه‌ای هستند كه از طریق آن‌ها می‌توان به بیرون راه یافت. دیوارهای این سازه تا ارتفاع معینی تنها با گچ پوشیده شده و ساده هستند، اما سقف آن تزیینات برجسته‌ای دارد.
ورودی اصلی خانه بروجردی‌ها كاشان به شكل یك دالان هشت ضلعی است كه در جای جای سقف آن پنجره‌های سقفی چندپهلو طراحی شده‌اند و به واسطه این پنجره‌ها، نور خورشید به صورت طبیعی، فضای این دالان را روشن می‌كند. پس از عبور از این دالان، حیاط مستطیل شكل گستردهای قرار دارد كه دارای استخر بوده و گرداگرد آن را درختان و گلها پوشانیده‌اند. خانه بروجردی‌ها متشكل از دو بخش بیرونی و اندرونی است كه بخش بیرونی این عمارت از هشتی، راهرو و دهلیز، حیاط مركزی مستطیل شكل، بخش اصلی و تابستانی بنا، سرداب، آشپزخانه و انبارها و بادگیرها در دو بخش شمالی و جنوبی خانه تشكیل شده و بخش اندرونی دارای ۹ اتاق، حیاط خلوت و اتاق پنج دری ساده، صندوق خانه، اتاق نشیمن و یك سرداب بزرگ در بخش جنوبی و حیاط مركزی و تالار پذیرایی در بخش شمالی است.
قسمت‌های اصلی خانه بروجردی‌ها
معماری خانه بروجردی ها به‌صورت دو بخش كلی «بیرونی و اندرونی» و «زمستان‌نشین و تابستان‌نشین» طراحی و اجرا شده است. بخش اندورنی و بیرونی به‌جز در دو بخش سردر اصلی و هشتی ورودی، كاملا از هم جدا هستند. بخش بیرونی خانه بروجردی‌ها شامل عمارت خانه و حیاط می‌شود. امروزه تنها امكان بازدید از بخش بیرونی خانه فراهم است. این قسمت در واقع از راهروی ورودی شروع می‌شود و حیاط مركزی، تالار سرپوشیده و نورگیر فوقانی آن، ایوان جنوبی، اتاق‌های تابستانی و حیاط‌های خلوت بین اتاق‌ها، بالا خانه‌هایی كه به‌صورت قرینه در دو طرف تالار اصلی قرار گرفته‌اند، بادگیرها، اتاق پنج دری زمستانی، اتاق‌های آفتاب‌گیر زمستان، بهار خواب جبهه شمالی، طارمی و قسمت غربی را در بر می‌گیرد.
بخش اندرونی خانه شامل دو بخش شمالی و جنوبی است. قسمت جنوبی اندرونی شامل حیاط مركزی و تالار بزرگ پذیرایی مزین به آیینه‌كاری است. در دو طرف تالار، بالاخانه‌هایی ساخته شده‌اند كه رو به داخل تالار باز می‌شوند. در اطراف تالار بزرگ، اتاق‌های گوشواره بنا شده‌اند. قسمت شمالی اندرونی نیز شامل یك حیاط خلوت، اتاق پنج دری ساده، صندوق‌خانه، اتاق نشیمن و سردابی بزرگ می‌شود كه در حقیقت طبقه زیرین تالار بزرگ قسمت اندرونی است. آشپزخانه خانه بروجردی‌ها با طاقچه‌های وسیع، صندوق‌خانه و انباری در شمال و سمت راست خانه قرار دارند و درسترسی به آن از طریق یك راهروی باریك امكان‌پذیر است.
با ورود به خانه بروجردی ها از درب اصلی، هشتی روبه‌روی فرد قرار می‌گیرد. بعد از هشتی راهرویی طولانی و شیب‌دار قرار گرفته كه به‌سمت حیاط كشیده شده است. در كنار این راهرو، ایوان شمالی و بخش زمستان‌نشین قرار دارد. یك اتاق شاه‌نشین، اتاق پنج در با گچ‌بری‌های خاص، اتاق‌های بهار خواب در دو طرف پنج در و ایوان وسیع و آفتاب‌گیر از قسمت‌های بخش زمستان‌نشین هستند. این اتاق‌ها به‌دلیل گرمای زیاد و نورگیر بودن محلی برای پذیرایی از مهمان‌ها در زمستان به شمار می‌رفتند.
در قسمت تابستان‌نشین، سقف خانه ارتفاع بیشتری دارد و جریان بهتر هوا فضای آن را خنك‌تر می‌سازد. در این بخش گچ‌بری‌های زیبا و مقرنس‌های رنگ‌آمیزی شده روی سقف، نظر مخاطبان را جلب می‌كند. در دیوار بخش شاه‌نشین نقاشی‌هایی از شاهان قاجار به چشم می‌خورد و تالارهای جانبی با نقش پردندگان، حیوانات شكاری و گلها تزیین شده‌اند. سرداب در بخش زیرزمین خانه بروجردی‌ها در فصل تابستان حدود ۲۰ درجه از طبقات فوقانی خود سردتر است و با سیستم كانال‌كشی افقی و عمودی به دو بادگیر ارتباط دارد. نمای این بخش از خانه گچ و آجر است.
