بقعه سید گل سرخ یكی از جاهای دیدنی یزد به شمار می‌آید كه در قرن نهم هجری قمری ساخته شد و در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ۷۶۶۰ به‌عنوان اثری ملی به ثبت رسید. بنای این بقعه از سالنی با سقف طاق و تویزه و فضای گنبدخانه تشكیل شده است كه برای علاقه‌مندان به سازه‌های تاریخی جذابیت دارد. آرامگاه سید گل سرخ یزد، مزار «سید حسین گل سرخ» پسر امام موسی بن جعفر (ع) و یكی از اقطاب (پیشوای عرفا) است كه كرامات بسیاری را به او نسبت داده‌اند.
بقعه سید گل سرخ كجاست؟
بقعه سید گل سرخ در خیابان سید گل سرخ، محله سرچم و بیرون از دروازه كوشك نو قرار دارد.
- آدرس: استان یزد، شهر یزد، بلوار امام هادی (ع)، محله سرچم، آرامگاه سید گل سرخ یزد
معرفی بقعه سید گل سرخ
بقعه سید گل سرخ یكی از مجموعه‌های ارزشمند تاریخی شهر یزد محسوب می‌شود كه متشكل از قبرستان، آب‌انبار، بازارچه، خانه آقا، نمازخانه و حسینیه است.
گفته می‌شود كه این بقعه، مزار «سید حسین گل سرخ» از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) و یكی از اقطاب (پیشوای عرفا) است كه كرامات بسیاری را به او نسبت داده‌اند.
بقعه سید گل سرخ، مجموعه‌ای با معماری بی‌نظیر است كه در تاریخ ۱۷ اسفند ماه سال ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ۷۶۶۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
بقعه سید گل سرخ محل دفن چه كسی است؟
طبق نوشته‌های تاریخی، كارشناسان قدمت ساخت این مجموعه را متعلق به قرن نهم هجری قمری می‌دانند. در این محل تاریخی، شمایل قبری مشاهده می‌شود كه بر اساس كتیبه آن، متعلق به سید معزالدین بن شرفالدین علی بن شمس‌الدین محمد بن تاج‌الدین است. احمد كاتب مشهور به سیدسرچم در مورد این بقعه نوشته است:
در جنب آن مزار آسوده است و او مرد تارك مجذوب بود و آنچه بگفتی اكثر همان بودی و اكابر یزد او را منقاد بودند. چون در سال ست و خمسین و ثمانمائه (۸۵۶ هجری) وفات كرد، او را در این مقام دفن كردند و این مزار، عمارت كردند و مردم به زیارت روند و مراد یابند.
جامع مفیدی نیز از آرامگاه سید حسین گل سرخ نام برده و در وصف كرامات او سخنانی ثبت كرده و از وی به نام سید حسین یاد می‌كند. این در حالی است كه هیچ اسمی از لقب و نسب ایشان برده نمی‌شود. اكثر مردم نیز او را به نام سید حسین پسر امام موسی بن جعفر (ع) می‌شناسند كه احتمالا از دلایل ادای احترام و مقدس شمردن این مكان محسوب می‌شود.
به نظر می‌رسد، حضور قبر پیر حسین بن استاد حسن (متوفی در سال ۹۷۹) در این محل از جمله دلایل نامگذاری بقعه به نام سید حسین است كه امروزه سنگ قبر وی روی دیوار غربی بازارچه قرار دارد. مرحوم آیتی نیز علاوه بر معرفی آرامگاه سید گل سرخ به سنگ قبر ذكرشده اشاره كرده است و آن مزار را محل دفن شرفالدین علی وصی سید ركن‌الدین بیان می‌كند.
در حالی كه ایرج افشار توانست شجره‌نامه‌ای از افراد خاندان شرفالدین تهیه كند و با مقایسه و تطبیق شجره‌نامه و نام فرد فوت شده بر كتیبه بقعه، گفته‌های مرحوم آیتی را به چالش كشید و صحت آن را رد كرد. طبق نوشته ایرج افشار، مزار سید گل سرخ را همان سید سرچم معرفی می‌كند كه در تاریخ جدید یزد شناخته شده؛ اما مولف جامع مفیدی، سید سرچم و سید گل سرخ را دو شخصیت جداگانه معرفی كرده است و این دو مزار را دو بقعه جداگانه در نظر می‌گیرد.
معماری و تزیینات بقعه سید گل سرخ
با نگاهی به بقعه، بنایی خشت و گلی با ابعاد ۱۳ در ۱۱ متر دیده می‌شود كه گنبد آن به ارتفاع حدود ۳٫۵ متر و قطر هشت متر با گچ‌بری و كاشی‌كاری‌های زیبا مزین شده و در ورودی اصلی آن در ضلع شمالی قرار گرفته است.
در واقع، زیارتگاه سید گل سرخ از دو در تشكیل شده است كه می‌توان به هر دو دسترسی داشت. یكی از طریق راهروی قدیمی كه با طاق و تویزه مسقف شده و دیگری راهروی جدیدی است كه به خیابان متصل می‌شود و طاق ضربی دارد. سازندگان این بنای تاریخی نقشه آن را به‌گونه‌ای طراحی كرده‌اند كه می‌توان پس از پیمودن دهلیز یا راهرو به صحن نسبتا وسیع سید گل سرخ راه یافت.
سقف آرامگاه به‌شكل طاق و تویزه با قد پای كوتاه و قوس جناقی طراحی و ساخته شده است. كف درون بقعه را نیز از سنگ پوشانده و زیبایی جالبی به آن بخشیده‌اند. پشت بام و نمای بیرونی بقعه از آجر تشكیل شده و قدمت ساخت آن امروزی است. ازاره داخل بقعه به ارتفاعی بالغ بر یك متر از سنگ پوشیده شده است و مابقی سطح داخل بقعه را به‌وسیله گچ اندود كرده‌اند. در بخش جنوبی، شمالی و غربی داخل بقعه، چندین صفه با قوس جناقی مشاهده می‌شود.
در ضلع شرقی آن نیز سه صفه دوطبقه با طاقچه‌های قدیمی وجود دارد كه داخل غرفه دوم، سه پنجره فلزی نصب شده است.
در بخش گریو گنبد نیز طاق‌‌نماها و پنجره‌های فلزی به چشم می‌خورند كه جالب و ستودنی است. گنبد از دو پوسته پیوسته با قوس شبدری كند تشكیل شده است كه با تزیینات كاشی معرق و تصاویر اسلیمی و هندسی، چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌كند.
اطراف عمارت اصلی مزار و چسبیده به دیوارهای آن، آثار خرابه چندین حجره بر جای مانده است كه بقایای آن به مدارس قدیمی شباهت بسیاری دارد و مردم یزد آن‌ها را به خانه سید گل سرخ می‌شناسند.
كتیبه‌های بقعه سید گل سرخ
در داخل بقعه و كنار آن، چندین كتیبه وجود دارد كه عبارت‌اند از:
- كتیبه‌ای از كاشی معرق به خط نسخ كه بالای قبر نصب شده و اطرافش حاشیه‌ای مزین به نام ۱۲ امام قرار گرفته كه به احتمال زیاد مربوط به قرن نهم هجری شمسی است.
- كتیبه دیگر، قطعه‌سنگ سیاه‌رنگی به خط نسخ است كه بر دیوار غربی بازارچه و متصل به مزار دیده می‌شود و عبارات «الله، محمد و علی» روی آن نوشته شده است.
- داخل سردر ورودی مزار نیز قطعه‌سنگی به ابعاد ۳۰ در ۵۰ سانتی‌متر وجود دارد كه مربوط به مسجدی با قدمت ۳۵۰ سال است و اشعاری به خط نستعلیق روی آن به چشم می‌خورد.
مرمت بقعه سید گل سرخ
مرمت و بهسازی بقعه گل سرخ در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی صورت گرفت و اقدامات مرمتی این پروژه شامل استحكام‌بخشی بنا، بندكشی، آجرفرش و ازاره چینی بود كه توسط نیروهای امانی اداره كل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان یزد انجام‌شد.
نكات بازدید از بقعه سید گل سرخ
- برای بازدید از این بقعه باید آداب زیارتگاه را به جا آورید و پوشش مناسب داشته باشید.
- امكان بازدید از بقعه همه روزه وجود دارد.
پرسش‌های متداول
بقعه سید گل سرخ كجاست؟
بقعه سید گل سرخ در شهر یزد، خیابان سید گل سرخ، محله سرچم و بیرون از دروازه كوشك نو قرار دارد.
بقعه سید گل سرخ از چه بخش‌هایی تشكیل شده است؟
بقعه سید گل سرخ متشكل از قبرستان، آب‌انبار، بازارچه، خانه آقا، نمازخانه و حسینیه است.
بقعه سید گل سرخ محل دفن چه كسی است؟
آرامگاه سید گل سرخ یزد، مزار «سید حسین گل سرخ» پسر امام موسی بن جعفر (ع) و یكی از اقطاب (پیشوای عرفا) است كه كرامات بسیاری را به او نسبت داده‌اند.
آیا بقعه سید گل سرخ جزو آثار ملی ایران است؟
بله. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی با شماره ۷۶۶۰ به‌عنوان اثری ملی به ثبت رسید
ایران، یزد، شهر یزد، بلوار امام هادی (ع)، محله سرچم، خیابان سید گل سرخ