روستای سوستان لاهیجان ، روستایی از توابع بخش مركزی شهرستان لاهیجان می باشد كه در استان گیلان واقع شده است. این روستا از قدیم دارای دو محله به نام‌های پایین محله و بالا محله سوستان است كه به وسیلهٔ رودخانه ای كه منشأ آن تالاب و برخی از چشمه‌های میان راهی است از یكدیگر جدا می‌شود.
در قسمت‌هایی از این روستا آجرهای سفالی مشاهده شده‌است كه بنا بر گفته‌های ریش سفیدان و بومیان این روستا این آجرها مربوط به سدی است به نام كافران بست كه به عنوان سلاحی در برابر اقوام پایین دست پیش‌بینی شده‌است كه پس از جمع شدن آب در پشت این سد و همزمان هم بهره‌برداری از آن در كشاورزی و سایر امور به عنوان ابزار و اهرمی جهت تهدید اقوام پایین دست استفاده شود. از شواهد آن این موضوع است كه استخر یا تالاب فعلی به علت برداشت خاك جهت تولید خشت ایجاد شده‌است.
تالاب سوستان نیز در ۵ كیلومتری جنوب شرقی این روستا قرار دارد. این تالاب یكی از تالاب‌های آب شیرین استان گیلان است.
تالاب سوستان
تالاب سوستان محلی برای تجمیع آب‌های سطحی چشمه‌ها و همچنین آب‌های ناشی از بارش باران و برف در طول سال است. كه در محلی با فاصله از محل زندگی مردم این تجمیع آب صورت می‌گیرد. در بخش جنوبی این تالاب سرریز بتنی وجود دارد كه مازاد آب را به رودخانه هردورود (هردرو) می‌ریزد. و سپس در پایین دست‌ها مجدد توسط كشاورزان با سد بند كیسه ای جمع‌آوری شد و سپس توسط موتور دیزل به جوب آب مزارع پمپاژ می‌شود.
روستای سوستان بیش از ۳۰ هكتار زمین كشاورزی شالیزار برنج در بخش مركز و غرب روستا دارد كه این شالیزارها با روش غرق آبی كشت می‌شوند. تمامی آب این زمین‌ها از طریق تالاب معروف و زیبای سوستان زیر كشت می‌رود.
آب این تالاب در طی سال از طریق چشمه‌های اطرف و همچنین آب برف و باران تأمین می‌گردد و سپس توسط مدیریت بومی (میرآب) به واسطهٔ جوب آب سنتی به طول حدوداً دو كیلومتر به كلیه مزارع آب رسانی می‌كند و به نحوی كشاورزان این روستا بهره‌بردار تالاب هستند و استفاده مدیریت شده از آن منجر به تولید برنج با كیفیت بدون نیاز به آب سد منجیل كشاورزی نموده و ایجاد ارزش افزوده می‌كنند كه لازم است این اقدام شایسته مورد توجه مدیران آبی استان گیلان قرار گیرد.
در سالیان دور در این روستا مردم به توتون كاری نیز اشتغال داشته‌اند.
مسجد جامع سوستان
مسجد جامع سوستان، در ابتدا مسجدی قدیمی جهت انجام امور دینی جمعی، مراسم‌های مذهبی، اعیاد دینی، برگزاری جلسات جمعی روستا نظیر شورای آب، انتخاب میرآب مزارع و … بوده‌است. در دهه ۱۳۷۰ ریش سفیدان روستا به دلیل كوچك بودن مسجد روستا جهت برگزاری مراسم‌ها و نسبت به تخریب مسجد قدیمی و احداث مسجد دو طبقه فعلی اقدام نمودند. در فرایند ساخت مسجد در سنوات مختلف از كمك‌های مردمی مردم روستا استفاده شده‌است.
از مهم‌ترین مراسم‌های مذهبی روستا دسته‌های محرم هیئت‌های پایین محله (سینه زنی) و بالا محله (زنجیر زنی) است كه در دهه‌های محرم از مبدأ محله‌های پایین و بالا به سمت مسجد حركت می‌كنند.
در شب تاسوعای حسینی محله‌های كوبنه و یوسف آباد دسته‌های زنجیر زن به مسجد جامع سوستان می‌آورد و سوستانی‌ها میزبانی آنها را می‌كنند. در آن شب از هیئت هاب میهمان به صرف شام (قیمه محرم) پذیرایی می‌شود. طبق پیش‌بینی‌ها با حدود بیش از ۳ هزار غذا از میهمان‌ها پذیرایی می‌شود.
در شب عاشورا هیئت‌های پایین محله و بالا محله سوستان میهان روستای كوبنه هستند و در مسجد جامع آن روستا پذیرایی می‌شوند.
در روز عاشورا در زمان قدیم دستهٔ بزرگی متشكل از هیئت‌های بالا محله و پایین محله سوستان از روستای سوستان به سمت لاهیجان حركت می‌كرد كه این مراسم به عنوان هفت محل لاهیجان در روز عاشورا معروف است. در سالهای گذشته هیئت بالا محله سوستان دستهٔ خود را به آرامگاه آقا سید حسینی گمل می‌برد و دستهٔ بزرگ هفت محل سوستان كم جمعیت تر شد است.
مراسم زاری زاری سوستان نزد لاهیجانی‌ها بسیار معروف است، و تعداد زیادی از لاهیجانی‌ها برای شركت در آن مراسم در محلی نزدیك به آرامستان آقا سید محمدیمنی جمع می‌شوند.
امكانات روستا
روستا دارای امكانات ورزشی شامل زمین فوتبال، والیبال پیست آفرود (اجرای یك مسابقه در ادوار گذشته).
مركز مخابرات پیشرفته فیبر نوری كه امكان ارایه اینترنت پرسرعت(ADSL) را دارد.
مدرسه راهنمایی و مدرسهٔ ابتدای.
دارای مركز بهداشت پیشرفته و به روز در روستا.
پست بانك و خدمات پیشخوان دولت.
آرامستان و مسجد جامع سوستان.
دو محل پارك برای بازی كودكان.
تالاب زیبای سوستان با جزایر شگفت‌انگیز.
سرویس خدمات دفع زباله از درب منازل.
آب لوله‌كشی، برق شهر ۲۲۰ ولت، گاز شهری.
دو دستگاه خود پرداز در بالا محله سوستان.
خط تاكسیرانی لاهیجان به سوستان و بلعكس.
جاذبه های تاریخی روستای سوستان
برخی از ابنیه تاریخی به علت عدم توجه و مدرنیته از بین رفته‌است.
امام زاده سید مظفرمسجد جامع سوستان، بنایی قدیمی داشته‌است كه به علت نوسازی مسجد جامع سوستان با كمك ساكنین سوستان تخریب و به نمای جدید و مدرن كاشی و كامپوزیت تبدیل شده‌است، پیش تر این امام زاده با نمای سفالینه و در دو طبقهٔ سقفی بنا شده بود و به علت مجاورت آن با شالیزارهای نزدیك آن (سوستان بیجارگه) نمای بسیار سنتی و زیبایی از جاده لاهیجان به سوستان داشت كه با بهانه نوسازی طرح قدیمی امام زاده به طرح مدرن امروزی تبدیل شده‌است.
روستای سوستان عمارت مخروبه ای در بالا محلهٔ سوستان داشته‌است كه محل زندی حاكم این منطقه در قدیم بوده آثار تخریب شده آن نیز هنوز هم وجود دارد.
كوه سوستان (سوستان پشته)
سوستان پشته كوهی در ضلع جنوبی روستا است كه نمای بسیار زیبایی به روستا می‌دهد، ارتفاع این كوه از ۲۰۰ متر تجاوز نمی‌كند. در قدیم مردم زیادی در ارتفاعات این كوه زندگی می‌كردند كه بعدها به علت عدم وجود آب و امكانات از آن مناطق به پایین دست‌ها مهاجرت كردند.
عمده بخش این كوه باغات چای درختان انبوه است، اخیراً به علت تغییرات آب و هوا و عدم حضور ساكنین دائمی در آن ناحیه با وزش بادهای گرم شدید و بی احتیاطی انسان‌ها، آتش‌سوزی‌هایی سالانه در آن محل اتفاق می‌افتد كه به علت عدم وجود تجهیزاتی نظیر آتش‌نشانی هوایی (هلیكوپتر و هواپیما) و مسیر دسترسی سخت هكتارها جنگل، مرتع و گیاهان و موجودات در آتش می‌سوزند.
جمعیت
این روستا در دهستان لیل قرار دارد و براساس سرشماری مركز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴۳۴۱ نفر بوده‌است.
اقتصاد روستای سوستان
عمده افراد روستا در بخش غربی روستا در كنار مسجد جامع سوستان (محلی به نام سوستان بیجارگه) و بخشی نیز در اواسط روستا (محلی به نام چارسی) شالیزار داشته و به كشت برنج مشغول هستند و در بخش‌های دیگر روستا باغات چای و درختان گردو و مركبات دارند. همچنین تعداد زیادی از احالی این روستا در ادارات شهر لاهیجان اشتغال دارند.
