خانه مشیرالدوله پیرنیا، خانه پیرنیا خانه ای است كه تاریخ ایران باستان در آن نگاشته شده، خانه پیرنیا خانه ای است كه رضا خان در آن زانو زده، خانه مشیر الدوله پیرنیا خانه ای است كه در شربت خانه اش تست صدا از خوانندگان برنامه گلها گرفته می شد، خانه ای كه در آن نظامنامه حق ویزا و سایر تصدیقات اتباع ایرانی خارج از كشور و حقوق بین‌الملل نگارش شده خانه مشیرالدوله پیرنیا،خانه ای كه ترجمهء قوانین ملل دیگر در تهیه نظامنامه انتخابات و قانون اساسی دوران مشروطه انجام شده است و …
عمارت خانه مشیرالدوله (پیرنیا) با یك شیوه تلفیقى دلپذیر از معمارى ایرانى و فرنگى در دو طبقه و یك زیرزمین بنا شده است، زیرزمین تقریبا یك متر و بیست سانتی متر از سطح زمین پایین‌تر است.
در آنجا، سفره‌خانه، چایخانه، كتابخانة قدیمى مرحوم مشیرالدوله، اتاق نشیمن مرحوم داود پیرنیا، چند اتاق استراحت و انبار بزرگ وسایل خانه قرار داشت.
قسمتی از زیرزمین خانه مشیرالدوله پیرنیا به نام چایخانه (شربت خانه) مزین به كاشی های خشتی بزرگی منقوش به شخصیتهای اساطیری و تاریخی است كه تنها قسمت كاشی كاری شده ساختمان همین قسمت است.
می گویند حسن پیرنیا دانش آموخته روسیه بود و ماركوف روسی را برای ساخت این بنا مامور كرد، اما با توجه به سال ساخت بنای عمارت مشیرالدوله در سال 1285 و ورود ماركوف به ایران در سال 1300 موضوع معماری ایشان كمی غیر واقعی است و نكته دیگر آنكه ماركوف نیز از وابستگان رضا خان بود و كدورت فی مابین مشیرالدوله حسن پیرنیا و رضاخان، بعید است ماركوف از مشیرالدوله پیرنیا دستور بگیرد.
زیرزمین خانه مشیرالدوله پیرنیا جهت فصول گرم سال است و در خانه مشیرالدوله پیرنیا بالابر و یا آسانسوری تعبیه شده تا از زیرزمین و مطبخ، غذاها و … به طبقات برسانند.
طبقه همكف و در شمال شرق آن، آشپزخانه و اقامتگاه خدمه بود. دفتر كار مشیرالدوله در سمت راست ساختمان و در طبقة نخست قرار داشت. اتاقى بود وسیع كه در دو سوى آن قفسه‌هاى كتاب‌هاى مرجع وى را چیده بودند و میز كارش در انتهاى سمت شمالى اتاق بود.
بالاى سر او، عكس بزرگى از مرحوم میرزا نصرالله خان مشیرالدوله (پدر) محاط در قابى بسیار نفیس و در یكى از دیگر عكس‌هاى اتاق، عكس خود او به همراه نمایندگان ایران در صحن مجمع ملل متفق (ژنو) دیده مى‌شد. روى میز كار، چند قاب عكس خانوادگى به‌ویژه عكس پسر ارشدش داود خودنمایى مى‌كرد
ورودی اصلی عمارت از شمال است، پس از گذر از حوضی كه روبروی درب قرار داشته وقتی از پله ها وارد می شوید به صحن اصلی كه پلكانی دوطرفه در میان آن است را می بینید، پلكانی بزرگ در صحنی 100متری كه خوش آمدگویی به مهمان در این صحن انجام می شده است.
در جنوب صحن راهرویی طویل از شرق به غرب وجود دارد كه از میان به حیاط و از دو طرف راه به زیرزمین دارد. كف پوش طبقه اول خانه مشیرالدوله پیرنیا از تیرریزی چوبی و تخته كوبی بنا شده.
طبقه اول خانه مشیرالدوله پیرنیا مختص ساكنان خانه و طبقه دوم برای پذیرایی از مهمانان بوده، در طبقه دوم تالار بزرگی به مساحت 80 متر و به قرینه فضای راه پله در بخش جنوبی قرار گرفته و در طرفین این تالار در شرق و غرب اتاقها قرار دارند. در حایط جنوبی حوضی سنگی هنور پابرجاست و البته درب ورودی خانه مشیرالدوله پیرنیا در حال حاضر از همین قسمت جنوبی است.
این خانه در سال 1350 تخلیه و متروك شد و سپس در 1358 توسط مهدی و ولی الله پیرنیا به وزارت بهداشت و بیمارستان فرح پهلوی (شهید اكبرآبادی فعلی) واگذار اما اسناد به نام پژوهشگاه علوم انسانی ثبت شد و سپس وزارت آموزش و در نهایت دانشگاه علوم پزشكی و قرار بر این شد بشود مركز مطالعات تاریخ پزشكی كه درنهایت شد «موسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل» به سرپرستی دكتر سید اشرف الدین گوشه گیر …
به علت اینكه ساختمان در اختیار دانشگاه علوم پزشكی و به عنوان موسسه مطالعات تاریخ پزشكی، طب اسلامی و مكمل قرار دارد، امكان بازدید در صورت تایید وزارت بهداشت و دانشگاه علوم پزشكی امكان پذیر است.
