برج رادكان

برج رادكان در استان خراسان رضوی و در ۸۰ كیلومتری مشهد در مسیر چناران در محل شهر قدیم رادكان قرار دارد
برج رادكان، در روزگار اوج خود، تنها تعیین كننده فصل، سال و نوروز در جهان بوده است.

ارتفاع این برج ۳۵ متر، قطر داخلی‌اش ۱۴ متر و قطر خارجی آن ۲۰ متر می‌باشد. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع ۵/۲ متری به شكل ۱۲ ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به صورت ۳۶ ترك نیم ستونی ساخته شده است. برج رادكان دارای گنبد مخروطی شكل است كه ساختمان آن احتمالاً در سال ۶۰۷ قمری به پایان رسیده است.

این برج بر دشت میان توس و رادكان سایه افكنده و همتای دیگر آن نیز در گرگان وجود دارد كه به رادكان غربی مشهور است. همین موضوع باعث شده برخی نام رادكان را با راه و مسیر هم پیوند بدانند چنان كه «راد» و «رد» در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و «رده» آمده و برج رادكان در مسیر راه و جاده درست همین كار را می‌كند كه از نامش پیداست.

تاریخ احداث برج رادكان را ماكس افن برشم آلمانی سال ۶۰۰ و اندی و هرتسفلد سال ۶۸۰ ذكر كرده‌اند. هرتسفلد برج را مقبره یكی از حكام مغول می‌داند كه برخی وی را امیر ارغون مغول می‌دانند.‌ گدار مستشرق فرانسوی آن را آرامگاه یك زن و مطلع المشس آن را از آثار دیلمی‌ها می‌داند.

علاوه بر راهنمایی مسافران و مقبره به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازده‌گانه برخی برای این برج كاركرد تقویم و ستاره‌شناسی نیز قایل‌اند. برج رادكان، در روزگار اوج خود، تنها تعیین كننده فصل، سال و نوروز در جهان بوده است.

برج رادكان، كه تصور می‌شد آرامگاه یكی از ایلخانیان است تنها برجی است كه توانایی تعیین چهار فصل، سال كبیسه و آغاز نوروز را دارد. این برج اثر ریاضی دان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است.

برج به ۱۲ دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی پایه گذاری شده كه برج را به ۱۲ بخش ۳۰ درجه‌ای تقسیم می‌شود و هر دیواره ۳۰ درجه از زاویه افق را دربر می‌گیرد، دو در دیوار مقابل هم ساخته شده و بر دیواره ۳۶۵ ترك نی ستونی وجود دارد كه برج را به ۳۶ ترك ۱۰ درجه‌ای تقسیم كرده است.

انتخاب مكان درها، دریچه ها در برج اتفاقی نیست، درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده است و این برج تنها برجی است كه می توان از طریق آن چهار فصل، سال كبیسه و آغاز نوروز را معین كرد.

برج رادكان دارای ویژگی هایی است كه باعث افتخار ایرانیان بوده و تاكنون علی رغم پژوهش‌های صورت گرفته تنها بخشی از هویت نجومی برج آشكار شده است.

آدرس برج رادكان

 برج رادكان در ۴ كیلومتری جنوب شرقی روستای رادكان و در ۴۲ كیلومتری جنوب كردكوی و ۵۴ كیلومتری جنوب غربی گرگان و ۱۱۷ كیلومتری برج گنبد قابوس در یك منطقه كوهستانی - جنگلی و بر فراز تپه با صفایی كه دارای موفقعیت خاص طبیعی است، قرار دارد.

راز رادكان

برج رادكان 12 دیوار خشتی پهن و بلند دارد كه برج را به 12 بخش 30 درجه ای تقسیم می كنند. یعنی هر دیواره 30 درجه از زاویه افق را در برمی گیرد. این در حالی است كه دیوارها دو به دو با هم موازی هستند و بر هر كدام از آنها، 365 ترك نی ستونی وجود دارد كه برج را به 36 ترك 10 درجه ای تقسیم می كنند.

با این حساب، مشخص است كه انتخاب مكان درها و دریچه ها در برج رادكان نمی تواند اتفاقی باشد. معماران بنا، دو دیوار موازی از 12 دیوار اولیه این برج را در راستای نصف النهار ساخته اند و راستای درها هم در امتداد طلوع زمستان و غروب تابستان است. جایی در پهنه برج كه می توان با توجه به آنها چهار فصل، سال كبیسه و آغاز نوروز را تعیین كرد.در حقیقت این درها طوری تعبیه شده اند كه پس از حركت 60درجه ای خورشید در افق، نور خورشید از دو در می گذرد و طلوع آغاز زمستان و غروب آغاز تابستان در افق برج دیده می شود. این راستاها پیش از بنای برج طراحی شده و اگر زمانی دیدید كه طلوع از میان درها دیده می شود و به اوج جابجایی خود می رسد، باید بدانید كه یلدا گذشته و آن روز شروع زمستان و دی ماه است.

در زیر گنبد بنا هم 12 دریچه وجود دارد كه به منجمان امكان پیدا كردن آغاز 4 ماه تعیین كننده سال یعنی فروردین، تیر، مهر و دی را می داد و به این ترتیب، آنها می توانستند شروع هر فصل را با قطعیت اعلام كنند. اما امكانات تشخیصی برج رادكان به همین جا ختم نمی شود و در تمام سال، زمانی كه خورشید به اوج خود می رسد، می توان آفتاب و سایه را بر 2دیوار برج دید كه به یك اندازه می شوند و نیم روز نجومی یا هنگام اذان ظهر را نشان می دهند.

راه دسترسی

برای دیدن برج نجومی رادكان كه این روزها در دست مرمت است، باید به استان خراسان رضوی سفر كنید و به ۷۴ كیلومتری شمال مشهد بروید. جایی در ۲۶ كیلومتری شمال چناران، می توانید با كمك تابلوهای راهنما این برج را پیدا كنید.