امروز به یكی از جذاب‌ترین مراكز اقتصادی و فرهنگی مردم مشهد، یعنی بازار رضا می‌پردازیم. از علایق این مردم می‌گوییم و فرهنگ بازاری‌ها در مشهد را بررسی می‌كنیم.
آیا تا به حال به بازار رضای شهر مشهد، واقع در نزدیكی حرم امام رضا علیه‌السلام سر زده‌اید؟ بازاری‌ها همیشه، سبك و سیاق خاص خودشان را در نحوه ارتباطات، بیان اعتقادات و برگزاری مناسبت‌ها داشته‌اند.
بازاری بودن دقیقاً به چه معناست؟
از نظر اكثریت بازاریان، معمولاً بهتر است پسرانی كه قصد ورود به بازار كار را دارند، به‌جای نصیحت گرفتن از بزرگان یا بازاری‌های خانواده، برای مدتی نزد كسبه و مغازهدارها شاگردی كنند تا مرام، قوانین، اطلاعات و سبك و سیاق این مردم باتجربه را یاد بگیرند.
بسیاری معتقدند هر تازه‌واردی، حداقل باید ۴ سال در این كسب‌وكار به یادگیری ابتدایی‌ترین روش‌های داشتن یك كسب‌وكار موفق بپردازد؛ كه این خودش معادل یك مدرك كارشناسی از یك دانشگاه معتبر است! بعد از آن تازه معلوم می‌شود كه اصلا این آدم، به درد بازار می‌خورد یا نه!
حالا ما در اینجا به اختصار از راز و رمزهای بازاری شدن برای شما خواهیم گفت.
به نظر شما چه فاكتورهایی، به شما در موفق شدن در بازار، كمك خواهند كرد؟
اولین اصل، صداقت است. بر خلاف تصور عموم بازاری‌های اصیل معتقدند احترام به مشتری و رضایت او، از همه چیز مهم‌تر است و نباید هرگز به او دروغ گفت.
دومین مسئله، سحرخیزی است كه متاسفانه هنوز هم برای قشر بزرگی از افراد چالش‌برانگیز است. اغلب بازاری‌ها اعتقاد دارند هر چه زودتر مغازه را باز كنند، روزی آن‌ها بیشتر است.
سومین مورد این است كه باید سعی كنید كارها را طوری پیش ببرید، كه هیچ‌گاه مجبور به پرداخت قسط یا قرض نباشید زیرا در بلندمدت ممكن است دچار مشكل شوید.
پس حالا متوجه شدید كه «اوستا» شدن در بازار به همین راحتی‌ها هم نیست!
اهمیت وجود بازار و بازاریان در تاریخ
بازار و بازاریان همیشه از جمله گروه‌هایی بوده‌اند كه در تحولات و انقلاب‌های فكری و سیاسی، بسیار تاثیرگذار بوده‌اند. این گروه از مردم كه از قدیمی‌ترین گروه‌های متحد، در تاریخ ایران بوده‌اند، در هنگام تغییرات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی با همبستگی خود، همواره به وقایع روز واكنش نشان می‌دادند و ساكت نمی‌نشستند.
تصور كنید، اعتصاب و اعتراض بازاریان، به ظلم‌هایی كه برخی پادشاهان بر مردم روا می‌داشتند، چه مقدار در بیداری مردم آن زمان، تاثیرگذار بوده است. زیرا در دوره‌ای كه وسایل ارتباط جمعی از تنوع امروز برخوردار نبوده است، این قشر با بستن مغازه‌ها و همچنین تعطیل كردن بازارهای صنف مربوط به خودشان، پیام‌های عمیق و اخبار ماجراهای در حال وقوع را به مردم می‌رساندند. این اقدام، معمولاً در شرایطی كه خفقان، گریبان گیر مملكت می‌شد، فسادها را آشكار می‌كرد. حتی در دنیای امروز باوجود شبكه‌های مجازی و ده‌ها منبع دیگر، بازاری‌ها با مخالفت خود، وخامت اوضاع را به مردم یادآوری می‌كنند و این سنت چند صد ساله، حقیقتاً قابل‌تحسین است.
تاریخچه بازار رضا مشهد
درگذشته، بیشتر گردشگران و افراد مشتاق، برای زیارت یا گشت‌وگذار در روستاها و شهرستان‌های اطراف مركز استان خراسان رضوی، به این شهر سفر می‌كردند. اما در آن زمان، آن‌ها انتخاب‌های خیلی محدودتری برای اقامت تفریح و همین‌طور خرید كردن داشتند. همان‌طور كه شاید بدانید، ساخت مترو در این كلان‌شهر، منجر به افزایش وسعت آن شد و به همین دلیل، مراكز زیادی برای سپری كردن روزهای به‌یادماندنی و دسترسی آسان‌تر، در این شهر تأسیس شد.
سال‌ها پیش، به دلیل آنكه بسیاری ترجیح می‌دادند پس از زیارت حرم امام رضا (ع)، برای اقوام و آشنایان خود سوغات تهیه كنند، در سال ۱۳۵۵ تصمیم بر آن شد كه بازاری با نام بازار رضا، در نزدیكی حرم مطهر، راه‌اندازی شود. این بازار، به دستور محمدرضا شاه و توسط مهندس بوربور، در طول تنها یازده ماه ساخته شد! اكنون از این مكان، به عنوان یكی از مهم‌ترین بازارها برای زائرین، گردشگران و همچنین مردم محلی یاد می‌شود. انواع اجناس و سوغات از قبیل زیورآلات، زعفران، خشكبار، لباس، عطر و... در این بازار موجود است.
سنت‌ها ومراسمات بازاری های بازار امام رضا
كرسی گذاری
این رسم كهن، كه متاسفانه در بسیاری از بازارهای ایران به دست فراموشی سپرده شده است، در دل دكان‌های بازار رضای مشهد نیز رواج داشته است و جلوه‌گر مرام و معرفتی است، كه در بین بازاریان وجود داشته است.
در زمان‌های گذشته، بازاریان طبق روال معمول، هر روز صبح، برای شروع كار خود، درب مغازه را به روی مشتریان باز می‌كردند و یك كرسی را به صورت نمادین، روبروی مغازه قرار می‌دادند. هنگامی كه مشتری اول، به مغازه وارد می‌شد و خرید خود را انجام می‌داد، شخص فروشنده كرسی را از مقابل دكان خود جمع‌آوری می‌كرد. به محض ورود مشتری دوم، مغازه‌دار نگاهی به دكان‌های دیگر می‌انداخت و مشتری را به فروشگاه‌هایی كه هنوز كرسی را از مقابل مغازه خود برنداشته بودند، راهی می‌كرد تا آن‌ها نیز بتوانند اولین فروش خود را، برای شروع روز داشته باشند. تصور كنید معرفت و همدلی در بین اهالی بازار، تا چه اندازه مهم و قابل‌تحسین بوده است.
مراسمات ماه‌های محرم و صفر در بازار امام رضا
این بازار كه دارای ۱۷۱۱ مغازه و غرفه است، در برگزاری مراسم عزاداری ماه‌های محرم و صفر در شهر مشهد، نقش مهمی را داراست. شور حسینی برای برپایی سنت‌ها و تدارك لوازم عزاداری و نذر و نیاز، هم‌چنان پابرجاست. چند روز مانده به عاشورا، هنگامی كه وارد بازار می‌شوید، پرچم‌ها علم‌ها، شال‌های عزاداری، زنجیرها و طبل‌ها را مشاهده می‌كنید. اهالی هر منطقه به نوبه خود تلاش می‌كنند، هیئت محله‌ی خود را به بهترین شكل تزئین كنند.
در روزهای عاشورا و تاسوعا بسیاری از مسیرهای دسته‌های عزاداران، از بازار رضا می‌گذرند. به این رسم «بازارروی» گفته می‌شود كه در شهر مشهد، دو بار در سال برگزار می‌شود؛ اولی، در دهه اول محرم و دومی، در هنگام شهادت امام هشتم شیعیان. این مراسم به همراه مراسم كرسی‌خوانی، مرثیه‌خوانی و سینه‌زنی هرساله در مشهد و برخی شهرستان‌های دیگر، انجام می‌شود.
رسم شله‌پزان
همچنین می‌توان شناخته‌شده‌ترین رسم معروف خراسانی‌ها را، مراسم شله‌پزان، در انتهای سال دانست. كه در محله‌های نزدیك به بازار رضا و در بین بازاریان نیز، انجام می‌گیرد. طبخ این غذا در ماه‌های انتهایی زمستان برای مصرف تمامی ذخیره غلات هر خانواده، انجام می‌شود. به شما پیشنهاد می‌كنیم حتماً طعم آن را امتحان كنید و لذت ببرید!
