روستای ورچه خمین ، روستایی از توابع بخش كمره شهرستان خمین در استان مركزی ایران است. این روستا از توابع شهر خرمدشت قرار دارد و براساس سرشماری مركز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، جمعیت آن ۷۵۲ نفر بوده‌است.از جنوب غربی به كوه شیرخانی و از شمال شرقی به كوه اوغلان پیر محدود می‌شود. موقعیت جغرافیایی روستا كوهستانی است و توپوگرافی منطقه از سمت غرب به شرق و از شمال به جنوب هموار می‌شود كه یك تشكیل یك دشت كوچك را شكل می‌دهند و روستای ورچه در محدوده این دشت و دامنه این ارتفاعات استقرار یافته است.
روستای ورچه با مختصات ۴۹ درجه و ۵۵ دقیقه عرض شمالی و ۳۳ درجه و ۴۷ دقیقه طول شرقی در محدوده خرمدشت از بخش كمره و شهرستان خمین واقع شده. فاصله این روستا تا مركز دهستان و بخش روستای كمره حدود ۳۶ كیلومتر و تا مركز شهرستان خمین حدود ۲۲ كیلومتر و تا شهر اراك مركز استان معادل ۴۵ كیلومتر است.
ارتفاع روستا از سطح دریا ۲۰۸۵ متر برآورد شده است. ارتفاعات مشرف به روستا كوه خانه نیاز با ارتفاع ۲۶۷۰ متر واقع در شمال غرب، كوه سه دره با ارتفاع ۲۳۵۱ متر واقع در جنوب، كوه قزل داغ با ارتفاع ۲۲۷۰ واقع در شرق و كوه شیرخانی با ارتفاع ۲۸۵۹ متر واقع در غرب است.آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد و خشك است این روستا به دلیل برخورداری از آب و هوای معتدل دارای مناظر و جلوه های طبیعی زیبا، مزارع حاصلخیز و مراتع سرسبز است دامنه های كوهستانی روستا در زمستان با پوشش برف، زیبا و بسیار جذاب است.
مردم روستای ورچه خمین
مردم روستای ورچه به زبان های فارسی و تركی سخن می گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند. درآمد اكثر مردم روستای ورچه از فعالیت های زراعی، دامداری و باغداری تامین می شود. گروهی نیز در امور خدماتی و تولید صنایع دستی اشتغال دارند. محصولات زراعی روستا شامل گندم، جو، نخود، لوبیا، پیاز و سیب زمینی است. انواع میوه ها مانند سیب، انگور و زردآلو از محصولات باغی روستاست. پرورش گاو، گوسفند، بز، مرغ و خروس خانگی و زنبور عسل از مهم ترین فعالیت های دامداری به شمار می آیند. تولید گوشت قرمز و لبنیات مانند شیر، ماست، دوغ، كشك و خامه و عسل در روستای ورچه رواج دارد. در كنار فعالیت های زراعی زنان روستا به تولید انواع جوراب های پشمی و بافت فرش نیز می پردازند.
آیین‌ها و بازی‌های محلی همچون مراسم باران‌خواهی یا كوسه‌گلین در هنگام خشكسالی، چهارشنبه‌سوری، مراسم تحویل سال نو و مراسم روز عرفه یا علفه شامل چیدن مقداری علف از بیابان و قرار دادن آن كنار آینه، قرآن و چراغ روشن در آخرین روز سال از جمله مراسم‌های آیینی و ملی در این روستاست.این سنن زنده یادآور دوستی‌ها و ادامه جریان زندگی در روح و جان آدمی است كه شاید در زندگی شهری به خاطره‌ای در گوشه‌های ذهن بدل شده باشد.
برگزاری مراسم شب چله، باران خواهی یا كوسه گلین در هنگام خشكسالی، چهارشنبه سوری، سیزده بدر و مراسم تحویل سال نو در روستا رواج دارد. مراسم روز عرفه یا علفه شامل چیدن مقداری علق از بیابان و قراردادن آن كنار آینه، قرآن و چراغ روشن در آخرین روز سال می باشد. بازی های محلی روستا شامل دوز بازی، دستمال بازی، الك بازی، خط بازی كفتر بازی است. مراسم سیاه بازی نوعی نمایش است كه با اجرای نقش های حاجی و غلام صورت می گیرد. این مراسم بسیار تماشایی و جذاب است.
مهم ترین آلات موسیقی كه در مراسم محلی عروسی و جشن ها اجرا می شود عبارتند از: دهل، تنبك، كمانچه، دف و بالابان.
معماری روستا
روستای ورچه در یك محدوده كوهستانی استقرار یافته و بافت مسكونی متراكمی دارد. اكثر خانه ها در كنار یكدیگر در یك طبقه و با سقف های مسطح كه به وسیله تیرهای چوبی، كاهگل، گل و قیر پوشش یافته ساخته شده اند. مصالح عمده به كار رفته در بنای خانه ها آجر، خشت، گل، سنگ، گچ، سیمان، چوب و آهن است. خانه های قدیمی روستا اكثرا ایوان دار هستند. و با محیط كار و زندگی در آمیخته اند. در این خانه ها معمولا فضاهایی برای نگهداری دام ها، انبار علوفه، انبار غله و غیره احداث شده است. در خانه كسانی كه به تولید فرش اشتغال دارند، مكانی برای نگهداری دار عمودی فرش ایجاد شده است.
غذاهای محلی
غذاهای محلی روستای ورچه عبارتند از: نان فطیر، نان كماج، نان آرتی، انواع آش، خورشت، اشكنه و آبگوشت.
صنایع دستی
صنایع دستی كه توسط زنان تولید می شوند، عمدتا شامل فرش های دستبافت در طرح های اراكی و انواع جوراب های پشمی است.
جاهای دیدنی روستای ورچه خمین
جاذبه های گردشگری روستای ورچه به دلیل برخورداری از اقلیم معتدل مناظر و جلوه های طبیعی بسیار زیبایی دارد. امامزاده ورچه (خمین)، در روستای ورچه، از توابع بخش مركزی شهرستان خمین در استان مركزی ایران و۷ كیلومتری روستای شهید پرور ورچه واقع شده است. درخت‌های صنوبر سر به فلك كشیده در كنار باغ‌های اطراف این روستا را كه طبیعت چشم‌نواز و هوای مطلوبی را برای آن رقم زده یكی از پارامتر‌های مهم در جذب گردشگر به این منطقه دانست. مناظر زمستانی و پر برف كوه شیر خانی در جنوب غربی و جلوه های بهاری آن كه با گیاهان و گل های خودرو پوشیده می شود، بسیار جالب توجه است.
انواع گیاهان دارویی از قبیل خاكشیر، گل گاوزبان، كاسنی، گل ختمی، كتیرا و حیات وحش روستا با جانورانی مانند شغال، گرگ، روباه، خرگوش، قوچ، میش و كبك نیز از دیگر جاذبه های طبیعی روستا به حساب می آیند. در این روستا همچنین آثاری بر دیواره كوه و دره یافت شده كه شاخص‌ترین آن اثر پنجه نیاكان‌مان است كه بر روی سنگ‌های این دیار خودنمایی می‌كنند. سنگ‌نگاره‌های كهن مربوط به هزاره ششم پیش از میلاد تا دوره ساسانی از آثار تاریخی این دیار كهن است و بارزترین این آثار نقش پنجه‌های دست مربوط به هزاره سوم تا هزاره اول قبل از میلاد است كه بر سنگ‌های این منطقه نقش بسته و به عنوان برگی از تاریخ كهن سرزمین‌مان در پناه این روستا آرام گرفته است.
