مسجد مشیرالملك ، مرواریدی در گردشگری شیراز

مسجد مشیرالملك ، مرواریدی در گردشگری شیراز  در محله سنگ سیاه شیراز است كه از بناهای تاریخی مهم استان محسوب می‌شود. این مسجد توسط حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیرالملك ساخته شده است.در شمال مسجد شبستان كوچكی قرار دارد كه با كاشی‌های رنگی منقوش زیبایی پوشیده شده و سقف دو زاویه شمالی آن به طرز زیبایی با كاشی‌های زیبا مقرنس‌كاری شده است.در پیشانی شبستان طاق‌نمای مرتفعی وجود دارد كه آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث عالی بر آن نوشته شده و بر فراز این شبستان دو گلدسته كاشی‌كاری ساخته شده است.

مسجد مشیرالملك

در سمت شرق مسجد طاق‌نمای بلندی دیده می‌شود كه به شكلی زیبا با كاشی مقرنس‌كاری شده و كتبیه‌ای به خط ثلث از آیات قرآنی دارد. در پشت طاق‌نما دالان و در بزرگ مسجد است كه به بازارچه ارمنی‌ها گشوده می‌شود.این مسجد همچنین دارای یك محراب كاشی‌كاری بسیار زیباست كه بر آن سوره توحید با خط نسخ خوب نگاشته شده است.وسط مسجد حوضی به طول ۲۵ متر و عرض ۱۰ متر ساخته شده است. این حوض از سنگ یكپارچه ساخته شده و سابقاً آن را با آب خیرات پر می‌كرده‌اند.

تاریخچه مسجد

حاجی میرزا ابوالحسن خان مشیر الملك والی فارس، در سال ۱۲۶۵ه.ق آن را به اتمام رساند. این مسجد از جهت استحكام و معماری همانند مسجد وكیل شیراز است. در ناحیه شمالی مسجد، شبستان كوچكی وجود دارد كه دیوارها و سقف آن از كاشی های رنگین پوشیده شده است. سقف و دو زاویه شمالی آن نیز با كاشی، مقرنس كاری شده است. در پیشانی شبستان، طاق نمای بلندی وجود دارد كه بر روی آن آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث بر روی كاشی نگاشته شده است و در پایان آن تاریخ ۱۲۷۰ه.ق قید شده است. در كنار و پشت این شبستان، شبستان متروكه دیگری وجود دارد كه آن را مقصوره می نامیدند.

معماری مسجد

سقف این شبستان بر پایه چهار ستون سنگی استوار است. در این شبستان محراب كاشی كاری شده ای وجود دارد و در كنار آن نیز چاهی عمیق قرار داشته كه هم اینك پر شده است. در مقابل شبستان شمالی، جوی آبی واقع شده و بر فراز آن شبستان، دو مناره كاشی كاری شده قرار دارد. در مشرق مسجد، طاق نمای مرتفعی است كه پیشانی آن كاشی كاری شده است و آیات قرآنی با خطوط درشت ثلث بر روی كاشی آبی آن نگاشته شده و در پایان تاریخ ۱۲۷۵ه.ق ذكر گردیده است. زیر طاق نیز مقرنس كاری شده است.

در پشت این طاق نما، دالان و درِ بزرگ مسجد واقع است كه در بازارچه ارمنی ها باز می شود. در ناحیه غربی مسجد نیز طاق نمایی مرتفع و در قرینه با طاق نمای شرقی وجود دارد كه در پشت آن، شبستان بزرگ مسجد قرار گرفته است. بر فراز این طاق، ساعتی قرار داده شده و اطراف آن كاشی كاری و معرق كاری شده است.

تزیینات مسجد

سقف این شبستان نیز بر پایه ده ستون سنگی استوار است كه بر روی آنها، به سبك مسجد وكیل خطوط مارپیچی حجاری شده است. محراب این شبستان نیز كاشی كاری شده و بر روی یك سنگ مرمر سوره توحید با خط نسخ نگاشته شده و در پایان آن عبارت «حسب الفرمایش جناب مشیر الملك مملكت فارس، كتیبه العبد الحسابی علی عسكر الارسنجانی ۱۲۸۹ه.ق» نگاشته شده است. در زیر طاق نمای ورودی این شبستان نیز ابیات حاجی اسدالله خان شیرازی در تاریخ بنای مسجد به خط نستعلیق بر روی كاشی نوشته شده است.

در فارس ابوالحسن مشیر الملك است در بحر سیادت و سعادت فلك است تاریخ بنای مسجدش گفت خرد آبادی مسجد از مشیر الملك است همچنین بر روی این شبستان ساعت و بادگیری قرار دارد. در وسط این مسجد، حوضی به طول ۲۵ متر و عرض ۱۰ متر وجود دارد كه از لبه تا كف آن به وسیله سنگ های یكپارچه پوشیده شده است كه در گذشته از «آب خیرات» پر می شده است. صحن مسجد نیز ۳۰×۴۵ متر می باشد. در ضلع جنوبی نیز هشت ستون وجود دارد كه پایه هر یك از این ستون ها با سنگ هایی تزیین شده كه دارای هشت نقش اسلیمی مختلف حجاری شده بر روی خود هستند.

شبستان زمستانی

در فاصله هر دو ستون طاقی قرار گرفته كه بر فراز این هشت طاق نیز هشت نقش مختلف با كاشی كاری به شیوه معرق كاری صورت گرفته است. در كنار این شبستان جنوبی، سه اتاق كوچك قرار دارد كه در گذشته كلاس های درس طلاب بوده و هم اینك مورد استفاده قرار نمی گیرد. شبستان زمستانی مسجد دارای ۳ ستون سنگی به سبك ستون های مسجد وكیل است. دو طاق نمای این مسجد به كتابخانه اختصاص دارد. در اطراف مسجد در چند نقطه مختلف پلكان هایی تعبیه شده كه به طبقه دوم و برخی از آنها به پشت بام مسجد منتهی می شوند.

طبقه دوم این مسجد فقط در ضلع شمالی و شرقی بنا و در دو طرف ضلع جنوبی مسجد ساخته شده و دارای اتاق هایی است كه بیشتر آنها با یكدیگر مرتبط هستند. این اتاق ها در گذشته كلاس درس بوده، اما هماینك مورد استفاده نیستند. نورگیرهای این اتاق ها در سقف قرار دارند و به صورت شیشه ای و با ارتفاع ۵۰ سانتی متر تا ۸۰ سانتی متر از كف بام ساخته شده اند. این مسجد در تاریخ ۲۵/۲/۱۳۵۱ با شماره ۹۱۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

سمت راست در مسیر رسیدن به حیاط سرویس بهداشتی و چایخانه و راه پله شاه‌نشین مردانه و در سمت چپ سرویس بهداشتی و چایخانه و راه پله شاه‌نشین زنانه قرار داشته و مردمی كه از حیاط مسجد قصد عبور داشته‌اند، استراحتی می‌كرده‌اند.

حوضچه كوچك و ساعت قدیمی

در میانه مسجد «مشیر»، حوضچه سنگی با سنگ یكپارچه به چشم می خورد كه در عین سادگی، فضای زیبایی در حیاط ایجاد كرده است اما آنچه در این مسجد ویژگی خاصی دارد، وجود ساعتی قدیمی است كه بر فراز طاق غربی مسجد قرار گرفته و از زیباترین و تاریخی‌ترین ساعت‌های شیراز است.

اطراف این ساعت كه قدمتی بیش از ۱۷۰ سال دارد، كاشیكاری و معرق‌كاری شده است و دارای اعداد انگلیسی بوده كه در پی اعتراض «میرزا ابوالحسن خان مشیرالملك» به اعداد فارسی تغییر داده می‌شود.

محله سنگ سیاه

محله سنگ سیاه و محله‌های شیراز قدیم است كه از زمان «كریمخان» زند كه محله ها كوچكتر و حصار شهر، تنگ تر شد با محله «درب كازرون»، ادغام شد و به هر ۲، محله‌ «سنگ سیاه» گفته می شد.

«سنگ سیاه» را می توان، نمایشگاهی زنده و پویا از بناهای تاریخی دانست كه از بناهای شاخص این محله، می‌توان به امامزاده «بی‌بی دختران»، مسجد «ایلخانی»، حمام «ایلخانی»، مسجد «مشیر»، حسینیه «مشیر»، بازارچه «ارامنه»، كلیسای «ارامنه»، حسینیه «كردها»، خانه «فروغ‌الملك»، خانه «سعادت»، خانه «ضیائیان»، بازارچه «حاج زینل» و بقعه «سید تاج‌الدین غریب» اشاره كرد.

این محله از آن جهت به «سنگ سیاه» مشهور شد كه آرامگاه دانشمند بزرگ، «عمر بن عمان»، معروف به «سیبویه» در آن قرار داشت كه بر روی قبر وی سنگی سیاه قرار داشت.

ابتدا نام این محله، سنگ «سیبویه» بود اما به مرور زمان و به دلیل وجود سنگ سیاه بر روی قبر، به «سنگ سیاه» مشهور شد.

نحوه دسترسی

آدرس : شیراز، سنگ سیاه شیراز، خیابان قاآنی شمالی، محله ارامنه