استان قزوین

موقعیت جغرافیایی و تقسیمات سیاسی استان
استان قزوین از شمال به استان گیلان، از جنوب به استان مركزی، از مشرق به استان تهران و از مغرب به استان زنجان و همدان محدود است و ۱۳۰۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
استان قزوین با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، مانند پلی، پایتخت كشور را به مناطق شمالی و غربی و كشورهای قفقاز و اروپا متصل می‌كند و به دلیل موقعیت مناسب، ضمن توسعهٔ كشاورزی، ‌ صنعتی و خدماتی به یكی از قطب‌های مهم توسعهٔ كشور تبدیل شده است.
شهر قزوین تا سال ۱۳۷۵ جزو محدودهٔ سیاسی – اداری استان تهران بود. در این سال، این شهر از استان تهران جدا شد و همراه با شهرستان تاكستان از استان زنجان، به عنوان استان قزوین در تقسیمات كشوری جای گرفت. این استان، براساس آخرین تقسیمات كشوری، دارای ۲ شهرستان، ۱۰ بخش، ۱۲ شهر، ۳۷ دهستان و ۹۳۶ آبادی دارای سكنه است و شهرستان‌های قزوین و تاكستان مجموع شهرستان‌های آن را تشكیل می‌دهند.
جغرافیای طبیعی و اقلیم استان
استان قزوین به دو ناحیهٔ كوهستانی و دشتی تقسیم می‌شود. منطقهٔ كوهستانی آن در شمال استان قرار دارد و دهستان‌‌های الموت، رودبار و قسمتی از كوهپایهٔ اقبال و پشگلدره را در بر می‌گیرد. در همین ناحیه، بخشی از رشته‌كوه البرز از بخش شمال غربی و از استان گیلان به طرف جنوب غربی در داخل استان قزوین كشیده شده است. سیالان و الموت دو قله از قله‌های معروف كوهستان‌های بخش غربی البرز می‌باشند.
دره‌های البرز در دامنه‌های خشكِ جنوبی، به‌ویژه در ناحیهٔ‌ قزوین، باریك و كم‌عرض هستند و با دیواره‌های پرشیب كشیده شده‌اند. آبادترین و پرجمعیت‌‌ترین دره‌های آن، درهٔ شاهرود و دره‌های دو شاخهٔ معروف آن، رود طالقان و رود الموت‌اند كه آب دامنه‌های البرز جنوبی را به سفیدرود می‌رسانند. دره و رودخانهٔ‌ شاهرود كوه‌های میان درهٔ چالوس و سفیدرود را از شرق به غرب شكافته و آن را به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم كرده‌اند. كوه‌های طالقان، ‌ سیالان، الموت و تخت‌سلیمان در غرب الموت (با ارتفاع ۴۴۰۰ متر) در ساحل چپ سفیدرود، با قلهٔ دلفج (با ارتفاع ۲۷۷۰ متر) كه از قله‌های قدیمی آتشفشانی است، اتصال یافته‌اند. در جنوب شاهرود، كوه‌های زیاران، سبزپوش، خزران و … قرار دارند كه از زمان‌های پیشین مسیرهای پیادهٔ‌ شمالی – جنوبی قزوین بوده‌‌اند كه بعضی از آن‌ها در امتداد دره‌ها تا ساحل دریای مازندران (خزر) امتداد یافته‌اند و گردنه‌های معروف سلمبار و الوچشمه را پدید آورده‌‌اند. این راه‌ها ناحیهٔ دشت قزوین را به غرب مازندران و شرق گیلان متصل ‌كرده‌اند. در ناحیهٔ غربی دشت قزوین یك رشته ارتفاعات موازی به نام «چرگر» قرار دارد كه از جانب شمال به جنوب كشیده شده و استان قزوین را از استان زنجان و خمسه جدا می‌كند. این ارتفاعات در حدفاصل نواحی سلطانیه و تارم قرار دارند. در قسمت جنوب این استان، چند رشته از ارتفاعات به موازات هم قرار گرفته‌اند كه به نام «رامند» معروف هستند.
ارتفاعات مزبور در جنوب شرقی دهستان زهرا قرار دارند. این ارتفاعات در قسمت جنوب غربی با كوه‌های خرقان و درگزین استان همدان پیوند دارند. استان قزوین از جانب غربی، ‌ بدون هیچ مانعی، به جلگهٔ ساوجبلاغ كه در حال حاضر جزو محدودهٔ استان تهران است و كوه طالقان آن را از استان قزوین جدا كرده است، منتهی می‌شود.
آب و هوای ناحیهٔ‌ شمالی استان قزوین كوهستانی است. این ناحیه، زمستان‌های سرد و پربرف و تابستان‌های معتدل دارد. نواحی دشتی استان قزوین دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و خشك است. میانگین دمای سالانهٔ آن ۱۳/۲ درجهٔ سانتی‌گراد و میانگین بارندگی سالانهٔ آن ۳۰۴/۴ میلی‌متر است.
جغرافیای تاریخی استان
براساس اسناد و مدارك موجود، ‌ قدمت و سابقهٔ تاریخی منطقهٔ‌ قزوین به دوران حكومت مادها، در قرن نهم پیش از میلاد، می‌رسد. در آن زمان، ناحیهٔ‌ كوهستانی جنوب و جنوب غربی قزوین جزئی از قلمرو مادها به شمار می‌‌رفت كه همواره مورد تاخت و تاز اقوام و قبایل مختلف، از جمله اقوام دیالمهٔ طبرستان، قرار داشت.
بررسیِ آثار و ابزار به‌دست آمده از تپهٔ سگزآباد در بخش بوئین‌زهرا، نشان می‌دهد كه این منطقه در هزاره‌های چهارم و پنجم پیش از میلاد، زیستگاه جماعت‌های انسانی بوده است.
وضعیت اجتماعی و اقتصادی استان
در آبان‌ماه ۱۳۷۵، جمعیت استان قزوین ۲۵۷‚۹۶۸ نفر بوده است كه از این تعداد ۵۷/۱۱ درصد در نقاط شهری و ۴۲/۸۹ درصد در نقاط روستایی سكونت داشته‌اند. در سال مذكور، از ۲۵۷‚۹۶۸ نفر جمعیت استان، ۱۱۴‚۴۹۱ نفر مرد و ۱۴۳‚۴۸۷ نفر زن بوده‌‌اند. در همین سال، نسبت جنسی جمعیت آن برابر ۱۰۱ بوده است. به عبارت دیگر، در این استان در مقابل هر ۱۰۰ نفر زن، ۱۰۱ نفر مرد وجود داشته است. این نسبت برای كودكان كم‌تر از یك سال ۱۰۷، و برای بزرگسالان (۶۵ سال و بالاتر) ۱۱۴ بوده است. از جمعیت این استان، ۴۰/۳۷ درصد در گروه سنی كم‌تر از ۱۵ سال، ۵۵/۴۶ درصد در گروه سنی ۶۴-۱۵ سال و ۴/۱۷ درصد در گروه سنی ۶۵ سال و بالاتر قرار داشته‌اند و سن بقیهٔ افراد نیز نامعلوم بوده است.
در آبان‌ماه ۱۳۷۵، از جمعیت استان ۹۹/۷۴ درصد را مسلمانان تشكیل می‌داده‌اند. این نسبت در نقاط شهری ۹۹/۶۶ درصد، ‌ و در نقاط روستایی ۹۹/۸۳ درصد بوده است.
در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۷۵-۱۳۶۵ حدود ۷۶۱‚۱۵۸ نفر به استان وارد یا در داخل آن جابه‌جا شده‌اند. محل اقامت قبلی ۲۹/۳۹ درصد مهاجران از سایر استان‌ها و ۱۲/۳۸ درصد در شهرها و روستاهای دیگر استان محل سرشماری و ۵۶/۷۹ درصد در شهر یا آبادی دیگری از استان قزوین بوده است. محل اقامت قبلی بقیهٔ افراد، خارج از كشور یا اظهار نشده بوده است.
بیش‌ترین تعداد مهاجران وارد شده و یا جابه‌جا شده، اعم از نقاط شهری و نقاط روستایی، مربوط به یك سال قبل از سرشماری است، این نسبت برای نقاط شهری ۱۳/۹۲ درصد، و برای نقاط روستایی ۲۰/۸۹ درصد بوده است.
در آبان‌ماه ۱۳۷۵، از ۶۱۵‚۸۴۳ نفر جمعیت ۶ سال و بالاتر استان، ۸۱/۴۱ درصد باسواد بوده‌اند. در همین سال، از جمعیت ۶ تا ۲۴ سال استان، ۶۶/۷۵ درصد در حال تحصیل بوده‌اند. این نسبت در نقاط شهری ۷۵/۵۵ درصد و در نقاط روستایی ۶۲/۶۱ درصد بوده است. در این استان، ۹۴/۳۱ درصد از كودكان، ۸۶/۸۱ درصد از نوجوانان و ۳۵/۳۹ درصد از جوانان به تحصیل اشتغال داشته‌اند.
در آبان‌ماه ۱۳۷۵، در این استان، افراد شاغل و بیكار (جویای كار)، در مجموع، ۳۳/۲۰ درصد از جمعیت ۱۰ سال و بالاتر را تشكیل می‌داده‌اند. بررسی گروه‌های عمدهٔ فعالیت در سال ۱۳۷۵، نشانگر آن است كه بیش‌‌ترین تعداد فعالان با ۳۷/۲۱ درصد اختصاص به گروه عمدهٔ خدمات دارد. بخش كشاورزی ۲۷ درصد و بخش صنعت ۳۳/۹۵ درصد از فعالان ده سال و بالاتر استان را به خود اختصاص داده‌اند. فعالیت ۱/۸۳ درصد از جمعیت ده ‌سال و بالاتر استان، ‌ نامشخص ذكر شده است.
استان قزوین به لحاظ اجتماعی، تركیب قومی متنوعی دارد. مهم‌ترین عشایر استان به لحاظ وابستگی‌های قومی عبارت‌اند از:
– لرها و كردها : این گروه‌ها به احتمال زیاد در زمان شاه‌عباس به این منطقه كوچ داده شده‌اند. طایفه‌‌های كرد در نواحی طارم، قاقزان، ‌ دودانگه، رودبار الموت، بشاریات و پشگلدره زندگی می‌كنند و تا این اواخر، زندگی چادرنشینی داشته و ییلاق و قشلاق می‌كرده‌اند. تقریباً همهٔ‌ این طایفه‌ها اسكان یافته‌اند؛ ولی برخی از خانوارها، میان ناحیهٔ ییلاقی قاقزان و اطراف جادهٔ قزوین – رشت و دامنه‌های البرز و قسمت قشلاقی؛ یعنی ناحیهٔ طارم، كناره‌های رودخانهٔ شاهرود و ناحیهٔ عمارلو هنوز زندگی كوچ‌نشینی دارند و رمه‌گردانی می‌كنند. طایفه‌های معروف كرد ساكن در استان قزوین عبارت‌اند از : چگنی، غیاثوند، كاكاوند، رشوند، مافی، بهتویی، جلیلوند، باجلان و كرمانی.
– شاهسون‌ها : شاهسون‌‌ها از ایل‌هایی هستند كه در محدودهٔ استان قزوین زندگی می‌كنند. براساس نوشته‌های اغلب مورخان، ایل‌های شاهسون در زمان شاه‌عباس صفوی به منظور مقابله با شورش طایفه‌های قزلباش سازماندهی شده‌اند. طایفه‌های مختلف شاهسون در استان قزوین شامل بغدادی‌ها و اینانلوها می‌باشند و بیش‌تر آن‌ها، در نواحی رامند، زهرا، خرقان و افشاریه یكجانشین شده‌اند و به كار دامپروری و كشاورزی اشتغال یافته‌اند. تعداد معدودی از شاهسون‌ها در محدوده‌ای میان كوه‌های خرقان و نواحی بزینه‌رود و كوه شاه‌كولكِ خمسه از یك طرف، و دهستان‌های زهرا، رامند و نواحی ساوه در استان مركزی و استان قم ییلاق و قشلاق می‌كنند.
– مراغی‌ها یا كله‌بزی‌ها : علاوه بر طایفه‌های یادشده، در استان قزوین، و به ویژه در منطقهٔ رودبار، گروهی مشهور به «مراغی» یا «كله‌بزی» نیز زندگی می‌كنند كه گویش، نوع پوشش، آداب و رسوم و وابستگی قومی آنان بسیار جالب‌‌توجه و درخور توجه ویژه است. در زیر به خصوصیات این گروه اجتماعی به اجمال اشاره می‌كنیم:
دربارهٔ‌ اصل و تبار این گروه، تاكنون هیچ‌گونه تحقیق و بررسی علمی صورت نگرفته است. پژوهش‌های پراكنده‌ای كه دربارهٔ این قوم انجام شده‌اند همگی بر آن‌‌اند كه این مردم پس از فتح مراغه به دست سپاهیان اسلام در ۱۲۰۰ سال پیش، مراغه را رها كرده و به این منطقه مهاجرت كرده‌اند و به همین دلیل نیز به مراغی‌ها معروف هستند. این گروه، خارج از مناسبات قومی خود، به «پشه‌ای» نیز معروف هستند كه وجه تسمیهٔ آن نیز مشخص نیست. این گروه بیش‌تر در منطقهٔ رودبار الموت اسكان دارند و بیش‌تر به كار كشاورزی می‌پردازند.
اما در مورد وجه تسمیهٔ «كله‌بزی‌ها» روایت است كه گویا وقتی یكی از بزرگان مراغی‌ها به ناحیهٔ رودبار سفر می‌كند و ریش سفیدانِ مراغی با یك كل بز به پیشواز او می‌روند، آن شخص به همراهان خود می‌گوید : «كل‌بزی‌ها آمدند.» از آن تاریخ به بعد، مراغی‌ها به كله‌بزی‌ها نیز معروف شده‌اند.
استان قزوین یكی از مراكز مهم كشاورزی، صنعتی و تجاری كشور است. دشت قزوین كه یكی از مناطق بااهمیت كشاورزی استان و كشور است، به منظور بهره‌برداری بهینه از امكانات اقتصادی آن، طی دهه‌های قبل، با ایجاد سازمان عمران قزوین و مكانیزه كردن كشت و زرع، توسعه یافته است. این دشت حاصلخیز با شبكهٔ‌ آبیاری طالقان‌رود، كه آب آن را به محدودهٔ شمالی دشت قزوین انتقال می‌دهد، آبیاری می‌شود. آب جمع‌شده در پشت سد انحرافی سنگبان كه بر روی طالقان‌رود احداث شده است، ‌ با تونلی به طول ۹ كیلومتر، به سد زیاران انتقال می‌یابد. یك كانال اصلی به طول ۹۵ كیلومتر، با ظرفیت ۳۰ مترمكعب در ثانیه و كانال‌های متعدد دیگری كه طول آن‌ها نزدیك به ۱۱۵۰ كیلومتر است، آب مورد نیاز برای آبیاری ۵۸ هزار هكتار از زمین‌های دشت قزوین را تأمین می‌كند. استفاده از ماشین‌آلات كشاورزی از قبیل تراكتور و كمباین و به كار گرفتن سم‌های دفع آفات نباتی و كودهای شیمیایی، و هم‌چنین بهره‌گیری از بذرهای اصلاح شده و روش‌های جدید آبیاری در امور كاشت و داشت، به نحو چشم‌گیری توسعه یافته و متداول شده است. این امر تأثیر بسیاری در افزایش محصولات كشاورزی از جمله گندم، جو، چغندر قند، حبوبات، پنبه، انگور، پسته، گردو، صیفی‌جات و انواع میوه‌ها داشته است. در این میان، انگور كه بخش قابل توجهی از زمین‌های زیركشت استان، به ویژه نواحی تاكستان، به كشت آن اختصاص داده شده است، هم به لحاظ مقدار سطحِ زیركشت و هم به لحاظ مقدار تولید، از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
استان قزوین در زمینهٔ دامپروری و پرورش طیور نیز از موقعیت با اهمیت و ممتازی برخوردار است. دامپروری بیش‌تر به دو شیؤه سنتی و صنعتی صورت می‌گیرد و عشایر كوچ‌رو نیز با رمه‌گردانی در تولیدات دامی مشاركت دارند. دامپروری صنعتی بیش‌تر به منظور تولید گوشت و شیر، و دامپروری سنتی برای تأمین مایحتاج خانوادگی و ایجاد درآمدی برای تأمین هزینه‌های خانوار انجام می‌پذیرد. پرورش طیور نیز از دیگر فعالیت‌های اقتصادی خانوارهای روستایی استان است. در سال‌های اخیر، به دلیل افزایش نیاز استان و استان‌های مجاور به گوشت سفید و تخم‌مرغ، مرغداری‌های بسیاری برای پرورش مرغ گوشتی و مادر و تولید تخم‌مرغ در شهرهای قزوین و تاكستان دایر شده‌اند كه بخشی از محصولات آن‌ها به استان‌های دیگر كشور صادر می‌گردد.
استان قزوین، و به ویژه شهر قزوین، از مراكز مهم صنعتی كشور است. استقرار این استان در نزدیكی تهران و عامل ممنوعیت احداث صنایع در محدودهٔ ۱۲۰ كیلومتری تهران، متقاضیان احداث واحدهای صنعتی را به سرمایه‌گذاری در این استان راغب كرده است. از طرف دیگر، وجود معادن متعدد و موقعیت مهم ارتباطی، اهمیت این استان را به منظور سرمایه‌گذاری صنعتی دوچندان كرده است. مهم‌تر از همه، استقرار شهر صنعتی البرز در ۱۱ كیلومتری جنوب شرقی شهر قزوین، در زمینی به مساحت حدود ۹۰۰ هكتار است كه ۳۴۷ كارخانه و حدود ۷۰ كارگاه صنعتی و تولیدی را در خود جای داده و به اهمیت صنعتی استان افزوده است. این شهر صنعتی به صورت یك مجتمع بزرگ صنعتی و تولیدی احداث شده و شامل مناطق صنعتی، تجاری و مسكونی است. شهر صنعتی البرز در سال ۱۳۴۶، به منظور اجرای سیاست‌های دولت در زمینهٔ عدم تمركز كارگاه‌های صنعتی در محدودهٔ تهران و ایجاد قطب صنعتی جدید در خارج از محدودهٔ تهران بزرگ احداث گردید. سهامداران این شهر صنعتی، بانك صنعت و معدن، وزارت صنایع و معادن، وزارت نیرو، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، بنیاد مستضعفان و جانبازان، چند بانك دیگر و بخش خصوصی می‌باشند.
صنایع شهر صنعتی البرز به هفت گروه عمدهٔ صنعتی شامل : صنایع فلزی، شیمیایی، نساجی، سلولزی، ‌ الكتریكی، كانی غیرفلزی و صنایع غذایی تقسیم می‌شوند كه كارخانجات و كارگاه‌های صنعتی مختلفی را در بر می‌گیرند. علاوه بر صنایع یاد‌شده، ‌در كانون‌های روستایی استان، انواع صنایع دستی رواج دارد.

تاریخچه قزوین:

قزوین یكی از شهرهای ایران در غرب و مركز استان و شهرستان قزوین است. این شهر در بلندای ۱٬۲۷۸ متری از سطح دریا واقع شده‌است. ریشه شهر قزوین متعلق به دوران ساسانیان است كه به دستور شاپور رونق یافت. قزوین در زمان حكومت صفوی ۵۷ سال پایتخت ایران بوده‌ و به همین دلیل دارای اماكن و موزه‌های تاریخی بسیاری است. قزوین پایتخت بزرگ خوشنویسی ایران است و از جمله خوشنویسان معروف خط پارسی می‌توان به میرعماد قزوینی اشاره كرد. در شهر قزوین آثار كهن و باستانی گوناگونی از جمله كاروان‌ سرای سعدالسلطنه، میمون قلعه، حمام قجر، آب انبار سردار، پیغمبریه، كاخ چهل‌ستون، امامزاده حسین، خیابان سپه (اولین خیابان ایران) قرار دارد.

قزوین به دلیل قرار گرفتن در گلوگاه ارتباطی استان‌های شمالی و غربی كشور، نزدیكی به تهران، دارا بودن چندین شهر صنعتی (شهر صنعتی لیا و البرز) و نیز برخورداری از چندین دانشگاه از جمله دانشگاه‌های بین‌المللی امام خمینی، علوم پزشكی و آزاد اسلامی و شماری دانشگاه غیردولتی از موقعیت خوبی برخوردار است.

زبان  و لهجه مردم قزوین:
زبان رایج مردم شهر قزوین فارسی با لهجه خاص قزوینی می‌باشد، فارسی باستانی اصیل بدون شكست الفاظ كه ریشه در شمال شرق ایران دارد. تاتی، گیلكی و تركی آذری از دیگر زبان‌های رایج در شهر قزوین هستند.

مردم قدیمی قزوین زبان فارسی را با لهجه قزوینی سخن می‌گویند كه مبنی بر گشایشه‌گرایی در انتهای الفاظ است و به فارسی نوشتاری نزدیك است. در واقع گویش مردم این شهر گونه‌ای از پارسی اصیل و باستانی ایران است و معمولاً بدون شكستن الفاظ.

غذاها و شیرینی‌ های سنتی قزوین:
استان قزوین نیز مانند سایر استان‌های كشور دارای انواع غذاهای سنتی است كه برخی از آن‌ها در مناسبت‌های ویژه و تعداد بسیاری نیز به شكل عادی در طی سال تهیه می‌شود. برخی از انواع غذاهای سنتی قزوین عبارتند از:قیمه نثار، شیرین پلو ،هلیم سنتی قزوین و كوكوی شیرین، آش دوغ (قزوین)، آش دندان كشه، یتیم چه، ماش پیازو، اشكنه، دیماج، بستنی سنتی پر خامه قزوین و كاله‌جوش نام برد.متداول‌ترین شیرینی‌های استان عبارتند از:باقلوای لوزی، نان برنجی، نان نخودی، نان قندی، باقلوای پیچ، نان بادامی،نان گردویی، پادرازی، نان نازك، نان چرخی، نان چای، اتابكی، ولی عهدی، حاج كریمی

در قزوین انواع اقسام نان پخت می‌شود كه شهرت بسیاری دارد؛ در بین نان‌های قزوین، نان لواش تنوری كه به صورت گرد و بزرگ طبخ می‌شود دارای كیفیت و طعم مطبوعی می‌باشد كه موجب شهرت آن شده‌است. قاق یكی دیگر از نان‌های سنتی قزوین است كه خشك و شیرین بوده و با چای سِرو می‌شود. از دیگر نان‌های سنتی قزوین می‌توان به شیرمال و زنجبیلی اشاره كرد، كه كم شیرین بوده و همراه با عصرانه و چای خورده می‌شود.

 
صنایع دستی قزوین:
از هنرهای سنتی و صنایع دستی این سرزمین می‌توان در ابتدا به نقاشی و تذهیب، نقاشی پشت شیشه، نم نم دوزی، گلابتون دوزی، پن بافی (نوار بافی)، فرش بافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، گیوه دوزی، آینه سازی، قفل سازی، و منبت كاری اشاره نمود. همچنین در موسیقی، این شهر نوابغی همچون ابوالحسن اقبال آذر، عارف قزوینی، قمرالملوك وزیری و را به دیار ایران زمین هدیه كرده‌است.

مكان های دیدنی و گردشگری قزوین:
دشت قزوین
دشت قزوین از نظر پیشینه تاریخی، محصولات كشاورزی و گونه‌های جانوری، اهمیت اقتصادی و تاریخی بسیار مهمی در میان دشت‌های ایران دارد. به گونه‌ای كه بسیاری از باستان شناسان ایرانی بر این باورند تمدن كشاورزی از دشت قزوین آغاز و سپس به شرق و قلب فلات ایران گسترش یافته‌است. به همین علت، این منطقه اولین دشت ایران است كه دارای ردیف بودجه در كشور می‌باشد.

دریاچه اوان در الموت شرقی
دریاچه اوان به عنوان شاخص‌ترین و بزرگ‌ترین دریاچه در استان قزوین شناخته می‌شود. طول این دریاچه در حدود ۳۲۵ و عرض آن در حدود ۲۷۵ متر بوده و عمق آن بین ۱ الی ۵ متر در نوسان است؛ آب دریاچه را چشمه‌های موجود در كف آن و نیز بارش باران و برف تأمین می‌كند؛ در تابستان این دریاچه یكی از تفرجگاه‌های زیبای قزوین بوده و امكانات قایقرانی، و ماهیگیری در پیرامون آن فراهم می‌شود؛ ضمناً این دریاچه در فصول سرد سال محلی برای مهاجرت پرندگانی همچون قو، غاز و مرغابی محسوب می‌شود. از دیگر دریاچه‌های استان قزوین می‌توان به دریاچه شاه سفید كوه[۱۶] اشاره كرد كه در ارتفاعات خشچال قرار دارد.

كوه سركه در هیر، الموت غربی
استان قزوین به علت قرارگیری در دامنه‌های سر سبز رشته كوه البرز دارای قلل مرتفع بسیاری است كه از میان آن‌ها سه قله به نام‌های خشچال، به ارتفاع ۴۱۸۰ متر سیالان به ارتفاع ۴۳۵۰ متر و نگین قله‌های البرز شاه البرز به ارتفاع ۴۳۰۰ متر از معروف‌ترین، مرتفع‌ترین و پر صعودترترین قلل استان قزوین می‌باشند.

غارهای قزوین:
استان قزوین دارای غارهای متعددی است كه متعلق به دوره‌های مختلف زمین‌شناسی هستند؛ هریك از این غارها ویژگی‌های خاص خود را دارند كه از میان آن‌ها می‌توان به غار قلعه كرد با چهل میلیون سال قدمت (متعلق به دوره سوم زمین‌شناسی) از توابع بخش آبگرم، غار ولی گشنه رود متعلق به اواخر دوره زمین‌شناسی در بخش رودبار الموت، غار سفیدآب دارای چكیده و چكنده‌هایی با قدمت ۲۵۰ تا ۲۹۰ میلیون سال (از نوع گل كلمی) در روستای سفیدآب، غار حاجت خانه آكوجان از زیارتگاه‌های مردم منطقه، غار یخی اِنگول در ۴۰ كیلومتری شمال غرب قزوین در روستای دینك و غارهای عباس‌آباد (از زیستگاه‌های انسان‌های اولیه) اشاره كرد.

رودخانه‌های قزوین:
به‌طور كلی رودخانه‌های موجود در استان قزوین بنا بر حوزه آبریز به دو دسته تقسیم می‌شوند. در شمال قزوین دو رودخانهٔ طالقان رود و الموت رود پس از پیوستن به هم، رودخانه شاهرود را تشكیل می‌دهند كه این رودخانه ۹۹۰ كیلومتر را در قزوین پیموده و نهایتاً به رودخانه قزل اوزن ملحق می‌شود؛ و در جنوب هم سه رودخانه خررود، ابهر رود و رودخانه حاجی عرب پس از آبیاری دشت قزوین به رودخانه كردان ملحق می‌شوند. علاوه بر رودخانه‌های ذكر شده، استان قزوین دارای رودخانه‌های كوچكی هم هست كه همگی در دشت قزوین امحاء شده و سرانجام به رود شور تغذیه می‌شوند.

چشمه‌های آب معدنی قزوین:

* چشمه آبگرم یله گنبد
* چشمه‌های آب معدنی آب ترش و آب لرزان
* چشمه آبگرم ارشیا (خرقان)
* چشمه آبگرم تاكستان

ایوان سنگی نیاق:
در روستای نیاق از توابع شهر قزوین صخره‌ای نسبتاً مرتفع قرار دارد كه در دل این صخره حفره‌های بزرگ توسط عوامل طبیعی ایجاد شده‌است. در داخل برخی از این حفره‌ها حوضچه‌هایی مستطیلی شكل توسط ساكنان احتمالی حفر شده‌است. این حوضچه‌ها به هنگام بارندگی از آب باران پر می‌شود. ساكنان محلی بر این باورند كه محمد حنیفه در بالای این ایوان قصری ساخته بوده‌است؛ كه امروزه از این قصر به جز تكه‌هایی سفالی چیزی باقی نیست.

مكان های دیدنی و گردشگری قزوین

 
بهترین زمان سفر به قزوین:
با توجه به قرارگیری این شهر در دامنه های البرز، زمستان های این شهر نسبتا سرد و برفی است. قزوین در فصل تابستان دارای آب و هوایی معتدل و نسبتا خنك است. اما بهترین فصل سفر به این منطقه، فصل بهار و ماه های اردیبهشت و خرداد می باشد، یعنی هنگامی كه دشت ها و تپه های این استان آنقدر سبز است كه منظره ای شگفت انگیز را جلوی چشمانتان قرار خواهد داد.

مسیرهای دسترسی به قزوین:
در این بخش از راهنمای سفر به قزوین به بررسی راه های ارتباطی به این شهر می پردازیم. با وجود اینكه شهر قزوین فرودگاه دارد، ولی دسترسی به این شهر از طریق هوایی امكان پذیر نیست. برای رسیدن به قزوین می توانید از قطار، اتوبوس یا خودروی شخصی خود استفاده كنید. هم ایستگاه راه آهن و هم پایانه اتوبوس رانی شهر قزوین، در جنوب این شهر واقع شده اند می توانید با یك تاكسی خود را به هسته اصلی شهر برسانید. برای دسترسی با خودروی شخصی از تهران، باید مسیر آزاد راه تهران – كرج – قزوین را پیش بگیرید. فاصله تهران از قزوین ۱۵۳ كیلومتر است و طی آن در شرایط بدون ترافیك، ۲ ساعت به طول می انجامد.