یك فعال محیط زیستی گفت: مدیریت شهری اگر پای صحبت های فعالین محیط زیستی بنشیند می‌تواند با اصلاح امكانات موجود منجر به ایجاد اشتغال پایدار شود و شهر قم به عنوان نمونه و پیشتاز در تولیدات صنعتی دوستدار محیط زیست در كشور معرفی شود. مجتبی گل‌سرخ عضو هیئت مدیره انجمن حریم سبز وطن در گفت و گو با خبرنگار ایسنا به مناسبت روز جهانی محیط زیست با اشاره به اینكه محیط زیست در رابطه با توسعه پایدار كه رابطه انسان با طبیعت را تنظیم میكند، تعریف می‌شود در خصوص مشكلات عدیده ای كه در این رابطه در قم وجود دارد، گفت: یكی از مشكلات ناشی از كمبود آب و بارش در قم است و مسئله مهمی كه در این رابطه مطرح می‌شود عدم اختصاص حق آبه قمرود است و با عدم تأمین این حق آبه تالاب های اطراف قم كه شهر را از خطر گرد و غبار ها مصون میكند خشك و منجر به افزایش گرد و غبار می‌شوند.
وی افزود: مشكل دیگر در همین رابطه تجاوز به حریم رودخانه است كه متأسفانه بخش بزرگی از رودخانه قم به راه و جاده تبدیل شده و در این زمینه علی القاعده بایستی آب منطقه ای اقدام كند كه ما از این اقدامات آگاه نیستیم و اطلاع رسانی عمومی نشده و مرتب از مسیر رودخانه قم می تراشند چرا كه مجانی ترین زمینی است كه می‌توان به ساخت جاده اختصاص داد، و در زمان سیل و بارش های زیاد كه نمونه های آن را داشتیم بخشهای زیادی از این راه از بین می‌رود كه ناشی از عدم درك درست رابطه انسان و طبیعت است و متاسفانه در تمامی زمینه های شهرسازی این را می‌بینیم.
فضای سبز، ریه های تنفسی شهر
عضو هیئت مدیره انجمن حریم سبز وطن، اظهار كرد: شهرك هایی در قم ساخته می‌شود كه اینها فضای سبز كافی را ندارند و شهر را به شكل بتنی درآورده است. آهن، ماشین، راه و جاده بدون توجه به اینكه انسان باید در این شهر زندگی بكند بنابراین نه تنها ریه های تنفسی شهر را ایجاد نكردیم بلكه اینها را ازبین بردیم. باغ سالاریه، یكی از ریه های تنفسی شهر قم است.
وی با اشاره به مسئله شهر فروشی تصریح كرد: باغ های قم به خاطر مسئله شهر فروشی بدون توجه به اینكه آیا درآمدهای پایداری برای شهرداری ایجاد می‌شود از بین رفت و این شهر فروشی بخشهای عظیمی از باغ سالاریه، یكی از ریه های تنفسی شهر قم را هر روز فدای ساخت راه و جاده و ساختمان كرده لذا این از اشكالات اساسی است كه مدیریت شهری و حتی نمایندگان مردم در شورای شهر به انسان نیست در حالی كه بایستی انسان محور فعالیت ها باشد و امیدوارم مردم با شركت در انتخابات شورای شهر، نمایندگانی را انتخاب كنند كه تفكر و عملشان توسعه پایدار شهری است.
این فعال محیط زیستی ادامه داد: باغ های قم را فدای بتن و آهن كردیم چه در خیابان انقلاب(چهارمردان) چه در سالاریه اینها همه باغ بوده بنابراین چه اشكالی دارد مكان هایی كه به خانه سازی اختصاص داده می شود به جای مجوز ساخت دو طبقه دوازده طبقه مجوز بدهند ولی فضای سبز را فراموش نكنند مثلا ده هزارمتر به ساخت یك مجموعه اختصاص دهند ولی دوهزار متر از زمین را بسازند و ساختمان عمودی بالا برود كه هم خدمات شهری دادن به این ها خیلی آسان است چرا كه متمركز است و از آن طرف انسان ها فضاهای سبز كافی هم داشته باشندكه مدیران استانی به این نكته توجه نمی‌كنند.
اُكالیپتوس بلای جان شهر
گل‌سرخ با تاكید بر عدم توجه در مدیریت شهری ادامه داد: مدیریت فضای سبز شهری اكالیپتوس كاشت كه بلای جان شهر است و خانه ای نیست كه نزدیك اش اكالیپتوس كاشته شده باشد و مشكلات فاضلاب نداشته باشد و تمامی درختان و گیاهانی كه می‌توانند پایدار باشند با میزان بارندگی قم فراموش كردیم و به جای درختان و گیاهان كم آب بر و مناسب اقلیم قم، اكالیپتوس و كاج كاشتند.
وی افزود: می‌توانیم درختان متناسب با طبیعت قم داشته باشیم حتی درخت هایی كه ظاهرا غیر مثمر هستند ولی استفاده‌های مختلفی مثل تثبیت خاك دارند و با بارش باران منجر به نفوذ آب به خاك و تقویت آب‌های زیر زمینی می‌شوند كه كاشت اینها را در شهر فراموش شده است.
عدم توجه به كشت و زرع
گل سرخ درباره عدم توجه به كشت و زرع در اطراف شهر قم بیان كرد: متأسفانه از شیوه‌های نوین آبیاری و كشت غافل‌ایم در حالی كه با روش‌های گلخانه‌ای صنعتی نه سنتی می‌توانیم تا ۹۰ درصد در مصرف آب صرفه جویی كنیم.
وی اضافه كرد: با روش‌های كشت هیدروپونیك می‌توان نه فقط در مصرف آب بلكه در واحد سطح هم صرفه جویی كرد، به این معنا كه شما امروز با روش كشت هیدروپونیك می‌توانید در ۵۰۰ متر مربع فضا با سرمایه گذاری مناسب هفته ای ۲۰ تن از انواع علوفه سبز مورد نیاز دام را تولید كنید امّا هم درزمینه ترویج این امر و هم در اختصاص بودجه‌های كه بایستی برای این منظور لحاظ شود عقب هستیم.
عدم توجه به توسعه پایدار شهری و روستایی
این فعال محیط زیستی با تاكید بر افزایش مهاجرت روستا به شهر گفت: جذابیت شهر قم را برای مهاجرت افزایش دادیم بدون توجه به این كه انسان می‌خواهد در این شهر زندگی كند و به همین دلیل مدام بر معضلات حاشیه ای شهری همچون طلاق، بیكاری و اعتیاد افزوده می‌شود كه همه ناشی از ایجاد جذابیت برای قم و عدم توجه به روستاهایی است كه باید كشت و تولید علمی داشته باشند لذا مدیریت شهری به مسئله توسعه پایدار شهری و روستایی توجه كمی دارد.
وی یادآور شد: اكثر روستاهای اطراف قم تبدیل به شهرهای كوچك شدند و زمین های كشاورزی و باغ ها تبدیل به خانه های ویلایی می‌شوند كه حالا شهر نشین‌ها برای گذران تفریح و استراحت استفاده می‌كنند و دیگر وشنوه یا كهك بعد از چند سال روستا نیست و خاصیت های خودشان را از دست داده‌اند، یعنی هم ریه های شهر از بین رفته و هم در این مناطق سیمای روستایی وجود ندارد و این عدم توجه به برنامه ریزی صحیح و آمایش سرزمینی است.
مشاركت مردم در كاهش گرد وغبار
گل سرخ با تاكید بر اینكه قم در گذشته سالی ۳ تا ۴ بار شاهد گرد و غبار بود اظهاركرد: امروزه تعداد روزهایی كه هوای پاك داریم محدود و انگشت شمار است چرا كه بخش‌هایی كه در ثبیت خاك‌ها و زمین نقش داشته اند از بین رفته و توسعه شهری بدون توجه به این مسائل انجام شده است.
وی با اشاره به این كه مدیریت كلان شهری فراموش كرده كه جلوی گرد و غبار شهر قم را می‌توانیم با مشاركت مردم بگیریم، اضافه كرد: باید شهروندان را به مناسبت های مختلف همچون تولد همسر و فرزندانشان ، عروسی ها و ازدواج ها حتی مراسم فوت تشویق كنیم كه بیایند و در مناطق گرد و غبار خیز نهال‌هایی متناسب با آب و هوای قم بكارند و از اینها مراقبت كنند.
گرم تر شدن هوای قم
گل سرخ با بیان اینكه یكی دیگر از مسائلی كه قم با آن مواجه هست گرم تر شدن هوای قم نسبت به ۴۰ سال پیش است گفت: ما در زیرزمین و با یك پنكه زندگی می‌كردیم در حال حاضر در قم چنین چیزی می‌توان یافت؟ یكی از اشكالات دیگر مدیریت شهری این است كه اجازه ساخت زیر زمین نمی‌دهد و پیلوت و چند طبقه روی پیلوت می‌سازند در حالی كه زیرزمین می‌تواند استفاده‌های متفاوتی برای شهروندان داشته باشد.
وی درباره عوامل گرم شدن هوای قم تصریح كرد: یكی از عوامل مؤثر در این امر وجود نیروگاه حرارتی است كه خوشبختانه با كمك NGOهای محیط زیستی و آگاه كردن مردم از طریق مصاحبه و تلویزیون باعث شدیم كه نگذاریم نیروگاه دیگری در كنار قم ایجاد شود كه هم در آلودگی هوا و هم در گرم تر شدن هوای شهر مؤثر است.
این فعال محیط زیستی اضافه كرد: عامل دیگری كه در گرم تر شدن هوای قم موثر بوده تمامی آبگرمكن‌ها و كولرهای گازی خانگی است، از آنجایی كه در قم در تمام سال نور خورشید را مستقیم و غیر مستقیم داریم و از این می‌توانیم برای گرم كردن آب استفاده كنیم و آبگرمكن های گازی به آبگرمكن های خورشیدی تبدیل شود به و با رونق گرفتن استفاده از آبگرمكن های خورشیدی ایجاد اشتغال و جلوگیری از گرم تر شدن هوا و صرفه جویی در مصرف گاز را محقق كنیم.
گل سرخ ادامه داد: در تكنولوژی‌های جدید شما می‌توانید از همان گرما سرما هم ایجاد كنید و با استفاده از گرمای خورشید، كولرهای خورشیدی با مصرف فوق العاده كم برق داشته باشید مانند سرمایشی كه در یخچال‌ها و فریزرها یا كولرهای گازی استفاده می‌شود گازهایی است كه هم خنك و هم گرم میكند.
وی یادآور شد: استفاده از آبگرمكن و كولرهای خورشیدی علاوه بر نوآوری و ایجاد اشتغال، می‌تواند با بهبود شرایط محیط زیستی تاب آوری قم و مردم اش را بیشتر كند.
شركت های دانش بنیان مهجور در قم
گل سرخ در خصوص عملكرد اداره حفاظت محیط زیست گفت: مدیریت شهری با مدیریت اداره محیط زیست فرق میكند، اولا متأسفانه ادارات مختلفی با تفسیر به رأی قانون توصیه ها و بخش های كه محیط زیست و منابع طبیعی بایستی نسبت به احداث كارخانه یا احداث مشاغل و شهرك ها نظر بدهند را نادیده گرفتند.
وی اضافه كرد: به نظر من اداره محیط زیست در توان خودش با استفاده از مشاركت نهاد های مردمی مثل NGOهای محیط زیستی و دیگرNGOهایی كه می‌توانند كمك كنند به ثبات و بهتر شدن زیست مردم قم تلاش خودش را میكند و تا اندازه‌ای هم موفق بوده ولی مدیریت شهری و مدیریت كلان مثل اداره صنایع و دیگر جاها متاسفانه هیچ توجهی به توصیه ها و حتی قانون ندارند.
گل سرخ با اشاره به این كه این سوال پیش می‌آید كه چرا نهادهای رسمی محیط زیست و سمن ها در برابر بی توجهی به قوانین به دیوان عدالت شكایت نمی‌كنند یادآور شد: این ضعفی است كه باید پذیرفت و البته هركسی این كار را در استان بكند متهم می‌شود به اینكه اینها مخالف اشتغالزایی و احداث كارخانه در قم هستند درحالی كه خیلی زمینه‌های متفاوتی وجود دارد كه هم می‌تواند شركت‌های دانش بنیان را ایجاد بكند كه به محیط زیست قم و به بحث اشتغالزایی كمك كند.
وی ادامه داد: در حال حاضر شركت های دانش بنیانی در استان وجود دارند كه متاسفانه مهجور هستند در حالی كه اینها توانایی ساخت خانه‌های محیط زیستی و ساخت آبگرمكن های خورشیدی برای تولید برق دارند كه در قم مهجور هستند.
قم به علت شرایط آب وهوایی پتانسیل های گردشگری اش محدود است
گل سرخ با تأكید بر پتانسیل‌های محدود گردشگری به علت شرایط آب و هوایی بیان كرد: به نظر من و بسیاری از فعالان این بخش باید با توجه به این محدودیت ها به آن نگاه كرد و اگر چه روستاهای بسیار خوش آب و هوایی در اطراف شهر قم داریم همچون روستاهای مربوط به بخش خلجستان ولی اینها محدود هستند و امكان ندارد ده ها هزار نفر در یك روزهای معین به قم بیایند.
وی در خصوص پتانسیل گردشگری زیارتی شهر قم یادآور شد: حتما باید به عواقب محیط زیستی كه دارد توجه شود به این معنا كه متناسب با آن پتانسیل فضای سبز و حمل و نقل پاك درون شهری مثل حمل ونقل ریلی را گسترش دهیم ولی توجه نمی شود.
این فعال محیط زیستی ادامه داد: از دیگر عواقب محیط زیستی گردشگری زیارتی در قم، استفاده از ظروف یكبار مصرف است كه با كمك سازمان پسماند و تشكل‌های محیط زیستی چند سالی است كه تبلیغ و تشویق شده كه اولا استفاده از ظروف یكبار مصرف كمتر شود و خیابان ها و معابر آلوده نشوند ولی كم است و در این زمینه حتی می‌توانیم ظروف یكبار مصرف دوستدار محیط زیست داشته باشیم كه علاوه بر ایجاد اشتغال به محیط زیست آسیب نمی‌زند.
گل سرخ اظهار كرد: ما ضایعات گیاهی زیادی در قم داریم كه از این ها می‌شود ظروف یكبار مصرف گیاهی درست كرد البته نه اینهایی كه به اسم ظروف یكبار مصرف گیاهی تولید می‌شود كه از این پتانسیل استفاده نمی‌كنیم.
وی درباره پتانسیل های دیگر قم بیان كرد: روزانه چند هزار دام در قم ذبح می‌شود برای خونی كه از این دام ها جاری می‌شود و برای محتویات شكمی آنها هیچ فكری نشده و وارد فاضلاب می‌شود درحالی كه این ها می‌توانند به بیوگاز و كمپوست تبدیل شوند و برای شهر آورده داشته باشد.
گل سرخ ادامه داد: از پشم گوسفندی كه ذبح می‌شود هیچ استفاده‌ای نداریم در حالی بهترین كود با ذخیره آب سه برابر حجم خودش از پشم گوسفند می‌توانیم تولید كنیم اما دانش و دستگاه هایش را نداریم همچنین بهترین كود ازت از شاخ و سم گوسفند تهیه می‌شود كه چنین چیزهایی در ایران ناشناخته است در حالی كه در دنیا این دانش‌ها وجود دارد و از آن استفاده می‌كنند ولی ما متاسفانه غفلت می‌كنیم.
وی گفت: مدیریت شهری اگر پای صحبت های فعالین محیط زیستی بنشیند می‌تواند با اصلاح امكانات موجود منجر به ایجاد اشتغال پایدار شود و شهر قم به عنوان نمونه و پیشتاز در تولیدات صنعتی دوستدار محیط زیست در كشور معرفی شود.
عضو هیئت مدیره انجمن حریم سبز وطن در خصوص پتانسیل‌های صنعتی گفت: در قم شهرك صنعتی شكوهیه و كارگران آموزش دیده و مراكز فنی حرفه ای كه به جوانان آموزش می‌دهند داریم و این ها باید هدایت شود در صنایع دوستدار محیط زیست و صنایعی كه بتواند استان قم را به عنوان نمونه در كل كشور و حتی در كل خاورمیانه ارتقا دهد در حالی كه مثلا می‌آیند آبی كه در قم وجود ندارد را فواره هایی را به نام پارك جوان و برای تفریح درست می‌كنند، چرا این فواره یا استخرهای بزرگ كه باعث تبخیر بیشتر آب می‌شود را ایجاد می‌كنید فضای سبز را با استفاده از پسآب تصفیه شده فاضلاب شهری و آبیاری علمی قطره ای ایجاد و فضای سبز را بدون اینكه آب هدر برود گسترش بدهید.
تشكل ها محیط زیستی به هیچ نهادی وابسته نیستند
گل سرخ با اشاره به این كه تشكل های محیط زیستی شهر قم كارهای مختلفی را انجام دادند گفت: این تشكل ها به هیچ نهادی وابسته نیستند از هیچ جا پول نمی‌گیرند الا اینكه اگر بتوانند پروژه ای در راستای حفاظت از محیط زیست انجام بدهند از ادارات بگیرند كه متاسفانه یك بخشی از كم كاری ما بوده و بخشی هم عدم توجه مدیریت استان و نهادهایی كه می‌توانستتند بودجه هایی در اختیار سمن‌ها قرار بدهند برای ترویج آگاهی های شهروندان ولی علی رغم همه این كمبودها تشكل‌ها كلاس‌های آموزشی را قبل از شیوع كرونا به صورت حضوری برای كودكستان و دبستان ها داشتند.
وی در خصوص اقدامات تشكل های محیط زیستی یادآور شد:تشكل ها در اینكه اجازه ندهیم نیروگاه حرارتی دیگری در اطراف قم ایجاد شود موفقیتی داشتند و از كارهای دیگری كه توانستیم انجام بدهیم به عنوان مشاور و ناظر در تصمیم‌گیری ها در استانداری در كارگروه های مختلف حضور داشته باشیم حالا این كه این رأی یا نظر چقدر موثر بوده خودش مسئله دیگری است.
گل سرخ ادامه داد:كار دیگری كه كردیم به آقای استاندار پیشنهاد دادیم ادارات مختلف قم را از نظر این كه چقدر ضوابط محیط زیستی همچون استفاده از كاغذ و هدر ندادن آب و استفاده از برق را رعایت می‌كنند پایش كنیم چرا كه ادارات موظف هستند درصدی از مصرف برق را از انرژی خورشیدی تامین كنند كه از دفتر خود استاندار شروع شد و قبل از كرونا چند اداره را پایش كردیم و نتایج اش را اعلام و صادقانه نمره دادیم.
این فعال محیط زیستی اضافه كرد:حتی حوزه علمیه می‌تواند بخشی از بودجه هایی كه دارند در اختیار تشكل های محیط زیستی قرار بدهد كه پروژه هایی را تعریف كنند كه چگونه در مسائل دینی و اعتقادی و عملیاتی كه حوزه ها رعایت محیط زیست را بكنند.به عنوان مثال ما حوزه های زیادی در قم ساختن كه برخی از آنها هم با تخریب باغ انجام گرفته اگر اینها مشاوره هایی از تشكل های محیط زیستی داشتند راهنمایی میشدند در حال حاضر هم بخش هایی از باقی مانده باغ سالاریه خب در تصرف یكی از حوزه های علمیه هست كه صحبت كردیم و حتی مدیران شهری پیشنهاد كردند كه شما بیاید و یك مكان دیگری را برای شما جانمایی می‌كنیم كه هنوز این اتفاق نیوفتاده.
وی گفت: باز از كارهای دیگر NGOها با كمك سازمان پسماند شهرداری قم آموزش جمع آوری ظروف یكبار مصرف در مراسمات مذهبی و هیئت ها و ایستگاه های صلواتی در كنار خیابان ها است كه برای آموزش روسای هیئت ها به طور عملی در هیئت‌ها شركت كردیم و بچه های محیط زیستی با كاورهای مخصوصی پسماندها را جمع آوری كردند و به شهروندان آموزش عملی دادن كه ظروف یكبار مصرف را در معابر نریزید همچنین آموزش دیگری كه به هیئت ها داده شده این كه به جای استفاده از ظروفی كه بیشتر مخرب محیط زیست هستند حداقل از ظروف آلومینیومی استفاده كنید چرا كه امكان بازیافت آن ها وجود دارد.
گل سرخ توضیح داد: كارگروه هایی را داریم در رابطه با ایجاد معدن كاوی در قم كه به ادارات آگاهی بخشی كنیم كه این معادنی كه بهره برداری می‌كنید چه اتفاقات و سرنوشتی را برای مراتع قم رقم می‌زند اگر چه ممكن است یك كشاورز امروز به علت نیاز مالی بیاید بخشی از زمین هایش به خاطر عبور ماشین های معدن به معدنكار بفروشد ولی واقعیت این است كه آن فرد زندگی خود و آیندگان خودش را به این ترتیب فروخته و مصرانه می‌خواهیم كه این كار از طرق قانونی بتواند پیگیری وضوابط محیط زیستی در اینها رعایت شود.
وی با اشاره به اهمیت منابع مستقل آب استان اظهار كرد: منابع آب مستقل بسیار محدود هستند كه چند كوه و كوهپایه در اطراف است كه در زمستان ها بر روی آنها برف می‌نشیند، اگر ما بیایم اینها را به مكان هایی تبدیل كنیم كه در آنها معدن كاوی شود و فعالیت های معدنی انجام گیرد گرد و غبارهای ناشی از كار در این معادن باعث می‌شود كه مولكول های برف در آن منطقه ایجاد نشود، بنابراین در مناطقی كه آب مستقل قم را تامین میكند به خاطر ایجاد ده شغل در یك معدن از بین ببریم می‌توان مشاغلی ایجاد كرد كه نه تنها به محیط زیست آسیب نمی‌زند بلكه می‌تواند منجر به تقویت محیط زیست و معرفی شهر قم به عنوان نمونه شود.
گل سرخ در پایان با اشاره به استخراج صنعتی نمك های دریاچه حوض سلطان و دریاچه نمك تصریح كرد: متاسفانه در این زمینه ها ضوابط محیط زیستی اصلا رعایت نشده اگر در روزهای مختلف از اتوبان تهران رد بشوید غبار نمك را كم و بیش می‌بینید و اگر خدایی نكرده روزی برسد كه این دریاچه نمك و حوض سلطان به منابع گرد و غبار نمكی تبدیل شوند چیزی حدود بیش از ۲۵ درصد جمعیت ایران ( قم،مركزی،تهران،البرز، سمنان،اصفهان) را تهدید میكند یعنی دیگر نه صنعت، كشاورزی، دامداری و نه زیستگاهی برای انسان وجود نخواهد داشت لذا بایستی مدیران استانی ما باید این موضوع را در نظر بگیرند كه ممكن است نمك ها و فلزات گرانبهایی در این دو منطقه داشته باشیم ولی اگر ضوابط محیط زیستی را رعایت نكنیم با مسائل خطرناكی مواجه خواهیم شد.
منبع : اینستا
