تاریخچه شیرینی پزی در ایران باستان
شاید برای‌تان جالب باشد كه بدانید ریشه نخستین شیرینی‌ها به ایران باستان برمی‌گردد. اگر بخواهیم در مورد تاریخچه شیرینی پزی در ایران باستان صحبت كنیم به یك نوع كیك به نام «لاویش» می‌رسیم كه در زمان امپراطوری ایران باستان در قرن هفتم میلادی پخته می‌شد و بسیار محبوب بود. كوكی، كیك‌های خشك و شیرینی‌های فینگر فودی كه همه بر پایه آرد مثل آرد برنج یا آرد شیرینی‌پزی و با كره، تخم‌مرغ و شكر و … درست می‌شوند از جمله شیرینی‌های مشترك در سرتاسر دنیا هستند.
در دوران هخامنشی «جو» مهم‌ترین ماده غذایی در سبد غذای مردم بود كه به طرق مختلف از آن استفاده می‌كردند. دلیل استفاده از جو سختی و دشواری كاشت و برداشت گندم بود. ایرانیان باستان «جو» را نیم‌كوب كرده و با میوه و شیر مخلوط می‌كردند و به صورت حریره میخوردند؛ یا آن را آرد می‌كردند و نان و شیرینی می‌پختند.
در كتب تاریخی آمده زمانی كه شاهان هخامنشی می‌خواستند از كاخ تابستانی (شوش) به تخت جمشید یا برعكس بروند خدمه كاخ به قنادان دستور می‌داند كه پیش از ورود شاه به كاخ، نان و شیرینی را حاضر كنند. به این ترتیب غذای اصلی مردم در دوران هخامنشی علاوه بر گوشت و نان و سایر غذاهای معمول، شامل انواع شیرینی كلوچه هم بوده است. جالب است بدانید كه ایرانیان باستان زنبور عسل پرورش می‌دادند و انجیر و خرما هم جز برنامه غذایی مردم و البته از جمله مواد اساسی برای پختن انواع شیرینی بودند. ایرانیان باستان بز هم پرورش می‌دادند و از شیر آن برای پختن شیرینی و البته درست كردن دوغ و ماست استفاده می‌كردند.
تاریخچه شیرینی پزی در ایران معاصر
تاریخچه شیرینی پزی در فرهنگ غذایی ایران معاصر قدمتی طولانی دارد. پختن شیرینی به مناسبت‌های مختلف از تولد و عروسی و مراسم ختم گرفته تا مهمانی و دورهمی و حتی یك مهمانی دوستانه عصرگاهی و به جز این‌ها مصرف آن به صورت روزانه با انواع چای و قهوه آن‌قدر اهمیت دارد كه هر منطقه‌ای در ایران شیرینی خاص خودش را دارد. این شیرینی‌ها معمولا به عنوان سوغاتی آن‌قدر دست به دست شده‌اند كه حالا دیگر تمام مردم ایران می‌دانند قرابیه تبریزی مشهورترین شیرینی منطقه آذربایجان شرقی است و لوزی و شیرینی اتابكی مخصوص قزوینی‌هاست.
راهنمای پخت انواع شیرینی سنتی در ایران
تاریخچه شیرینی پزی در ایران معاصر قدمتی طولانی دارد. برخی از انواع مختلف شیرینی در شهرهای مختلف ایران كه صدها سال است پخته می‌شوند عبارتند از:
*خوزستانی‌ها انواع كلوچه‌های سنتی را با شیر و شكر می‌پزند كه معمولا لایه‌های مختلف آن‌ها با خرما پر می‌شود. حلوا كنجدی و رنگینك خوزستانی هم با خرما، آرد تفت داده شده با كره یا روغن حیوانی و پودر دارچین مشهور است. در استان بوشهر هم رنگینك خرما و شیرینی پا درازی مشهور است.
*در تاریخچه شیرینی پزی در ایران معاصر یزدی قدمتی طولانی دارند. یزدی‌ها استاد پخت قطاب، كیك یزدی، باقلوا، پشمك یزدی، حاجی بادام و … هستند.
*كرمانشاهی‌ها شیرینی كاك، نان برنجی و نان خرمایی را به بهترین و خوشمزه‌ترین شكل ممكن درست می‌كنند. نان برنجی از جمله قدیمی‌ترین شیرینی‌ها در این منطقه است و قدمتی حداقل ۱۵۰ ساله دارد.
سوهان قم شهرت جهانی دارد. حلوایی هم كه قمی‌ها با آرد گندم، مالت، شكر و روغن درست می‌كنند و در زمان ناصرالدین شاه نام سوهان بر آن گذاشتند.
*رشته خوشكار، كلوچه فومن، نان پنجره‌ای و شیرینی كاكا كدو حلوایی مشهورترین شیرینی‌های گیلانی‌ها هستند.
*شیرینی گز برخلاف تصور عموم كه تصور می‌كنند ریشه اصفهانی دارد، شیرینی بومی استان چهار محال و بختیاری است و قدمتی ۴۵۰ ساله دارد. یزدی‌ها، كرمانی‌ها و شیرازی‌ها هم گز را با انواع مغز درست می‌كنند.
*اهالی لرستان برساق (ورساق یا بسراق) و قطاب درست می‌كنند.
*كلمپه، نان چرخی، نان پر، قطاب كرمانی و حاجی بادوم هم از جمله مشهورترین شیرینی‌های كرمانی‌ها هستند.
*بشمه یا بیشمه، تاتار چورك و قاتلما شیرینی‌های سنتی تركمن‌ها هستند.
سوهان قم شهرت جهانی دارد. حلوایی هم كه قمی‌ها با آرد گندم، مالت، شكر و روغن درست می‌كنند و در زمان ناصرالدین شاه نام سوهان بر آن گذاشتند.
*رشته خوشكار، كلوچه فومن، نان پنجره‌ای و شیرینی كاكا كدو حلوایی مشهورترین شیرینی‌های گیلانی‌ها هستند.
*شیرینی گز برخلاف تصور عموم كه تصور می‌كنند ریشه اصفهانی دارد، شیرینی بومی استان چهار محال و بختیاری است و قدمتی ۴۵۰ ساله دارد. یزدی‌ها، كرمانی‌ها و شیرازی‌ها هم گز را با انواع مغز درست می‌كنند.
*اهالی لرستان برساق (ورساق یا بسراق) و قطاب درست می‌كنند.
*كلمپه، نان چرخی، نان پر، قطاب كرمانی و حاجی بادوم هم از جمله مشهورترین شیرینی‌های كرمانی‌ها هستند.
*بشمه یا بیشمه، تاتار چورك و قاتلما شیرینی‌های سنتی تركمن‌ها هستند.
*باسلوق یا همان راحت الحلقوم سوغات مراغه و ملایر و اراك است و با شیره انگور، نشاسته، مغز بادام یا مغز هستهٔ شیرین زردآلو و ادویه آن را آماده می‌كنند. جالب است بدانید راحت الحلقوم با همه راحتی‌اش در خوردن، روش تهیه دشواری دارد. فرآیند آماده كردن این شیرینی حدود سه ماه طول می‌كشد و در مراغه معمولا آن را اواسط آذرماه تهیه می‌كنند تا در حدود عید نوروز آماده مصرف شود.
*تهرانی‌های از زمان‌های قدیم شیرینی خورهای حرفه‌ای بودند. شیرینی شكری، شیرینی گردویی.
*حلوا و نقل‌های بیدمشكی ارومیه با انواع مغز و چاشنی‌های معطر شیرینی د رمراسم عروسی، عید و آشتی‌كنان پای ثابت شیرینی‌خوری در آذربایجان غربی هستند.
*در استان البرز مشهورترین شیرینی‌های محلی توتك و اگردك هستند.
*در خراسان جنوبی، بیرجندی‌های استاد درست كردن شیرینی زنجبیلی هستند، مشهدی‌ها شیرینی پا درازی و حلوای گل زرد نیشابوری را استادانه درست می‌كند و اهالی خراسان شمالی با شكر پنیر و آبنبات به استقبال مهمانان خود می‌روند.
*در سیستان و بلوچستان تجكی، لندو و قتلمه پخته می‌شود.
*نان چای و باقلوای زنجانی در زنجان بسیار محبوب هستند.
*باسلوق، نان فطیر و نان قندی شیرینی‌های محبوب و سنتی اراكی‌ها هستند.
*شیرینی لطیفه محبوب‌ترین و مشهورترین شیرینی در شهرستان نكا استان مازندران است.
تاریخچه شیرینی‌پزی در اروپا
تاریخچه شیرینی پزی در اروپا قدمتی كمتر از آسیا دارد. قرن‌ها بعد از آسیا پای عسل به اروپا باز شد و شكر دیرتراز عسل وارد عرصه صنایع غذایی و شیرینی‌پزی اروپا شد. به نظر می‌رسد ریشه شكر به سرزمین بنگال یا جایی دیگر در جنوب شرقی آسیا برمی‌گردد و از آن‌جا به ایران و كشورهای شرق مدیترانه باز شد. در آن زمان نانواها و قنادها شیرینی‌های مختلف را برای طبقه ثروتمند جامعه می‌پختند. بعد از لشكركشی مسلمانان به اروپا و كشور اسپانیا و در زمان جنگ‌های صلیبی تجارت انواع ادویه و سایر مواد غذایی در كنار تكنیك‌های مختلف پخت و پز از آسیا و به خصوص عربستان و كشورهای عربی به اروپا رسید. در دستورهای آشپزی دوره رنسانس مربوط به قرن ۱۴ میلادی در ایتالیا دستور پخت انواع و اقسام شیرینی و كوكی آورده شده است.
در اواخر قرن چهاردهم میلادی ویفرهای كوچك پر شده با كرم‌های مختلف در خیابان‌های پاریس فروخته می‌شد. هنوز هم مشهورترین قنادها و شیرینی‌پزهای دنیا فرانسوی‌ها هستند و حتی صاحب مشهورترین شیرینی فروشی دنیا در كشور استرالیا هم یك فرانسوی است. در قرون گذشته قنادها شیرینی‌ها را روی هیزم درست می‌كردند. انواع كیك را هم اروپایی‌ها وارد صنعت شیرینی‌پزی كردند. اگر چه به عقیده باستان شناسان نخستین كیك‌ها به دوره دوران باستان برمی‌گردد اما نخستین كیك‌های اسفنجی در قرن ۱۸ میلادی پخته شد و در ابتدا برای پف كردن كیك فقط از تخم‌مرغ استفاده می‌كردند. در سال ۱۸۵۰ بیكینگ پودر برای پف كردن كیك وارد صنعت شیرینی پزی شد.
كیك در زبان‌های مختلف اروپایی به نام‌های مختلف خوانده می‌شود. هلندی‌ها به یك تكه كیك كوچك koekje می‌گویند، آلمانی‌ها به كیك koek یا kokon می‌گویند و در زبان نروژی باستان به كیك می‌گفتند كاكا (مثل گیلانی‌های خودمان كه یك نوع شیرینی كدو حلوایی به نام كاكا دارند).
