آتشكده خانه دیو سبزوار یكی از بناهای معماری (احتمالا دوران ساسانیان) در روستای فشتنق سبزوار است. از این محل از دوران ساسانی تا دورهٔ سلجوقی استفاده می‌شده و كاربردی آیینی داشته‌است. نحوهٔ تاق زدن آتشكدهٔ سبزوار در نوع خود منحصر به فرد است كه پلان آن با پلان آتشكدهٔ تخت سلیمان در آذربایجان قابل مقایسه است. این بنا از بناهای جالب در روستای فشتنق است. به عبارت دیگر دیو خانه كه چندی پیش باستانشناسان ایرانی با لهستانی‌ها استقرارهای ساسانی را در سبزوار بررسی كردند.
معماری بنا
بررسی، گمانه‌زنی و نقشه‌برداری بقایای معماری در چهارتاقی سبزوار «دیوخانه» با همكاری دو هیات ایرانی و لهستانی در روستای فشتنق سبزوار آغاز شده‌است. براساس شواهد، نشانه‌ای از آتش‌دان و تالار طواف از نظر ساخت معماری در این مكان كشف شده‌اند.چارتاقی خانه دیو یكی دیگر از نمونه‌های چارتاقی‌های منفرد در ایران با شكل متقارن چهار وجهی است. بنا از چهار پایه با چهار تاق تشكیل شده كه گنبدی به واسطه چهار فیلپوش بر روی آنها ساخته شده است. این گنبد و بخش‌های وسیعی از پایه‌ها و تاق‌ها به مرور زمان تخریب شده‌اند. چهار سوی بنا به مانند دیگر چارتاقی‌های منفرد ایران، چشم‌اندازی باز و بدون هیچگونه در یا پنجره و مانعی است.
چارتاقی خانه دیو
چارتاقی «خانه دیو» یكی دیگر از چارتاقی‌های منفرد ایران است كه در كوهستان‌های دورافتاده شمال غربی سبزوار در استان خراسان و بر قلهٔ صخره‌ای سخت و صعب‌العبور جای دارد. دستیابی به چارتاقی، پس از ساعت‌ها پیاده‌روی و كوه‌پیمایی ممكن می‌شود و اكنون برای صعود از صخرهٔ حامل چارتاقی، از میلهٔ نقاله‌های بالابر كه برای حمل مصالح ساختمانی برپا شده‌اند، كمك گرفته می‌شود.
موقعیت جغرافیایی
مختصات چارتاقی عبارت است از ۳۶ درجه و ۲۰ دقیقه شمالی، ۵۷ درجه و ۲۱ دقیقه شرقی و محور بنا با چهار جهت اصلی به اندازه ۲۲ درجه میل غربی دارد. ویژگی‌های كالبدی و خصوصیات معماری و سازه بنا نشان می‌دهد كه هم عصر با دیگر چارتاقی‌های منفرد ایران است و قدمتی در حدود ۲۰۰۰ سال دارد. بنا را می‌توان به اواخر دوره پارتی (اشكانی) و به احتمال كمتر به اوایل دوره ساسانی منسوب كرد.
آتشكده آذربرزین مهر
عده‌ای گمان برده‌اند كه چارتاقی خانه دیو، همان آتشكده مشهور آذربرزین مهر باشد. اما موقعیت مكانی و دشوار چارتاقی، دوری آن از شهرهای امروزی یا باستانی، و نیز وسعت بسیار اندك محوطه آن، حتی امكان تصور چنین پنداری را هم نمی‌دهد. به ویژه كه در چندین فصل از كاوش‌های باستان‌شناختی كه انجام شده، هیچگونه آثار و بقایایی از آتش و آتشكده شناسایی نشده است. از آنجا كه بناهای مقدس، همواره مقدس می‌مانند و از بین نمی‌روند. مكان این آتشكده و یا هرگونه بنای مقدس دیگری را می‌باید در بناهای مقدس بزرگ امروزی جستجو كرد.
