باغ پهلوان پور از باغهای متعلق به اواخر دوره قاجار است
باغ پهلوان پور از باغهای متعلق به اواخر دوره قاجار است. این باغ متعلق به فردی به نام «حسن ملارضا» بوده است كه بعد از او به دامادش «علی پهلوان» تعلق گرفت.
گرچه احداث بناهای مختلف این مجموعه به دوره های مختلف مربوط می شود اما تاریخ احداث اولیه مجموعه به اواخر دوره قاجار باز می گردد. منطقه مزویرآباد مهریز به دلیل دسترسی به قنات و وجود آب روان در منطقه در گذشته یك منطقه اعیان نشین محسوب می شده است. وجود باغهای زیبا در این منطقه كه بیشتر از دوره های قاجار و پهلوی برجای مانده، تا حدود زیادی تغییرات سبك باغسازی را از قاجار به پهلوی نشان می دهد.
باغ پهلوان متعلق به فردی به نام «حسن ملارضا» بوده است كه بعد به دامادش «علی پهلوان» تعلق گرفت
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند. درختان مثمر باغ نیز شامل انار، بادام و خرمالو است و كاشت این درختان با توجه به گرمای زیاد استان یزد نمایانگر آب و هوای متفاوت نسبتاً خنك این منطقه است.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است. این آب از قنات مشهور به «حسن آباد» سرچشمه می گیرد و به جز باغ پهلوان پور به طور مستقیم از هیچ یك از باغهای منطقه عبور نمی كند. آب قنات حسن آباد درختان چناری را كه در حاشیه آن روییده اند، سیراب می كند. علاوه بر قنات ذكر شده این باغ از طریق دو رشته آب دیگر به نام قنات «شاه حسینی» و قنات «مزویر آباد»، آبیاری می شود.
باغ پهلوان پور مهریز به دلیل روان بودن آب از داخل آن از گذشته دارای جاذبه خاصی بوده است
باغ دارای ۱۶ حقابه (سهمیه آب در اصطلاح محلی یزد حقابه نامیده می شود) است كه هر ۱۲ روز یكبار به آن متعلق می گیرد. زمان هر حقابه بین ۱۰ الی ۱۱ دقیقه است كه به آن سبو نیز گفته می شود.
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبك باغسازی كهن ایرانی به سمت و سوی باغسازی رایج امروزی است.مساحت این باغ 5/3 هكتار و عمده ساخت و ساز صورت گرفته در آن شامل برج گلی و فضاهای خدماتی مرتبط با آن در جبهه جنوب شرقی است. عمارت زمستانخانه در جبهه غربی، عمارت شربتخانه (كوشك) در بخش مركزی، فضاهای خدماتی (اصطبل، انبار، سرایداری و ... ) و كارگاه ریسندگی و قالی بافی در جبهه جنوبی است.
مساحت باغ پهلوان پور 5/3 هكتار میباشد
سبك معماری آن تركیبی از معماری كوشكی و حیاط مركزی است كه كوشك اصلی در مركز محور اصلی باغ قرار دارد. مسیر عبوری آب در باغ نیز از این محور است. علاوه بر این محور اصلی آب در دو محور دیگر نیز جریان دارد كه باغ آرایی حول این دو محور به وجهی زیبا صورت گرفته است، به این معنا كه درختان نظام ساز باغ در حاشیه این دو خیابان كاشته شده اند.
مجموعه ورودی باغ شامل برج ، اصطبل و كاهدان است. تزیینات برج همانند تزیینات دوره زندیه است اگر چه تاریخ احداث تمامی این سه بنای ذكر شده مربوط به دوره قاجار است. ارزشمندترین و زیباترین بخش باغ عمارت كوشك یا شربتخانه در سه طبقه و به مساحت 1500 مترمربع است و عمارت كلاه فرنگی كوشك با كاربندی پركاری زینت داده شده و از نفیس ترین قسمت های بنای شربتخانه به شمار می رود. این عمارت بر اساس ضوابط و اصول باغات ایرانی بر محور اصلی باغ قرار گرفته است. ساخت كوشك به دوره قاجار مربوط می شود و در سه سطح (دو و نیم طبقه) طراحی شده است. بخش داخلی كوشك شامل تالار، حوضخانه و گوشواره ها است كه آب قنات حسن آباد پس از آنكه از وسط كوشك عبور می نماید، در باغ جاری می شود.
باغ پهلوان پور مهریز در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده است
بنای معروف دیگر كه در مجموعه وجود دارد، بنای «زمستانخانه» است كه ساخت آن به دوره پهلوی اول مربوط می شود و از آن جهت به زمستانخانه مشهور است كه جهت آن با توجه به اقلیم منطقه، بنا را برای استفاده در زمستان مناسب می ساخته است. این بنا در یك طبقه ساخته شده و اتاقهای نشیمن، پستو ، طنبی و مطبخ را شامل می شود.
در كنار كوشك آشپزخانه ، حمام و انباری قرار داشته است كه اخیراً بوسیله حفاری از زیر خاك بیرون آورده شدند. بنای مشهور به سرایداری نیز كه محل سكونت و كارگاه خدمه باغ بوده است در جبهه شمالی باغ قرار دارد.
باغ پهلوان پور مهریز به شماره 6334 مورخ 81/7/7 در فهرست آثار ملی كشور به ثبت رسیده و با ثبت جهانی این اثر و باغ دولت آباد یزد، نخستین ثبت آثار جهانی استان یزد رقم خورد.
سبك معماری باغ پهلوان پور، تركیبی از معماری كوشكی و حیاط مركزی است
باغ پهلوان پور از لحاظ معماری نمایانگر تغییرات سبك باغسازی كهن ایرانی به سمت باغسازی امروزی است
دو طرف جوی اصلی باغ پهلوان پور درختان تنومند و سالخورده چنار قرار دارند
مجموعه ورودی باغ پهلوان پور شامل برج، اصطبل و كاهدان است
