اما جزئیات موجود در معماری خانه داروغه كاری با شما می‌كند كه نمی‌توانید فضا را رها كنید. فقط كافی است كمی اهل دقت به جزئیات باشید.
واقعیت این است كه گاهی تماشای یك بنای تاریخی ما را عمیقا به فكر می‌برد. از خودمان می‌پرسیم وقتی كه تكنولوژی نبود، وقتی كه بسیاری از لوازم و امكانات امروز نبود، این اندازه از دقت و زیبایی و فهم درباره‌ی ماندگاری یك اثر از كجا می‌آمد؟ برخی بناهای تاریخی، نسبت به برخی دیگر نیز ویژگی‌هایی دارند كه این پرسش و حیرت را در ما افزایش می‌دهد. یكی از بناهای تاریخی بی‌نظیر خانه داروغه است. كمی درباره‌ی آن با هم بخوانیم و بعد به دیدنش برویم.
چرا به این بنا خانه داروغه می‌گوییم؟
آخرین داروغه مشهد و در واقع اولین رئیس نظمیه، فردی بود با نام یوسف خان هراتی. انسانی كه حالا تاریخ با تعجب به او و خانه‌ی شخصی‌اش نگاه می‌كند! رئیس نظمیه، خانه‌ای برای خود ساخته و پرداخته بود كه حالا، یك مكان فوق‌العاده برای بازدید و لذت بردن است، مكانی پر از پرسش و موقعیتی برای یك مسافرت چند ساعته در زمان.
یوسف خان هراتی در این خانه زندگی می‌كرد، جلساتش را هم در این خانه برگزار می‌كرد و به دلیل برو و بیایی كه داشت، مهمانان او فراوان بودند و گاه بسیار ویژه. از همین روست كه این خانه پر از قصه است. شما با پای گذاشتن به این خانه خیلی زود سفری در زمان را تجربه می‌كنید. به دیدار اولین رئیس نظمیه بعد از مشروطه می‌روید و چگونه زیستن او را می‌بینید.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، این خانه فضای كار و اندیشه و زندگی به صورت هم‌زمان بوده. جلساتی طولانی، مهمانانی كه مدت زمان فراوانی در این خانه می‌مانده‌اند، محل استراحت خدمه و نیز محلی برای تشریفات داروغه. اما سوالی كه باید به آن بپردازیم این است، مگر در معماری این خانه از چه ویژگی‌هایی استفاده شده است كه تا این حد مورد توجه است؟
معماری خانه
اگر از منظر ساخت و معماری به این خانه نگاه كنید، همان سبك ایرانی را می‌بینید كه ایوان و شاه‌نشین دارد و نشیمن و بخشی برای خدمه و بعد بناهای مسكونی در اطراف حیاط. كاشی‌های چندرنگ، چوب‌كاری‌های خیره‌كننده، آجرهای قالبی جذاب. اما جزئیات موجود در معماری خانه داروغه كاری با شما می‌كند كه نمی‌توانید فضا را رها كنید. فقط كافی است كمی اهل دقت به جزئیات باشید.
ما برای مطالعه‌ی این خانه قرار بود یك زمان شصت دقیقه‌ای بگذاریم، وقتی تمام شد، چهار ساعت از حضور ما در این مكان گذشته بود. از همان ابتدای ورود سرتان از روی زمین به بالا می‌رود، پنجره‌ها، زیرسقف‌ها، چوب كاری‌ها، كاشی‌ها، دقت در طراحی پنجره‌ها، دوجداره بودن آن‌ها. از خودتان می‌پرسید چطور برای یك خانه شخصی این همه زمان رفته است.
مهم‌ترین ویژگی این خانه شاید این باشد كه در ایجاد این بنا دقت فوق‌العاده‌ای به كار رفته است، بخش‌های بازسازی شده نیز به شكلی هستند ه خدشه‌ای بر اصل این خانه وارد نشده و این یعنی مراقبت ویژه از میراث فرهنگی می‌تواند فرصت‌های زیادی را از منظر گردشگری ایجاد كند.
حال به سوال مهمی می‌پردازیم كه در عنوان مقاله به آن اشاره كردیم. خانه داروغه سنتی است یا مدرن؟ این سوال مهم‌ترین سوال درباره‌ی این خانه‌ی همیشه جذاب است.
چرا در عین سنتی بودن خانه داروغه را مدرن می‌دانیم؟
وقتی به بنا نگاه می‌كنید، دو طرف حیاط پله‌هایی را می‌بینید كه به تراس ختم می‌شوند، آنجا كمی ردپای معماری مدرن، حتی در بخش‌هایی معماری غرب امروز را خواهید یافت. تندیس‌هایی مانند سر انسان و شیر و فرشته‌های بالدار نیز كه عمیقا ایرانی هستند و در معماری ما ریشه دارند در خانه داروغه دیده می‌شود.
بررسی‌ها نشان می‌دهد این خانه در وقت خودش نیز برای افراد بسیار خیره كننده و حیرت‌آور بوده و احتمالا مهمانان داروغه از رویت این خانه به تعجب درمی‌آمده‌اند. پله‌ها شما را به طبقات بالا می‌برد. حوض كف حیاط را از بالا می‌بینید و باغچه‌ها، همه چیز خیره كننده است.
اگر اهل دقت باشید اما، كم كم لوازم گرمایشی ویژه‌ای می‌بینید و متوجه می‌شوید كه چطور از لوازمی مدرن در این بنا استفاده شده است. لوازم و تدابیر سرمایشی و گرمایشی برای این خانه، باعث می‌شود خیلی زود بفهمید این خانه به وقت خود زیادی مدرن بوده و حالا سنتی نام می‌گیرد.
مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد اولین شومینه‌ی مشهد در این خانه اجرا شد و مورد استفاده قرار گرفت. پنجره‌های دو جداره و بخاری دیواری یكی دیگر از ویژگی‌های این بناست كه شما را از مدرن بودن آن متعجب می‌كند.
جالب اینكه خانه از دو بخش كلی تشكیل شده، بخشی كه برای زمستان تعبیه شده و بخشی كه برای تابستان، در تابستان نشین، سرداب می‌بینید و حوض‌خانه و كاشی‌هایی هنوز چشم‌نواز. انگار داروغه فرصتی را فراهم كرده است كه در تمامی ایام سال مهمانان و خودش بیشترین لذت را ببرند.
ممكن نیست در این خانه وقت سرما كسی سرما را تجربه كند و وقت گرما، تعریق و خستگی برآمده از حرارت خورشید را. ویژگی‌هایی كه ذكر شد این سوال را برای همه ایجاد می‌كند، این یك بنای تاریخی است یا یك بنای تاریخی مدرن؟
حفظ و نگهداری از خانه داروغه
با اینكه در بافت قدیم مشهد و در حوالی محل واقع شدن خانه داروغه تغییرات بسیاری صورت گرفته و بسیاری از بناها كه حتی ارزشمند بوده‌اند، از بین رفته‌اند. اما خوشبختانه از خانه داروغه تاكنون مراقبت ویژه‌ای شده است.
جالب است بدانید، عزیزانی كه اهمیت این مكان را دریافته‌اند، به خوبی بر حفظ آن مبادرت ورزیده‌اند، تا آنجا كه طرح حفظ و نگهداری این خانه در سال ۲۰۱۶ برنده جایزه حفظ و نگهداری میراث فرهنگی آسیا-اقیانوسیه از یونسكو شد. این افتخاری مثال زدنی برای ایران‌دوست‌ها و مشهدی‌هایی است كه با فهم دقیق از میراث فرهنگی توانستند فضایی برای لذت مخاطبان و اهالی گردشگری فراهم كنند.
اما اگر اهل سفر به تاریخ هستید، اگر درباره‌ی گذشته و گذشتگان سوالاتی دارید، اگر هنوز گردش و گردشگری را اتفاق مهمی فرض می‌كنید، تماشای خانه داروغه را به شما توصیه می‌كنیم. امروز منهای لذتی كه از رویت این خانه می‌برید، این فرصت را دارید كه در قهوه‌خانه سنتی آن چای بنوشید و بیرون را نگاه كنید و یا در عكاس‌خانه‌ی آن عكسی به یادگار دیروز از امروزتان بگیرید.
حتی اگر چندان اهل تاریخ نیستید و امروز را مهم‌تر از دیروز فرض می‌كنید باز هم خانه‌ی داروغه برای شما جذابیت‌های بصری فراوانی دارد. كافی است یك‌بار به این مكان سربزنید، دوباره و چندباره دیدنش را قطعا از دست نخواهید داد. دیدن خانه داروغه را به همه‌ی شما توصیه می‌كنیم.