ژئوپارك قشم

از دره ستارگان تا اشكال سنگی عجیب‌وغریب و سواحل زیبا، جزیره قشم را به بهشتی مملو از جاذبه‌های گوناگون تبدیل كرده‌اند كه هر گردشگری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند. این جزیره محوطه‌های طبیعی و بكر بسیاری دارد كه توسط آب‌های نیلگون خلیج فارس احاطه شده‌اند و در تضاد كامل با سایر نقاط ایران هستند. غار، دره، جنگل و هرآنچه كه از یك طبیعت زیبا انتظار داشته باشید، در قشم پیدا می‌شود.

وجود این اكوسیستم متنوع باعث شده است كه جزیره قشم بتواند در میان ژئوپارك‌های جهان قرار بگیرد. ژئوپارك قشم كه به‌عنوان اولین ژئوپارك خاورمیانه در شبكه جهانی ژئوپارك‌ها به حساب می‌آید، در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی در نشست پاریس به ثبت رسید. گرچه پس از آن با فرازوفرودهای زیادی مواجه شد و چندین بار در معرض حذف از ژئوپارك‌های جهان قرار گرفت؛ موضوعی كه یك بار اتفاق افتاد و احتمال وقوع آن نیز چندین بار تكرار شده است. این ژئوپارك كه از جاهای دیدنی قشم محسوب می‌شود، به‌لحاظ تنوع زمین‌شناختی، تنوع در جنبه‌های اكولوژی، باستان‌شناسی، محیط زیست و حیات وحش، اهمیت زیادی بین ژئوپارك‌ها دارد و باید بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد. برای اینكه از مفهوم ژئوپارك و ویژگی‌های ژئوپارك قشم بیشتر بدانید، با ادامه مقاله همراه شوید.

ژئوپارك قشم كجاست؟

ژئوپارك قشم از مكان های استان هرمزگان ست كه در غرب جزیره واقع شده است. این منطقه از شرق به روستای طبل و روستای سلخ، از غرب به روستای گوری، از شمال و جنوب به ساحل جزیره منتهی می‌شود.

• آدرس: استان هرمزگان، جزیره قشم

ژئوپارك چیست؟

ژئوپارك برنامه‌ای متعلق به بخش علوم زمین یونسكو است كه با هدف جلب مشاركت جامعه محلی برای مدیریت و بهره‌برداری پایدار از یك سرزمین شكل گرفت كه به حفظ و نگهداری میراث زمین‌شناختی، طبیعی و فرهنگی می‌انجامد. در واقع ژئوپارك‌ها یكی از بهترین مدل‌ها برای همزیستی پایدار انسان و زمین هستند و برخلاف انواع مناطق حفاظت‌شده، نه‌تنها ورود و حضور بازدیدكنندگان را محدود نمی‌كنند؛ بلكه برای آن‌ها طراحی شده‌اند؛ موضوعی كه به رونق پایدار اقتصادهای محلی منتهی می‌شود. از جمله اهداف ژئوپارك‌ها می‌توان به ارتقای دانش مردم درباره علوم زمین، جلب مشاركت همگانی در حفاظت و نگهداری میراث زمین‌شناختی و... اشاره كرد.

شبكه ژئوپارك‌های جهانی با پشتیبانی یونسكو در سال ۲۰۰۴ میلادی به وجود آمد و ۱۷ ژئوپارك از اروپا و هشت ژئوپارك از چین نخستین عضوهای آن بودند. تعداد این ژئوپارك‌ها تا سال ۲۰۲۰ میلادی به ۱۶۱ مورد از ۴۴ كشور جهان رسید كه در این میان ژئوپارك قشم تنها ژئوپارك جهانی ایران و اولین ژئوپارك خاورمیانه به حساب می‌آید.

معرفی ژئوپارك قشم

قشم با ۱۵۰۰ كیلومتر مربع وسعت به‌عنوان بزرگ‌ترین جزیره خلیج فارس محسوب می‌شود. این جزیره زیبا در ناحیه آب‌وهوایی نیمه‌ استوایی قرار دارد كه عمده پوشش گیاهی آن شامل درخت كنار، كهور و كرت است. طبیعت بسیار متنوع و باارزش، زیستگاه‌های ویژه، گونه‌هایی جانوری و گیاهی كمیاب، پدیده‌های زمین‌شناسی متنوع، ساحل سراسر جزیره و... آن را به یكی از جاذبه‌های معروف تبدیل كرده است.

این جزیره در مرز دو اكوسیستم دریایی كاملا متفاوت یعنی خلیج فارس و دریای عمان واقع شده و همین موقعیت جغرافیایی باعث ایجاد تنوع زیستی منحصربه‌فردی شده است. به‌عبارتی، شرایط زیستگاهی در این دو اكوسیستم آبی یكسان نیست و با وجودی كه این دو آبراه از طریق تنگه هرمز به یكدیگر متصل می‌شوند، از نظر تنوع زیستی تفاوت چشمگیری دارند. وجود زیستگاه‌های مختلف در قشم، به‌خصوص زیستگاه‌های ساحلی را می‌توان از ویژگی‌های بی‌نظیر این جزیره دانست كه نمونه بارز آن انواع بسترهای ساحلی نظیر بسترهای صخره‌ای، مرجانی، ماسه‌ای و جنگل‌های مانگرو هستند كه در كل خلیج فارس وجود دارند؛ اما در جزیره قشم به‌صورت یك‌جا دیده می‌شوند.

سه اكوسیستم بسترهای مرجانی، جنگل‌های حرا و جنگل‌های بارانی به‌لحاظ تنوع زیستی دارای بیشترین تنوع جانوری و گیاهی هستند. وسعت جنگل‌های حرا در قشم بیش از ۱۰۰ هزار هكتار است؛ گرچه وسعت جزایر مرجانی در آب‌های اطراف قشم دقیقا مشخص نیست.

جریانات جزر و مدی در خلیج فارس موجب شده است كه منطقه جزر و مدی به یكی از اكوسیستم‌های مهم در اطراف جزیره تبدیل شود؛ منطقه‌ای كه از نظر تنوع زیستی و فراوانی گونه حائز اهمیت است و جزو مناطق مورد توجه گردشگران به حساب می‌آید.

تاریخچه ژئوپارك جهانی قشم

هدف از ایجاد ژئوپارك‌ها، حفاظت، آموزش و توسعه پایدار بوده و برنامه مدیریتی آن‌ها بر اساس این اركان تعریف شده است. در واقع، هدف یونسكو از ایجاد ژئوپارك‌ها تبدیل این مكان‌ها به مراكزی كارآمد برای آموزش، پژوهش و كارورزی در زمینه‌های مختلف علوم زمین است تا به این وسیله بهترین و مناسب‌ترین حفاظت و بهره‌برداری از آن‌ها به عمل آید.

ژئوپارك جهانی قشم كه در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی به ثبت رسید، یكی از نخستین ژئوپارك‌های شبكه جهانی است. این ژئوپارك محدوده‌ای به مساحت ۳۰۰ كیلومتر مربع از غرب جزیره قشم را در بر می‌گیرد؛ گرچه كل جزیره قشم، جنگل‌های حرا در شمال جزیره و جزیره هنگام در اردیبهشت سال ۱۳۹۶ به این مجموعه اضافه شدند. با ثبت محدوده جدید ژئوپارك قشم در شبكه جهانی ژئوپارك‌های یونسكو، اكنون با مساحتی بالغ بر ۲,۰۶۳ كیلومتر مربع یكی از قدیمی‌ترین ژئوپارك‌های غرب آسیا و خاورمیانه محسوب می‌شود.

متاسفانه در سال ۱۳۹۱ هجری شمسی معیارهای ثبت جهانی از سوی مدیران منطقه آزاد قشم اجرا نشد و نتیجه آن حذف این ژئوپارك از فهرست یونسكو بود. تلاش مسئولان باعث شد كه ژئوپارك قشم در اردیبهشت ۱۳۹۶ مجددا به‌عنوان یك ژئوپارك جهانی برای یك دوره چهارساله تایید شود. در سال ۱۳۹۸ هم‌زمان با واگذاری اراضی محدوده غار نمكدان قشم با هدف تاسیس اقامتگاه و مركز پرورش آبزیان و همچنین شهرك‌های صنعتی، خطر حذف ژئوپارك قشم دوباره قوت گرفت.

سازمان‌های بین‌المللی وقتی از ژئوپاركی حمایت می‌كنند، آن را در فهرست خود قرار می‌دهند و از نظر مالی، تكنیكی و ارسال متخصص می‌توانند به آن كمك كنند و در عوض از كشور میزبان انتظار دارند كه سعی خود را در مراقبت و نگهداری از این منطقه به خرج دهد. موضوعی كه باید درباره ژئوپارك قشم بیشتر مورد توجه قرار بگیرد.

ژئوسایت‌های ژئوپارك قشم

جاذبه‌های زمین‌شناختی، طبیعی و فرهنگی جزیره قشم در قالب ۲۵ ژئوسایت معرفی شده‌اند كه به‌طور فعال حفاظت می‌شوند. از ژئوسایت‌های ژئوپارك قشم می‌توان به دره ستارگان، كوركوراكوه، بام قشم، دره تندیس‌ها، دره شور، تنگه چاهكوه، نمكدان، كریان، موزه ژئوپارك، پهنه‌های گلی، ساحل كرق، دره قاضی، تنگه اولی، بصیرا، چاكویر، جزایر ناز، ژئو لینك، باسعیدو، خلیج دیرستان، جنگل حرا، ساحل تخم‌گذاری لاك‌پشت‌ها، صخره خرچنگ‌ها، روستای لافت، غار خربس و تالاب پرندگان دو كوهك اشاره كرد. در ادامه توضیح مختصری درباره برخی از آن‌ها ارائه خواهیم كرد.

• كوركوراكوه: این ژئوسایت كه در شرق روستای گیاهدان واقع شده، دارای تپه ماهورهایی است كه به‌دلیل فرسایش آب‌های جاری، دره‌ها و تنگه‌هایی دارد كه به بدبوم معروف هستند.
• دره مجسمه‌ها: این دره كه سطح آن غالبا از ترك‌های گلی پوشیده شده، از لحاظ ساختاری نسبتا شبیه به دره ستارگان است؛ اما با این تفاوت كه وسعت بیشتری دارد. در دره مجسمه هااینجا سنگ‌ها بر اثر فرسایش تراشیده شده‌ و به‌شكل تندیس‌هایی درآمده‌اند كه چشم‌انداز بسیار زیبایی به وجود آورده‌اند.

• تنگه چاهكوه: این تنگه در جنوب غرب روستای چاهوی شرقی قرار دارد و از دو تنگه عمود برهم تشكیل شده است كه به‌دلیل داشتن حفره‌ها، درزها و بریدگی‌های بسیار زیبا چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌كند. بعد از هر بارندگی، آب زیادی در این محل جاری می‌شد و مردم برای استفاده از آن، اقدام به حفر چاه در كف تنگه كرده‌ بودند كه به همین دلیل به آن چاهكوه گفته می‌شود.
• غار نمكدان: این غار یكی از عجایب هفت‌گانه قشم است كه در سال ۱۳۹۰ در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسید. غار نمكدان در فاصله ۱۰۰ كیلو متری شهر قشم قرار دارد. در غار نمكدان  گنبد نمكی بزرگی سر بر آورده كه طولانی‌ترین غار نمكی جهان را در خود جای داده است.

• دره ستارگان: این دره در فاصله ۱۵ كیلومتری شهر قشم و در مجاورت روستای بركه خلف قرار دارد. دره ستارگان خارج از محدوده ژئوپارك قشم است؛ اما زیبایی و ساختار ژئومورفولوژی خاص آن باعث شد تا به‌عنوان یكی از سایت‌های اصلی ژئوپارك قشم مورد پذیرش یونسكو قرار بگیرد. وجود احجامی مانند ستون‌های سوزنی‌شكل، دیواره‌های كاملا عمودی، حفره‌های متعدد از جمله زیبایی‌های این دره به حساب می‌آیند.
• بام قشم: بام قشم در بخش مركزی جزیره قشم واقع شده است و بیش از ۱۲۰ متر ارتفاع دارد و در نتیجه از فراز آن می‌توان چشم‌اندازی فوق‌العاده از ساحل شمالی و جنوبی جزیره، جنگل حرا و دره مجسمه‌ها را تماشا كرد.

• دره شور: این تنگه كه به آن تنگ مكینه یا هوباد نیز گفته می‌شود؛ قدیمی‌ترین لایه‌های رسوبی جزیره (آهك گوری) در آن قابل‌مشاهده است. همچنین بلندترین قله جزیره با ارتفاعی حدود ۴۰۰ متر مشرف به این دره قرار دارد. وجود هزاران آبراهه زیبا روی دامنه‌های دره و تپه ماهورهای مارنی و آهكی در میان آن و همین طور چشمه‌‌های سولفور كه نقش و نگاری فوق‌العاده به دره بخشیده‌اند، گوشه‌ای از جذابیت‌های این دره هستند. جالب اینكه چشمه‌های سولفور خاصیت درمانی دارند و سالانه تعداد زیادی از بومیان منطقه را به سوی خود جذب می‌كنند.
• جنگل حرا: جنگل دریایی حرا با ۲۰۰ كیلومتر مربع وسعت در تنگه خوران بین جزیره قشم و بندر خمیر قرار دارد. این جنگل كه یكی از عجایب طبیعی موجود در جزیره به حساب می‌آید، از انبوه درختانی تشكیل شده كه بخشی از آن‌ها در آب قرار گرفته است. این درختان در اندازه سه تا ۶ متری با شاخ و برگ سبز روشن هستند كه در زمان مد آب تا ۹۰ درصد در آب فرو می‌روند.

موزه ژئوپارك جهانی قشم

موزه ژئوپارك جهانی قشم كه در سال ۱۳۸۴ هجری شمسی فعالیت خود را در مساحتی بالغ بر ۱۰۰۰ متر مربع آغاز كرد، محلی عالی برای تماشای كوچك‌ترین و بزرگ‌ترین پستاندار جهان است. كلیه نمونه‌هاى موجود در این موزه با همكارى استاد رضا پارسا تاكسیدرمى شده‌اند. حشره‌خوار كوتوله با وزن دو گرم، كوچك‌ترین پستاندار روی زمین محسوب می‌شود كه می‌تواند بچه به دنیا آورد و به بچه‌های خود شیر دهد. نهنگ‌ها بزرگ‌ترین پستاندار جهان هستند كه به‌عنوان مثال، طول اسكلت وال گوژپشت كه در موزه نگهداری می‌شود، به ۱۵ متر می‌رسد.

در این موزه، انواع پرندگان نیز در معرض دید بازدیدكنندگان قرار دارند. از شهدخوار كوچك كه یكی از كوچك‌ترین پرنده‌های جهان محسوب می‌شود تا پرندگانی همچون پلیكان پا خاكستری كه در معرض خطر انقراض هستند، در این موزه به چشم می‌خورند.

علاوه بر بیش از ۳۰۰ گونه جانوری، می‌توانید از مجموعه سنگ‌ها و صدف‌ها نیز دیدن كنید كه در بخش فسیل‌شناسی قرار دارند. جالب اینكه تعدادی از جاذبه‌های زمین‌شناختی جزیره به‌شكل ماكت‌های كوچك طراحی شده‌اند كه بازدید از آن‌ها خالی از لطف نخواهد بود. از جمله این ماكت‌ها می‌توان به طولانی‌ترین غار نمكی جهان و همچنین سایت تخم‌گذاری لاك‌پشت‌های پوزه عقابی، ساحل ماسه‌ای و بام قشم اشاره كرد.

در این موزه می‌توانید از نشانه‌های حضور انسان‌های اولیه در جزیره قشم تا صنایع دستی معاصر و محیط زیست را به نظاره بنشینید. جالب‌ترین بخش موزه را شاید بتوان ماكت سه بعدی و طبیعی قشم دانست كه تمامی جزئیات جغرافیایی و ریخت‌شناسی جزیره در آن گنجانده شده است.

بخشى از موزه به صنایع دستى جزیره اختصاص دارد كه از آن جمله مى‌توان به لباس‌هاى محلى زنان، انواع سوزن‌دوزى، خوس‌دوزى، گلابتون دوزى، گلیم، صنایع چوبى، صنایع دریایی و سازهاى محلى جزیره مثل عود، دف، دهل و... اشاره كرد.

• آدرس: هرمزگان، جزیره قشم، خیابان ولیعصر (عج)، چهارراه پردیس، جنب ضلع شمالی مركز خرید ستاره قشم

بهترین زمان بازدید از ژئوپارك قشم

قشم از اوایل تیر تا اوایل مرداد، گرم‌ترین روزهای سال را تجربه می‌كند. سردترین زمان سال نیز با متوسط دمای ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد، از اوایل دی تا اوایل بهمن است. بنابراین، بهترین زمان سفر به قشم از نظر آب‌وهوا را می‌توان از اوایل آذر تا اوایل فروردین دانست كه هوای مطلوبی بر منطقه حاكم است و احتمال بارش باران كمتر می‌شود.

به همین دلیل، شلوغ‌ترین زمان گردشگری قشم معمولا سه ماه زمستان و ایام نوروز و خلوت‌ترین زمان سه ماه تابستان است.

هتل ژئوپارك قشم

هتل ژئوپارك قشم كه در سال ۱۳۸۱ هجری شمسی افتتاح شد، یك هتل سه ستاره است كه در سال ۱۳۹۴ با هدف ارتقای كیفیت آن، مورد بازسازی قرار گرفت. هتل مذكور دارای ۳۰ اتاق و سوئیت در دو طبقه خود است كه پنجره بعضی اتاق‌ها رو به ساحل زیبای خلیج فارس باز می‌شود. اتاق‌های هتل شامل دو تخته تویین، دو تخته دبل، دو تخته تویین با چشم‌انداز دریا، دو تخته دبل با چشم‌انداز دریا، اتاق سه تخته، اتاق سه تخته با چشم‌انداز دریا، چهار تخته با چشم‌انداز دریا، سوییت یك خوابه برای دو نفر با چشم‌انداز دریا، سوئیت یك خوابه برای سه نفر با چشم‌انداز دریا است.

این هتل نه‌تنها دسترسی آسانی به ساحل نیلگون خلیج فارس دارد؛ بلكه مهمانان آن می‌توانند در كوتاه‌ترین زمان ممكن از موزه ژئو پارك، قلعه پرتغالی‌ها و غار خربس دیدن كنند. بازار قدیم قشم نیز فقط حدود هفت دقیقه تا هتل فاصله دارد و بازدید از آن را نباید از دست بدهید. اگر بخواهید از قشم با قایق به بندرعباس یا جزیره هرمز بروید، این هتل به‌خاطر فاصله كمی كه با اسكله ذاكری دارد، انتخاب مناسبی برایتان خواهد بود.

برای صرف غذا می‌توانید از رستوران هتل استفاده كنید كه در طبقه همكف قرار دارد. این رستوران با ظرفیت ۸۰ نفر از ساعت ۷:۳۰ تا ۹ صبحانه سرو می‌كند و زمان ناهار و شام به‌ترتیب از ساعت ۱۲:۳۰ تا ۱۴:۳۰ و از ۱۹:۳۰ تا ۲۱:۳۰ است.

امكاناتی همچون پاركینگ، آسانسور، فروشگاه سوغاتی، صندوق امانات، لابی، سرویس بهداشتی فرنگی و ایرانی در لابی، سرویس بهداشتی ایرانی در راهرو، اینترنت در لابی پ تاكسی سرویس شبانه‌روزی برای رفاه مهمانان در نظر گرفته شده است.

 اگر تاكنون به قشم سفر كرده و از هر یك از ژئوسایت‌های ژئوپارك قشم دیدن كرده‌اید، نظر و تجربه خود را با كاربران كجارودر میان بگذارید.