درحالی كمتر از یك هفته تا تعطیلات عید فطر باقی مانده كه ستاد خدمات سفر به تازگی تشكیل جلسه داده و با این پیش‌بینی كه موج دیگری از سفرها در انتظار است، از استان‌ها خواسته آماده باشند. این شیوه از هماهنگی و برنامه‌ریزی دیرهنگام در نوروز نیز بسیاری از استان‌ها و شهرها را به خاطر حجم مسافر غافلگیر كرد و تا مرز بحران رساند.
به گزارش ایسنا، مصطفی فاطمی ـ دبیر ستاد مركزی هماهنگی خدمات سفر ـ با این احتمال كه موج دیگری از سفرها در تعطیلات عید فطر پیش رو است، توصیه‌هایی را به دستگاه‌های مسؤول داشته و گفته كه رویكرد مدیریت سفرها در تعطیلات مانند نوروز ۱۴۰۱ است و از استان‌ها خواسته آماده باشند.
فاطمی همچنین تاكید كرده كه مدیریت و برنامه‌ریزی سفرهای ایمن و مسؤولانه، حمایت از كسب وكارهای آسیب‌دیده و ایجاد نشاط اجتماعی و هدایت سفر به مناطق ایمن با در نظر گرفتن مصوبات ابلاغی ستاد ملی مدیریت كرونا، رعایت كامل پروتكل‌های بهداشتی و تامین آرامش روانی جوامع میزبان به عهده تمام دستگاه‌های عضو خواهد بود.
او همچنین از استان‌ها خواسته كمیته‌های خدمات حمل‌ونقل، امداد و نجات، خدمات انتظامی، امنیتی، ترافیك شهری، هماهنگی امور شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، برنامه‌ریزی آمار، اسكان و رفاه، نظارت و تنظیم بازار، ارزیابی، عملكرد و رسیدگی به شكایات، خدمات بهداشتی، سلامت و محیط زیست، اطلاع‌رسانی، تبلیغات، امور فرهنگی و فضای مجازی را برای مدیریت تعطیلات عید فطر فعال كنند.
دبیر ستاد مركزی هماهنگی خدمات سفر همچنین خواسته كه نظارت بر تاسیسات گردشگری با رویكرد رعایت پروتكل‌های بهداشتی تشدید شود و نظارت بر مراكز تفریحی و بین‌راهی افزایش یابد و به رفع مشكلات سرویس‌های بهداشتی و بهبود وضعیت نمازخانه‌ها نیز توجه شود.
همه این توصیه‌ها به ۲۲ دستگاه عضو ستاد درحالی شده كه زمان زیادی برای مدیریت و برنامه‌ریزی و یا آنچنان كه ستاد تاكید كرده، رفع مشكلاتی همچون سرویس‌های بهداشتی باقی نمانده و این سوال مطرح است چرا ستاد مركزی هماهنگی خدمات سفر با وجود احتمال‌ها و پیش‌بینی‌هایی كه درباره ازدحام سفر در تعطیلات بلند عید فطر داشته، در آخرین لحظات با دیگر اعضاء، هماهنگی‌ها را انجام می‌دهد و یك هفته مانده به تعطیلات، دستور آماده‌باش به استان‌ها داده است؟
تأخیر در برنامه‌ریزی و مدیریت سفر در تعطیلات نوروز نیز سبب شد برخی استان‌ها كه برای سفرهای نوروز آماده نبودند و یك هفته مانده به تعطیلات از رفع محدودیت‌های كرونا مطلع شوند، با بحران جمعیت مسافر و كمبود جای خواب و مواد خوراكی همچون آرد و نان روبه‌رو شوند. در برخی شهرهای جنوبی مردم در فضایی نامناسب و بدون امكانات و تجهیزات چادرخوابی كردند. بعضی دیگر از استان‌ها و شهرها با استفاده از ظرفیت مساجد و حسینیه‌ها اعلام كردند بحران سفرهای نوروزی را مدیریت كرده‌اند. البته این اقدام با نقد و واكنش مواجه شد كه چرا شهرهای پرسفر كه همواره با استقبال مسافر روبه‌رو هستند و شرایط قابل پیش‌بینی‌ای برای تعطیلات دارند، همچنان برای اسكان در زمان شلوغی (پیك) سفر دچار شوك شده و با كمبود امكانات و ضعف خدمات مواجه می‌شوند. هرچند مسؤولان ستاد در تهران گفته بودند از آبان‌ماه ۱۴۰۰ برای نوروز تشكیل جلسه می‌دادند، اما در بسیاری از استان‌ها این جلسات در هفته پایان اسفندماه ۱۴۰۰ شكل جدی‌تری پیدا كرده بود.
از سویی، ستاد خدمات سفر معتقد است با اعلام شهرهای خلوت موفق شده سفرها را در نوروز مدیریت و بین شهرهای كم‌مسافر توزیع كند، درحالی‌كه این سوال مطرح است وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و ستاد هماهگی خدمات سفر كه به ظرفیت و آمار اقامت در استان‌ها و شهرها دسترسی دارند، چرا “شهرهای معین” و یا خلوت و پرظرفیت را پیش از تعطیلات شناسایی و اعلام نمی‌كنند و تجربه بخش خصوصی و تأسیسات گردشگری را قبل از تعطیلات برای توزیع و مدیریت سفرها به كار نمی‌گیرند و با وجود این آگاهی كه درصد قابل توجهی از مردم از چادر مسافرتی در سفر استفاده می‌كنند، نقاط مناسب و مجهز را از پیش معرفی نمی‌كنند و از برنامه‌ریزی و مدیریت خدمات به این دسته از مسافران همچنان غافل‌اند و به وقت بحران و كمبود اقامت، دست به گریبان مسجد و حسینیه‌ها می‌شوند و نام آن را هم “مدیریت بحران سفر” می‌گذارند؟
تكرار این شیوه از برنامه‌ریزی و مدیریت سفر در دقایق ۹۰ برای تعطیلاتی كه در تقویم مشخص است، زیر سوال است، آن هم در شرایطی كه محدودیت‌های كرونا برداشته شده و منعی برای سفر وجود ندارد و شرایط، امكانات، ظرفیت‌ها، آسیب‌ها و مشكلات با تجربه نوروز نیز قابل پیش‌بینی و رفع بوده است.
دبیر ستاد مركزی هماهنگی خدمات سفر همچنین در جلسه روز یكشنبه ۴ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۱ خواسته از خدمات راه‌آهن در راستای افزایش ایمنی و ارزان‌سازی سفر استفاده حداكثری شود، این درحالی است كه در نخستین روز پیش‌فروش بلیت قطار برای تعطیلات عید فطر، ظرفیت قطارهای مسیرهای پرمسافر همچون مشهد، یزد، تبریز، كرمان، شیراز تكمیل شده است و در مسیرهای ریلی “پرمسافر” دیگر نیز ظرفیت محدودی باقی مانده است.
با توجه به عمر ستاد خدمات سفر كه به یك دهه نزدیك شده است شاید لازم باشد تغییراتی در شكل مدیریت، برنامه‌ریزی و هماهنگی سفرها ایجاد شود تا ضمن توزیع سفر، مدیریت زمانی نیز در اولویت گذاشته شود و پیش از هر تعطیلات، مقاصد ایمن (بهداشتی و دیگر حوادث)، نقاط كم‌مسافر و پرظرفیت و همچنین، جاده‌های ناایمن و پرتصادف شناسایی و به مردم معرفی شوند تا در برنامه‌ریزی و مدیریت سفرهای مردمی كاربرد و مصرف بهتری داشته باشند.
از طرفی، بسیاری از دستگاه‌های عضو همچنان به شیوه‌ای سنتی درحال خدمات‌رسانی به مسافران هستند، از جمله شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، درحالی‌كه با توجه به جمعیت قابل توجه مسافرانی كه از كمپ یا چادرمسافرتی استفاده می‌كنند ضروری است پیش از آغاز سفرها، كمپ‌ها و محل استقرار چادرهای مسافرتی با امكانات و خدمات اولیه در شهرها، روستاها و یا ورودی آن‌ها، شناسایی و پیش از شروع تعطیلات اطلاع‌رسانی شوند و مهم‌تر از آن، شهرهایی كه در نوروز با كمبود مواد غذایی مواجه شدند از این تجربه برای مدیریت تعطیلات عید فطر نیز بهره ببرند.
اگرچه این ستاد، سامانه جامع اطلاع‌رسانی گردشگری با شماره تلفن ۰۹۶۲۹ را راه‌اندازی كرده است و از این طریق گزارش تخلفات و شكایت‌ها را دریافت می‌كند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد خیلی‌ها از این شماره اطلاع نداشته و شكایت‌ها و گزارش‌های گرانی و تخلفاتشان را بیشتر در فضای مجازی به اشتراك گذاشته و سرگردان بوده‌اند كه از كجا و از طریق چه مرجعی می‌توانند شكایت خود را پیگیری كنند.
این ستاد در آخرین جلسه همچنین اعلام كرده كه اضافه شدن وزارت جهاد كشاورزی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و سازمان اوقاف و امور خیریه را به عنوان اعضای جدید ستاد بررسی می‌كند و بخش خصوصی و تشكل‌های غیردولتی را از این پس در جلسات ستادهای استانی دعوت خواهد كرد، اما همچنان صندلی‌ای برای بخش میراث فرهنگی درنظر نگرفته و این بخش با وجود آن‌كه جاذبه و مقصد اصلی مسافران است، غایب بزرگ ستاد هماهنگی خدمات سفر به شمار می‌آید، به گونه‌ای كه مدیریت و برنامه‌ریزی آن‌ها مجزا و بدون هماهنگی با سایر بخش‌ها و دستگاه‌ها صورت می‌گیرد. آسیب این غیبت، آنجا مشخص می‌شود كه در نوروز موج زیادی از مسافران بدون تعیین ظرفیت تحمل بنا و اصول و استاندارد بازدید به محوطه‌ها و بناهای تاریخی رفتند و آسیب‌های گسترده‌ای به آن‌ها وارد شد، درحالی‌كه هیچ مرجعی برای رسیدگی و پیگیری این مشكلات در ستاد هماهنگی خدمات سفر وجود نداشت و از طرفی هم، بخش میراث فرهنگی پاسخگوی این شیوه غیراصولی از برنامه‌ریزی بازدید و مدیریت بناهای تاریخی در پیك سفر نبود.