آرامگاه استاد ابراهیم پورداوودگیلان

استاد «ابراهیم پورداوود» را بنیان‌گذار ایران‌شناسی در ایران و جاوید دارنده فرهنگ و زبان‌های ایران باستان می‌دانند. استاد پس از سال‌ها آموختن و آموزش فرهنگ ایران، در ۲۶ آبان ماه ۱۳۴۸ در ۸۳ سالگی در تهران درگذشت. او را بر اساس وصیتش، در كنار اجدادش در كوی حاجی داوود رشت و با تشریفات بسیار، در آرامگاه خانوادگی خود به خاك سپردند.

پس از درگذشت وی مجالس بزرگداشت و یادبود بسیاری در كشورهای آلمان، هند، پاكستان، فرانسه و در شهرهای مختلف ایران از جمله در تهران، رشت، شیراز، اصفهان و كرمان برگزار شد و بزرگان علم و ادب از دانش، ادب، خدمات علمی و تلاش‌های این ایران‌شناس سترگ در شناساندن فرهنگ ایران باستان تجلیل كردند. برای آشنایی بیشتر با استاد ابراهیم پورداوود و آرامگاه وی، با كجارو همراه باشید.

عرفی آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود 

مقبره استاد ابراهیم پورداوود اتاقی قدیمی با ابعاد حدودی سه در چهار است. این اطاقك قدیمی، اما خاص و بامفهوم، آرامگاه كسی است كه نخستین ایرانی ایران‌شناس و شاید بزرگ‌ترین آن‌ها بوده است؛ كسی كه زندگی‌اش را وقف تاریخ و فرهنگ ایران كرد و اوستا را به زبان فارسی برگرداند.

آرامگاه استاد پورداوود با قدمتی كه به دوره قاجاریه بازمی‌گردد، از جاهای دیدنی رشت  به شمار می‌آید و در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۸۷۸۱ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با اینكه مقبره ابراهیم پورداوود جزو آثار میراث فرهنگی كشور محسوب می‌شود و به ثبت ملی رسیده است، در زادگاهش غریب و ناشناخته باقی‌مانده است. گاهی كسانی كه به قصد بازدید از آرامگاه استاد به رشت رفته‌اند و آدرس آرامگاه را خواسته‌اند، ناشناس بودن مقبره را در بین مردم رشت احساس كرده‌اند؛ زیرا مقبره قفل است و مردم به‌دلیل نبود امكان بازدید، آن را به فراموشی سپرده‌اند. اگر مسافری كه با آثار پورداوود او را شناخته باشد و به شوق خواندن فاتحه‌ای بر سر مزار او به رشت برود، هیچ نام و نشانی از او نمی‌بیند. مقبره‌ای كه همیشه در آن بسته است و باید از پشت میله‌های رنگ برگشته و شیشه‌های خاك گرفته و مات، برای پاس‌داشت استادی بزرگ در زمینه فرهنگ، فاتحه‌ای بخواند.

در گذشته نام یك كتابخانه و یكی از خیابان‌های رشت به نام این استاد بزرگ بود. بعد از انقلاب با تغییر نام خیابان‌ها، نام این خیابان نیز تغییر كرد. پورداوود تنها یك استاد برجسته دانشگاه تهران نبود، بلكه جایگاه بین‌المللی داشت. او تمام عمر خود را برای زنده كردن فرهنگ خود گذاشت و به همین علت در جهان چهره‌ای شناخته شده دارد. آنچه انسان را به فكر فرو می‌برد، سادگی آرامگاه این ایرانشناس بزرگ است كه به‌راستی درسی از فرهنگ، بزرگی و تواضع را برای تمامی فرهنگ‌دوستان ایرانی را به ارمغان می‌آورد.

آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود كجاست؟

آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود از دیدنی گیلان است و در سبزه میدان رشت، داخل كوچه آفخرا قرار دارد.

ابراهیم پورداوود كیست؟

ابراهیم پورداوود در محله سبزه‌ میدان در خانواده‌ای ملاك و بازرگان به دنیا آمد. در ۵ یا ۶ سالگی به مكتب میرزا محمدعلی رفت (محل آرامگاه كنونی وی) و سپس تحصیلات مقدماتی فارسی و عربی را در مدرسه حاجی حسن رشت به اتمام رساند. در سال ۱۲۸۴ شمسی، در سن ۲۰ سالگی، به‌همراه برادر و استادش عبدالرحیم خلخالی به تهران رفت و به آموختن طب قدیم مشغول شد. استاد در سال ۱۲۸۷ به لبنان رفت. در بیروت در مدرسه لوئیك به فراگیری زبان و ادبیات فرانسه پرداخت و در همان جا نام پورداوود را بر خود گذاشت. پس از دو سال و نیم اقامت در بیروت به رشت بازگشت و پس از مدتی در شهریور ۱۲۸۹ راهی فرانسه شد. آنجا با سید محمدعلی جمال‌زاده آشنا شد. وی نخست در دبیرستان شهر بووه نام‌نویسی و خود را برای ورود به دانشكده حقوق آماده كرد، آنگاه در رشته حقوق دانشگاه پاریس به تحصیل پرداخت.

در سال ۱۲۹۵ در دانشگاه برلین و سپس در دانشكده ارلانگن به ادامه تحصیل در رشته حقوق پرداخت. در آنجا با سید حسن تقی‌زاده آشنا شد و در نشر مجله كاوه با او همكاری كرد. همكاری با تقی‌زاده و محمد قزوینی و آشنایی با خاورشناسان آلمانی از جمله یوزف ماركوارت تأثیری ژرف بر اندیشه او نهاد. وی در شهریور ۱۲۹۹ با دختر یك دندان‌پزشك آلمانی ازدواج كرد و در تیرماه ۱۳۰۱ یگانه فرزندش، پوراندخت به دنیا آمد. پورداوود در ۱۳۰۳ به‌همراه خانواده به ایران بازگشت. در مهر ۱۳۰۴ به هندوستان رفت و دو سال و نیم در آنجا ماند و به انتشار بخشی از ادبیات مزدیسنا و گزارش اوستا پرداخت و چند سخنرانی درباره تمدن ایران باستان از جمله شرح آتش بهرام، پیشوایان دین مزدیسنا، تقویم و فرق دین مزدیسنا، زبان فارسی، فروردین، دروغ و ایران قدیم و نو ایراد كرد.

سرانجام در ۱۳۱۶ به ایران بازگشت و در دانشكده حقوق و دانشكده ادبیات دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. در ۱۳۱۷ عضو پیوسته فرهنگستان ایران شد. به مناسبت ۶۰امین سال تولدش، مجلس جشن باشكوهی در تالار اجتماعات دانشسرای عالی تهران با حضور استادان، دانشمندان، دانشجویان و شخصیت‌های كشور برپا شد. پورداوود اولین مترجم اوستا به زبان فارسی بود و از وی آثار بسیار دیگری در زمینه ایران و فرهنگ آن به‌جای مانده است. استاد چهره‌ای جهانی دارد و فرهنگ ایران‌زمین به وجود وی مدیون است.

تاریخچه آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود

در آن دوران كه مدرسه نبود، حاج داوود برای رفاه پسرانش، مكتب‌خانه‌ای در حیاط خانه خود دایر كرد و میرزایی را برای آموزش پسران خود گمارد. همین مكتب‌خانه، بعدها محل تحصیل بچه‌های سبزه میدان شد و در پایان تبدیل به آرامگاه خانوادگی او و فرزندانش شد. استاد پورداوود خود در مورد این مكتب‌خانه صحبت كرده بود و در مورد آن نوشته بود: «پارینه‌ای چند است كه مقبره پدران و برادرانم است. من هم پس از نوردیدن این همه سال‌های بلند در آنجا آرام خواهم گرفت».

غبارروبی آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود

مقبره استاد پورداوود در طی دو دهه خاك گرفته و از یادها فراموش شده بود. شیشه خاك گرفته و كدر پنجره‌های آرامگاه سبب می‌شد درون آن دیده نشود و حكایت از داستان غریبانه‌ای داشت. از حجم خاكی كه بر همه چیز آنجا نشسته بود، می‌شد حدس زد كه دیرزمانی است كسی گذرش به آنجا نیفتاده اشت و احتمالا نخواسته آرامش «استاد» را بر هم زند. حدود دهه ۱۳۸۰ زمزمه‌هایی شنیده شد مبنی بر این‌كه قرار است مقبره به‌دلیل تعریض خیابان تخریب شود و پیشنهاد شده بود كه آرامگاه به زمین‌های حاجی داوود در منطقه آتشگاه منتقل شود.

سرانجام در روز ۱۴ تیرماه ۱۳۹۷، آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود، ایران‌شناس معاصر، استاد فرهنگ ایران باستان و نخستین مترجم اوستا، بعد از گذشت بیش از دو دهه با حضور جمعی از فرهیختگان گیلانی، در محله سبزه‌میدان رشت بازگشایی و غبارروبی شد و آن‌ها توانستند از آرامگاه خانوادگی استاد پورداوود بازدید كنند.

بازدید از آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود

متاسفانه مجددا درهای آرامگاه قفل شده است و در حال حاضر (سال ۱۴۰۰) امكان بازدید از داخل آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود وجود ندارد. وضعیت آرامگاه نیز دوباره به حالت دلگیر قبل بازگشته است.