قلعه سرخ یا لال قلعه در هندوستان

قلعه سرخ در هند

قلعه سرخ یا لال قلعه یكی از بزرگترین مراكز گردشگری در شهر دهلی پایتخت هندوستان می باشد. در زبان هندی لال به معنی سرخ میباشد كه به دلیل استفاده از سنگ‌های سرخ در ساخت آن به این نام خوانده می‌شود.

قلعه سرخ یا لال قلعه به دستور شاه جهان پادشاه پنجم گوركانی در زمانی كه پایتخت خود را از آگرا به دهلی تغییر داد ساخته شد. ساخت بنای قلعه سرخ یا لال قلعه به مدت 9سال طول كشید. قلعه سرخ در جوار رود یامونا واقع شده و به شكل یك هشت ضلعی نامرتب كه به وسیله دیواری از سنگ های سرخ احاطه شده است ساخته شده است.

قلعه سرخ یا لال قلعه یكی از بزرگترین مراكز گردشگری در شهر دهلی پایتخت هندوستان می باشد

بنای قلعه سرخ یا لال قلعه از اجزای مختلفی تشكیل شده است از جمله دروازه لاهور كه نامش از شهر لاهور پاكستان گرفته شده است و یا مسجد مروارید كه از مرمر سفید ساخته شده و در ساخت آنها از معماری اسلامی الهام گرفته شده است. در جای جای قصر سرخ می‌توانید نوشته‌هایی به زبان فارسی را مشاهده كنید كه البته متاسفانه بخش زیادی از این كتیبه‌ها تخریب شده‌اند. هرسال در 15 آگوست كه روز استقلال هند از انگلستان است، نخست وزیر هند پرچم ملی كشور را بر فراز قلعه سرخ یا لال قلعه بالا برده و سخنرانی می‌كند.

ساخت بنای قلعه سرخ یا لال قلعه به مدت 9 سال طول كشید

قلعه سرخ یا لال قلعه بطور كلی دارای 254 هكتار مساحت بوده و دیوارهای دفاعی آن حدود 2.4 كیلومتر طول دارند. این دیوارها در بخش منتهی به رودخانه 18 متر و در بخشی كه به سمت شهر است، 33 متر ارتفاع داشته و نقش مهمی در دفاع از مجموعه داشته‌اند. قلعه سرخ در سال 2007 در فهرست میراث جهانی یونسكو به عنوان اثر معماری مشترك تمدن‌های هندو، ایرانی، اسلامی و تیموریان ثبت شده و نقش مهمی را در فضای سیاسی اجتماعی و تاریخی شهر دهلی داراست. «قلعه سرخ» یا رد فورت دهلی را با قلعه دیگری كه به همین نام مشهور است و در آگرا در نزدیكی دهلی ساخته شده، نباید اشتباه گرفت.

بخش‌های محتلف قلعه سرخ یا لال قلعه
این بنا شامل بخش‌ها و اجزاء محتلفی است كه مشهورترین آن‌ها عبارتند از:
- دروازه لاهور (Lahore Gate): دروازه لاهور كه دروازه اصلی قلعه سرخ به‌شمار می‌آید و نامش را از شهر لاهور واقع در پاكستان گرفته‌ است.

- دروازه دهلی (Delhi Gate): دروازه دهلی نام دروازه ای در قلعه سرخ است كه به سوی دهلی كهنه بوده‌است.

- دروازه فیل (Elephant Gate): یكی دیگر از دروازه های لال قلعه دروازه فیل نام دارد. دروازه‌ای كه مقابلش دو مجسمه باشكوه سیاه رنگ از فیل قرار داشته كه بعدها در ۱۸۵۶ توسط اورنگ‌زیب تخریب می‌شوند و هم‌اكنون پس از بازسازی در موزه ممتاز محل قرار دارند.

- چاتاچوك (Chatta Chowk): چاتاچوك یا بازار سرپوشیده، كه بازاری بوده‌است بین دروازه اصلی و قلعه سرخ كه اكنون محل تجمع دستفروشان برای فروش سوغاتی به گردشگران است.

در جای جای قلعه سرخ می‌توانید نوشته‌هایی به زبان فارسی را مشاهده كنید

- نقاره‌خانه (Naqqar Khana) یا نوبت خانه (Naubat Khana): كه بر فراز دروازه لاهور و مقابل چاتاچوك قرار گرفته و از آنجا ۵ بار در روز یا هنگام ورود شاه یا شاهزادگان و خانواده سلطنتی نقاره می‌زده‌اند. این بنا در قله سرخ یا لال قلعه بیش از ۳۰ متر طول و ۲۰ متر عرض دارد و كلیه بازدیدكنندگان به‌ جز خانواده سلطنتی، در اینجا پیش از ورود به محوطه اصلی باید از اسب پیاده می‌شدند.

باغ حیات بخش (Hayat Baksh Bagh): باغ حیات بخش، باغی در قلعه سرخ بوده‌است كه به وسیله دو نهر زیبا و فواره‌های فراوان تقسیم می‌شده است. متأسفانه اكنون این نهرها خشك است و در آن محل فقط پوشش گیاهی باقی‌مانده‌است.

خاص محل (Khas Mahal): كه محل خصوصی اقامت شاه بوده مشتمل بر اتاق‌های خواب، مكان‌های عبادت، ایوان و باروی موسامان بُرج.

بُرج مثمن (Mussaman Burj): بارویی است در خاص محل و رو به بیرون قلعه كه شاه هر روز صبح زود بر فراز در انظار عموم ظاهر می‌شده‌است.

نمای بیرونی قلعه سرخ

نهر بهشت (Nahr-i-Behisht): نهر بهشت در قلعه سرخ محل اقامت شخصی شاه بوده است كه شاه بر ایوان آن می‌نشسته و بر رود یامونا نظاره می‌كرده‌است. در این قصر نهرهایی كه از رود یامونا منشعب می‌شدند جاری بوده‌است.

دیوان عام (Diwan-i-Am): كه حیاط بیرونی مستقل و بزرگی است كه با سنگ‌های مرمر سفید فرش شده و شاه با ایده‌ای شبیه به بار عام سلیمان، بر روی ایوانی در روی دیوار شرقی می‌ایستاده و با عموم دیدار می‌كرده‌است.

كرسی (Qursi) یا تخت شاهی: كه مقابل دیوار داخلی دیوان عام قرار دارد و سكوی بزرگ و شكوهمندی است به ابعد بیش از ۲  در ۱ و ارتفاع ۳ متر از كف ایوان عام. این تخت از سنگ مرمر با حجاری‌های ظریف و جوتهر نشان ساخته شده كه در ۱۸۵۷ جواهراتش را خارج كرده‌اند. شاه از فراز آن به صحبت و درخواست وزرا یا مردم گوش می‌داده‌است.

قلعه سرخ در سال 2007 در فهرست میراث جهانی یونسكو به ثبت رسید

لال پرده (Lal Pardah) یا پرده قرمز: كه درگاهی است در سمت چپ دیوان عام كه پرده سرخ رنگی از آنجا آویزان بوده‌ است و فقط شاه و نزدیكانش حق عبور از این پرده را داشته‌اند. این حق امتیاز بزرگی محسوب می‌شده است.

دیوان خاص (Diwan-i-Khas):  دیوان خاص در قلعه سرخ كه محل ملاقات‌های خصوصی شاه بوده و جلسات حكومتی در آنجا برگزار می‌شده و تماماً از سنگ مرمر سفید ساخته شده‌است. بر روی ستون‌های مرمری این بخش، نقوش گیاهی زیبایی با طلا كار شده و سقف چوبی كنونی، پوششی از نقرهٔ زركوب داشته‌است.

میزان عدالت (Scale of Justice): میزان عدالت یكی دیگر از بخش های قلعه سرخ یا لال قلعه است. میزان عدالت نقش ظریف و جواهر نشانی است از ماه و ستاره و ترازو كه میان تسبیح‌خانه و خوابگاه بر روی سنگ مرمر نقش كرده‌اند. هدف شاه از اینكه دستور داده چنین نقشی را پیاده كنند این بوده كه نشان دهد عدالت او از میزان و تساوی برخوردار است.

ساوان و بادان (Sawan and Bhadon): نام دو عمارت كلاه فرنگی برای آب است كه از نام دو ماه از فصل باران گرفته شده و در پس دیوار مخازنی برای آب دارند كه تز این دو بنای قرینه داخل نهرها جاری می‌شده‌ است.

ظفر محل (Zafar Mahal): در قلعه سرخ یا لال قلعه ساختمانی وجود دارد از سنگ قرمز، كه بین بناهای ساوان و بادان در میان استخری از آب واقع است كه توسط بهادر شاه آخرین امپراتور گوركانی ساخته شده است. در شرق آن پلی چوبی وجود داشته كه هم‌اكنون اثری از آن نیست.

حمام (Hammam): حمام، یكی دیگر از بخشهای قلعه سرخ است كه در واقع حمام بزرگ شاهی است با بنایی مستقب و تزئینات داخلی شامل مجراها و حوضچه‌های مختلف برای آب گرم و سرد.

زنانه (Zenana) یا اندرونی: كه در جنوبی‌ترین بخش قلعه سرخ (لال قلعه) واقع است و محل اقامت زنان شاه بوده است. شامل ممتاز محل (Mumtaz Mahal) كه اكنون موزه‌است و بخش زیبا و بزرگ‌تری به‌نام رنگ محل (Rang Mahal) به معنی محل رنگ‌ها است كه اقامتگاه همسر اصلی شاه بوده‌است و با تزئینات طلایی و سقف منقوش و حوض مرمرینی كه آب آن از «نهر بهشت» نغذیه می‌شده‌است جذابیتی خاص دارد.

لال قلعه از جاذبه های گردشگری هندوستان

دعوت‌خانه (Daawat Khana): دعوت خانه كوچكترین بخش بنای قلعه سرخ یا لال قلعه است و در شمالی‌ترین قسمت آن واقع است و محل اقامت شاهزاده بوده كه توسط انگلیسی‌ها به چایخانه تبدیل شد.

مسجد موتی (Moti Masjid) یا مسجد مروارید: كه از مرمر سفید ساخته شده و بعدها در سال ۱۶۵۹ توسط اورنگ‌زیب جانشین شاه‌جهان به عنوان مسجدی خصوصی ساخته شده و به مجموعه اصلی الحاق شده‌است.

موزه‌ها: قلعه سرخ یا لال قلعهشامل دو موزه‌است یكی شامل اشیاء، منسوجات كتاب‌ها و دست‌نوشته‌های تاریخی و هنری است كه عمدتاً مربوط یه دوران گوراكانی هند یا ایران است و دیگری بیشتر به نمایش جنگ‌افزارهای قدیمی آن دوران تا زمان اشغال انگلیس تعلق دارد.