كاروانسرای فتحعلی شاهی (كاروانسرای رباط كریم ) ، در كیلومتر ۳۰ جاده تهران – ساوه درشهرستان رباط كریم استان تهران قرار دارد. بر اساس منابع موجود، این كاروانسرا در محله بازارك رباط كریم در سال ۱۲۴۵ هجری قمری در زمان پادشاهی فتحعلی شاه بنا شد. هم‌اكنون در این بنا كتیبه تاریخ‌دار وجود ندارد اما در گذشته كتیبه‌ای بر بالای درِ كاروانسرا نصب بوده كه تاریخ اوایل قرن سیزده هجری قمری را نشان می‌داده است. بر روی كتیبه دیگری نام «آقا كمال» كه بانی این كاروانسرا بوده، حك شده است. این كتیبه در ابتدا بر سردرِ ورودی نصب بوده اما در مراحل مرمت از این قسمت جدا و در داخل بنا قرار گرفت تا امنیت بیشتری داشته باشد.
معماری كاروانسرای فتحعلی شاهی
كاروانسرای رباط كریم كه در حال حاضر سالم و پابرجاست، در حدود ۳۵۰۰ مترمربع مساحت دارد كه ۲۴۰۰ مترمربع از آن زیربنا و ۱۰۰۰ مترمربع بقیه را صحن كاروانسرا تشكیل می‌دهد. پیرامون حیاط مربع شكل میانه بنا، ایوانچه‌هایی و در پشت هر یك، حجره‌ای واقع است. تمام حجره‌ها و ایوانچه‌ها، شكلی یكسان و اندازه‌ای ثابت دارند و به این ترتیب به این كاروانسرا صورتی منظم بخشیده‌اند. هریك از حجره‌ها طاقچه‌بندی منظمی دارد و در میانه ضلع انتهایی آن، بخاری دیواری تعبیه شده است. در میان هر یك از اضلاع شمال غربی و جنوب شرقی حیاط، ایوانی قرار گرفته است. عرض این ایوان‌ها با ایوانچه‌های پیرامون حیاط تفاوتی ندارد. در انتهای ایوان جنوبی شرقی، شاه‌نشین دو طبقه‌ای قرار دارد. تنها تزئینات این كاروانسرا آجركاری است كه بر الگوی دو ایوانی بنا تأكید می‌كند.
اصطبل‌ها كه كاروانسرا را احاطه كرده‌اند، به ۵ قسمت تقسیم می‌شوند. راه یك قسمت از اصطبل‌ها از فضای ورودی و انتهای ایوان شمال غربی و راه چهار قسمت دیگر از آخرین طاق‌نماهای اضلاع شمال شرقی و جنوب غربی حیاط است. در مجاورت ورودی چهار قسمت اخیر، حجره‌هایی برای چهارپا داران تعبیه شده كه هر یك شكلی متفاوت با بقیه دارد.
از قسمتی از این كاروانسرا كه به سالن اجتماعات معروف است، برای نقالی و داستان‌سرایی استفاده می‌شد.در قسمت پشت بام این كاروانسرا، دو برج دیده‌بانی وجود دارد كه نگهبانان در این مكان قرار می‌گرفتند تا بتوانند تمام نواحی رباط كریم را به خوبی رصد نمایند. مصالح به كار رفته در این بنا، سنگ، آجر، ملات گل و گچ است و تنها تزئینات كاروانسرا، آجركاری است.
كاروانسرای رباط كریم
كاروانسرای رباط كریم علاوه بر سابقه تاریخی، ویژگی‌های بی‌مانندی دارد كه آن را در میان كاروانسراهای كشور ممتاز می‌سازد از جمله آن كه در حیاط این كاروانسرا، كوره‌های ذوب فلز به چشم می‌خورد كه نشانگر یكی از كاربردهای این بنا به عنوان ضرابخانه بوده است.
این بنا پس از افول دوران كاروان‌ها، مدتی به عنوان پاسگاه ژاندارمری و سپس محل اسكان افراد محلی بود. مدتی به عنوان فضای ورزشی در اختیار سازمان تربیت بدنی قرار گرفت تا این كه در سال ۱۳۷۹ خورشیدی، به میراث فرهنگی تحویل داده شد. پس از آن كه مدتی به عنوان انبار چوب درخت شمشاد استفاده می‌شد. زیر نظر آقای علیرضا حسین‌آبادی مرمت شد. در حال حاضر نیز سازمان میراث فرهنگی و گردشگری رباط كریم، در این كاروانسرا به برگزاری كلاس‌های صنایع دستی پرداخته است.
رباط كریم تا حدود ۵۰ سال پیش، از اطراقگاه‌های مهم كاروانیان در غرب و جنوب دشت تهران محسوب می‌شد. در واقع نام این منطقه (رباط كریم) نیز از واژه «ربط» گرفته شده كه در زبان عربی به معنی «افسار كردن اسب» می‌باشد و مكانی است كه علاوه بر حوض و آب‌انبار، دارای اتاق‌های متعددی كه گرداگرد حیاط را فراگرفته و مسافران می‌توانند در آن استراحت كنند. در فرهنگ معین رباط مكانی است برای استراحت فقرا و صوفیان.اما با احداث جاده ترانزیت تهران- ساوه كه از شمال شهر قدیم رباط كریم عبور می‌كند، بافت قدیمی این شهر به تدریج متروك شد و شهر جدید در امتداد جاده ساوه گسترش یافت.
نحوه دسترسی
كاروانسرای فتحعلی شاهی روبروی مسجد جامع رباط كریم قرار دارد و دسترسی به آن از طریق بلوار امام خمینی، انتهای خیابان مصلی، بلوار شهید سید مجتبی كمالی امكان‌پذیر می‌باشد.
