آرامگاه لقمان بنایی عظیم و آجری در شهرستان سرخس در منتهی الیه شمال شرقی ایران است . این بنای آجری در فاصله بسیاركمی از مرز ایران و تركمنستان قرار دارد . این بنا پس از هزار سال ،هنوز ابهت و صلابت خود را حفظ كرده و در میان تل های خاكی بخش های مخروبه ملحقات بنا گردن فرازی می كند . مقبره این عارف سرخسی در یك كیلومتری شمال شهر سرخس قرار دارد . شباهت بسیار زیادی بین این بنا و آرامگاه سلطان سنجر سلجوقی وجود دارد . این بنا آرامگاه منسوب به بابا لقمان سرخسی ، عارف مشهور سده ۴، شامل گنبدی دو پوشه آجری با ایوانی بلند است همچنین نوار كمربند مانندی قسمت مدور گنبدرا از ساقه و دیواره آن كه بر روی قاعده كثیر الاضلاعی قرار گرفته است ، جدا می كند .
در بدنه هر ضلع آن ، روزنه ای برای روشنایی درون گنبد تعبیه شده است .و تزئینات گچی ، گچ بری و آجر كاری آن ممتاز است . درون طاق ها مزین به نقوش هندسی لوزی شكل ( برجسته و گود ) می باشد . طول وعرض خارجی بقعه به ابعاد ۷۰*۱۷۰و ۴۰* ۲۶ متر می باشد .ساختمان آن از دو بخش مربع شكل متصل به هم تشكیل شده است . ایوان ورودی بزرگ و مرتفعی در سمت شمال و آرامگاه كه در وسط چهار ضلع داخلی آن طاق نماهایی ساخته شده است . بقعه دارای دو طبقه و طبقه دوم آن غرفه داراست .طرح چهارضلعی بنا در قسمت بالا به تعدادی تربنه به طرح هشت ضلعی تبدیل شده كه حجم چشمگیری را در نمای خارجی آن بوجود آورده است .
و گنبد كم خیزی بر روی استوانه بنا گردیده است . نور داخل بقعه از چهار نورگیر مستطیل شكل در بدنه هشت ضلعی تامین می شود و طاق نماهای داخلی بنا با آجر كاری ظریف و طرحهای هندسی لوزی ساخته شده است . این بنای تاریخی تحت شماره ۱۶۵ در شمار آثار تاریخی با ارزش ایران به ثبت رسیده است .
سرخس از دیرباز به نام‌های «ساریگو»، «ساریكا»، «سرخس نو»، «سرخس ناصری» و «سرخس افراسیابی» خوانده شده است. حكیم ابوالقاسم فردوسی در شاهنامه، در داستان جنگ هفت گردان، از سرخس یاد كرده است؛ كهن‌ترین متن فارسی كه از سرخس سخن گفته، «حدودالعالم» (۳۷۲۲ ه. ق) است كه می‌گوید:
سرخس شهری است بر راه و اندر میان بیابان نهاده… جایی با كشت و برز بسیار است و مردمانی قوی تركیب‌اند و جنگی و خواسته ایشان شتر است.
