منطقه حفاظت شده هماگ

این منطقه درشمال شهرستان بندرعباس و قسمت جنوبی شهرستان حاجی آباد قرارگرفته است و وسعت منطقه درحدود ۳۶۰۰۰ كتارمی باشد. این منطقه در قسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتر از سطح دریا می باشد. كوه هماگ بلندترین ارتفاع استان هرمزگان از رشته كوههای زاگرس جنوبی است.

تشگر (tashger) به ارتفاع ۳۲۶۷ متر از سطح دریا بلند ترین قله ی هماگ می باشد. كوه هماگ از غرب به روستای سیرمند از شرق به روستای هماگ از شمال به روستای شمیل ‌‍، جائین ، فارغان و بخوان وجنوب را روستاهای سیاهو ، زاكین ، تنب سورو ، تل گردو ، یخوران در بر میگیرد.

بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشكیل می دهند كه در قسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و در قسمتهای مركزی وغربی اكثراً صخره ایی بوده و در آن چنان شیب زیاد دارند كه گذر از آنها تقریباً غیر ممكن است. وجود كوهسارهای فراوان باعث جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوان شده است. بر اثر شرایط خاص ژئولوژیكی منطقه ، چشمه سارهای متعددی آب موردنیاز مردم محلی وحیات وحش راتامین می كنند.

آب و هوای منطقه گرم وخشك بوده و درارتفاعات ، زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل می باشد . میزان نزولات آسمانی این منطقه نیز نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخورداراست و بین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متربارندگی ، درسال گزارش شده است. این منطقه به علت برخورداری از تنوع زیستگاهها ، تغییرات ارتفاعی و اقلیم مناسب از پوشش گیاهی متنوع و مناسبی برخورداراست . مهمترین حیات وحش منطقه رادرارتفاعات كل و بز و در ارتفاعات میانی قوچ و میش كاركارال ، خرس سیاه ، پلنگ ، گربه وحشی ، ودرتپه ها ومناطق دشتی جبیر، روباه معمولی ، كفتار گراز ، خدنگ وانواع جوندگان تشكیل می دهند. پرندگان غالب منطقه ازگونه های كبك و تیهو می باشند كه در تمام فصول سال به وفور یافت می شوند. انواع پرندگان شكاری ، جغدها و پرندگانی نظیر دیدوك زنبورخورها ، كیلو ، سبزقباها ، باقرقره ، سسك ها ، دم جنبانك ، چك چك و….. دراین منطقه زیست می كنند. خزندگان منطقه شامل انواع مار ، آگاما ، بزمچه و مارمولك می باشد.

از نكات جالب توجه این منطقه وجود درختان سردسیری و گرمسیری می باشد. دراراضی پائین دست مناطق جنوبی بیشتر گونه های گرمسیری ازقبیل كهور، كنار ، گیشور ، استبرق ، خرزهره ، بید ، پده و…. ودرارتفاعات میانی بادام كوهی ، بادامك ، بنه ، قیچ ، آبنوس ، گون و در ارتفاعات بالا ارس ، زیتون وحشی از گیاهان غالب منطقه می باشند. انواع میوه شامل نارنگی ـ انگور ـ گردو ـ خرما ـ انجیر ـ زردآلو می باشد.

در سال ۱۳۸۷ به عنوان منطقه حفاظت شده پیشنهاد و طبق مصوبه ۳۵۱در تاریخ ۱۴/۹/۸۹ به عنوان منطقه حفاظت شده هماگ آگهی رسمی گردید.

موقعیت عمومی منطقه
این منطقه در مختصات E5550 تا E5660 طول شرقی، N2745 تا N2813 عرض شمالی و در شمال شهرستان بندر عباس و قسمت جنوبی شهرستان حاجی آباد قرار گرفته است.

وسعت منطقه:۱۰۰۵۰۹ هكتار

ویژ گی و سیمای عمومی منطقه(شامل وضعیت توپوگرافی،چشم انداز، پوشش گیاهی و گونه های شاخص گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و كریدور ها)

زمین شناسی
منطقه هماگ بخشی از از زاگرس چین خورده می باشد . چین خوردگی ها و گسل ها اغلب از روند شمال غربی و جنوب شرقی زاگرس پیروی می نمایند . از نظر ساختا ر ، سازندها دارای تنوع زیادی است در بخشهای مرتفع و پر شیب حوزه سازندهای آسماری جهرم، اهك گوری، رازك میشان و بصورت محودود سازند بختیاری وجود دارد كه سنگ شناسی آنها شامل آهك دولومیتی ، آهك ریفی ، مارن سیلتی و آهك سیلتی مارن و واریزه های مسطحی شیل و كنگلومرا است . تنوع ساختاری فوق باعث شده است كه بیرون زدگی های سنگی فراوان پرتگاه ها و دامنه های واریزه ای به اشكال و جهات مختلف در منطقه دیده شود .
در خصوص خاكهای منطقه می توان به موارد ذیل اشاره نمود :
كثرا فاقد پوشش خاكی و یا خاك های كم عمق بر روی دامنه های كم شیب
خاك های كم عمق و در رخنمون ها فاقد خاك
خاك های نسبتا عمیق با پستی و بلندی كم تا متوسط بافت خاك سبك شنی دارای سنگریزه
خاكهای نیمه عمیق با بافت لوم دارای پستی و بلندی تا حدود ۵ متر
خاك های عمیق با بافت سبك و شنی دارای پستی و بلندی كم
خاك های نیمه عیمق دارای سنگریزه و قلوه سنگ
خاكهای نیمه عمیق تا عمیق بافت لومی تا شنی لومی دارای سنگریزه .

منابع آبی
به دلیل نفوذپذیری خوب در بخش زیادی از مخروط افكنه های كوه هماك جریانات زیر سطحی خوبی وجود دارد و باعث به وجود آمدن قنوات ، چشمه ها و چاه ها در پایین دست روستاهای تیفكان و فورخوج شده است . كه با احداث سازند های تاخیری باعث افزایش دبی آب آنها شده است .

دامنه تغییرات ارتفاع
این منطقه درقسمت مرتفع استان قرارگرفته و حداقل ارتفاع آن درحدود ۷۰۰ متر بالاتراز سطح دریا می باشد. بلندترینكوه استان یعنی كوه هماگ با ارتفاع ۳۲۶۷ متردراین منطقه قرار دارد . از ارتفاعات مهم منطقه می توان به كوه سیروئیه، كوه بناب، كوه نارمك، كوه تشكر ، كوه بنه باغان ، كوه بند بیدان ، كوه بر آفتاب و كوه مغان نام برد. از مهمترین دره های منطقه نیز می توان به دره رائیز ، دره دوزق در و دره آلی اشاره نمود .

سیمای طبیعی منطقه
بیش از ۹۰ درصد مساحت منطقه را ارتفاعات تشكیل می دهند كه درقسمتهای غربی این ارتفاعات به صورت تپه ماهوری بوده و درقسمتهای مركزی وغربی اكثراً صخره ایی بوده وآن چنان شیب زیادی دارند كه گذر ازآنها تقریباً غیرممكن است. وجود كوهسارهای فراوان باعث جاری شدن رودخانه های دائمی و فصلی فراوانی شده كه از رود خانه های مهم منطقه می توان به نارمند، احمدی سیروئیه و.. اشاره نمود و براثر شرایط خاص ژئولوژیكی منطقه، چشمه سارهای متعددی وجود دارد كه علاوه بر تامین آب شرب مردم محلی و دام ها، آب مورد نیاز حیات وحش منطقه را تامین می كنند.

اقلیم :
منطقه هماگ به دلیل ساختار كوهستانی از آب و هوای معتدل تری نسبت به اراضی پیرامونی خود برخوردار است . به طو كلی آب و هوای منطقه در ردیف گرم وخشك بوده و درارتفاعات زمستان ها سرد و تابستان ها معتدل می باشد. میزان نزولات آسمانی این منطقه نیز نسبت به سایر نقاط استان ازشرایط بهتری برخوردار است وبین ۳۰۰ تا۴۰۰ میلی متر بارندگی، درسال گزارش شده است .

پوشش گیاهی:
پوشش گیاهی در ارتفاعات و بعضی مناطق دشتی و دامنه ای بسته به شرایط ارتفاعی دارای پوشش گیاهی خاص خود می باشد . این منطقه به علت برخورداری از تنوع زیستگاه ها، تغییرات ارتفاعی واقلیم مناسب ازپوشش گیاهی متنوع و مناسبی برخورداراست. عناصر گیاهی این منطقه اكوتونی از گونه های صحار سندی و ایران تورانی تشكیل داده است تغییرات كمربند های ارتفاعی پوشش گیاهی از نكات قابل توجهی در فلور منطقه می باشد از عمده تیپ های گیاهی با ارزش در منطقه می توان به:

تیپ ارس – بنه Juniperuspolycarpus – Pistaciaatlantica –
این تیپ از ارتفاع ۲۲۰۰ متر شروع شده و تا حدود۳۰۰۰ متری از سطح دریا وجود دارد . محیط كوهستانی بوده و از نظر زمین شناسی مربوط به دوران سوم دوره های الیگوسن و ائو سن می باشد بافت خاك سنگین و كم عمق و فرسایش شدیدی در آن وجود دارد . گونه های همراه این تیپ شامل خنجوك – زیتون – كیكم – ارژن رزوك می باشد .

تیپ بادام – ارس Amygdalusscoparia- Juniperuspolycarpus
شرایط زیستگاهی آن كوهستانی و بصورت سنگلاخی و سنگریزه ای با بافت خاك سنگین و عمق كم می باشد فرسایش خاك شدید ، همراه با بیرون زدگی سنگ مادر متعلق به دوره الیگوسن و ائوسن است .

تیپ بادام – كیكم Acer monspesslanum – Amygdalusscoparia
شرایط رویشگاهی آن كوهستانی ، با خاك بافت سنگین و كم عمق و فرسایش شدید می باشد .

تیپ زیتون – كیكم Oleaferrugiana- Acer monspesslanum
حداقل ارتفاع رویشگاه آن ۱۳۰۰ متری از سطح دریا می باشد فرسایش متوسط ، دارای خاك كم عمق و ازنظر زمین شناسی مربوط به دوران دوم و سوم و دوره های كرتاسه و پالئوسن است .

تیپ كهور – كنار Posopiscineravia – Ziziphusspina Christi
این تیپ از حداقل ارتفاع ۵۰۰ متری از سطح دریا شروع و نهایتا تا ۷۰۰ متری دیده می شود . خاك آن دارای عمق متوسط و جنس لومی و شنی رسی است . از نظر زمین شناسی مربوط به دوران سوم و دوره پلیوسن می باشد .

حیات وحش منطقه
وجود ارتفاعات ، تپه ماهورها و دشتهای این منطقه شرایط زیستگاهی مناسبی رابرای گونه های مختلف فراهم ساخته اس، قوچ ومیشOvissp، كل وبز Capra aegagrus، پلنگPanderapardus، گربه وحشیFelissilvestris، كفتارHyaena h.، شغالcanisaureus، روباه معمولیVulpes v.، تشیHystrixindica، خرگوشLepuscapensis وگراز Susscoroaازمهمترین پستانداران منطقه می باشد .
ازبین پرندگان تیهو AmmoperdixGriseogularisوكبكAlectorischukarازفراوان ترین ومهمترین گونه های قابل شكار منطقه بوده ومی توان از پرندگانی نظیر هماgypaetusbarbatus، دالAegypiusmonachus، دلیجهFalco tinnunculus، سارگپه ها(Buzzard )، سسك ها( Warbler)، زنبورخورها(Bee-eater)، سنگ چشم ها (Shrike)، داركوب ها (Woodpecker)، چك چك ها ( Wheatear) وغیره …… نیز نام برد. ازخزندگان می توان افعی ها (Viper )، مارجعفریEchiscarinatus، وانواع مارمولك ( Lizard )اشاره كرد .

جاذبه های اكوتوریستی
كوه هماگ به عنوان بلند ترین كوه استان در این منطقه باعث شده كه اكثر طبیعت دوستان و كوهنوردان به این منطقه مسافرت نموده و به كوهنوردی مشغول شوند . بعلاوه تنوع زیستگاهی و بیولوژیكی باعث شده است كه منطقه به عنوان یكی از مهمترین مناطق جهت جلب طبیعت گردان( اكوتوریست ها) معرفی شود . وجود دامنه ارتفاعی زیاد باعث ایجاد كلكسیونی از فون و فلور ایران در منطقه شده كه به لحاظ زیست محیطی دارای ارزش بالا و غیرقابل انكاری است كه مطمئنا در استان نادر می باشد . آب و هوای ملایم به همراه رود خانه ها و چشمه سار ها و باغ های مركبات موجب شده كه این منطقه به عنوان قطب كشاورزی استان نیز به شمار آید.

وضعیت عمومی اقتصادی اجتماعی
در اطراف منطقه هماگ كانون های زیستی زیادی وجود كه بیش از ۳۰ روستا و آبادی را شامل می شود . روستای فارغان با تعداد ۴۹۱ خانوار و ۱۸۶۲ نفر جمعیت در شمال منطقه و سیاهو با تعداد ۲۴۴ خانوار و ۹۳۴ نفر جمعیت در جنوب منطقه از بزرگترین این آبادی ها هستند . در جدول ذیل جمعیت روستا ها بر اساس سرشماری نفوس و مسكن سال ۱۳۸۵ آمده است .

تعارضات مهم منطقه
از تعارضات مهم منطقه می توان به چرای بیش از حد دام ،تخریب زیستگاه ها، اشغال آبشخور ها ، شكار بی رویه، وجود معادن و …. اشاره كرد.
از مهمترین اثرات انسان ساخت منطقه نیز می توان به وجود روستا هایی از قبیل هماگ بالا، هماگ پایین و… نام برد كه در داخل منطقه و به صورت پراكنده در دل كوه ها و دره ها جای گرفته اند.

تجهیزات و امكانات
تجهیزات و امكاناتی در منطقه موجود نمی باشد و این منطقه توسط اداراه محیط زیست حاجی آباد و محیط بانی فارغان تحت حفاظت قرار دارد.
۳. سایر ملاحظات:
با توجه به اینكه این منطقه به تازگی تحت حفاظت قرار گرفته است، نیاز به تجهیز و تامین نیرو وامكانات دارد.