آیین سنتی مذهبی قالی شویان هر ساله در دومین جمعه مهر ماه در مشهد اردهال كاشان برگزار می شود .مَشهَد اَردَهال روستایی در ۴۲ كیلومتری غرب كاشان ودلیجان در ایران است. این روستا در میان افراد محلی به مشهد قالی نیز مشهور است. در این محل بنای امامزاده سلطان علی فرزند امام محمد باقر قرار دارد. كه قدمت آن به سده ششم هجری می‌رسد. در روایت تاریخ می‌گویند: مردم فین كاشان در سال ۱۱۳ هجری قاصدی را به نام عامر بن ناصر فینی به مدینه نزد امام محمد باقر فرستاده بودند و از او درخواست پیشوایی راداشتند.
روایت تاریخ
امام فرزند خود سلطانعلی برادر امام جعفر صادق را رهسپار ایران و شهر كاشان كرد.امامزاده به كاشان رسید و در محله فین بزرگ ساكن شد و تابستانهابه دلیل گرمی هوا به منطقه اردهال می‌رفت.چند سالی اوضاع بدین صورت بود تا اینكه امامزاده سلطانعلی از نفوذ زیادی در بین مردم برخوردار گشت و این باعث ترس حاكم اردهال كه زرین كفش نام داشت شد. وی سپاهی را برای قتل حضـرت سلطان علی به منطقـه میفرستد و آن حضرت سرانجام در یك جنگ نابرابر كه ۱۳ روز طول كشید. همراه یارانش در منطقه ییلاقی اردهال به شهادت می‌رسد.
مردم فین پس از شنیدن خبر سراسیمه به طرف اردهال حركت می‌كنند، ولی زمانی می‌رسند كه حضرت به شهادت رسیده‌است. آنها حضرت را در قالی می‌پیچند و در نهر آبی كه در آن نزدیكی است، شستشو می‌دهند و دفن می‌كنند. از آن زمان تاكنون همه ساله در دومین جمعه مهر ماه و با حضور هزاران نفر از مردم فین و كاشان آیین سنتی مذهبی قالیشویان برگزار می‌شود. چوبهایی كه افراد به دست می‌گیرند دو روایت دارد. اول اینكه برای شستن قالیها در مشهد اردهال به كار می‌رود و دوم اینكه افراد آنها را به نشانه خونخواهی به دست می‌گیرند. در روایات امامان شیعه از این منطقه به وردهار نیز یاد شده است.
ثبت در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسكو
هر سال بسیاری از مردم ایران برای حضور در مراسم قالیشویان و دیدن این آیین تاریخی به مشهد اردهال سفر می‌كنند. مشهد اردهال در ۴۲ كیلومتری غرب كاشان واقع شده و مراسم قالیشویان تنها آیین مذهبی اسلامی است كه به تقویم خورشیدی برپا می‌شود. این مراسم در فهرست میراث معنوی ایران و نیز در دسامبر ۲۰۱۲ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی یونسكو به ثبت رسید.
علت برگزاری مراسم قالیشویان
بنابر نقل‌ها و روایاتی كه سینه به سینه تا به امروز به ما رسیده، امامزاده سلطانعلی از فرزندان امام باقر به درخواست اهالی كاشان قدیم به ایران آمد و پس از مدتی توسط حاكمان وقت به شهادت رسید. گفته شده سلطانعلی را هنگام دعا و نماز در محلی كه اكنون به قتلگاه معروف است، به شهادت رسانده‌اند. چنان كه نقل است، دو روز پس از شهادت خبر به فینی‌ها می‌رسد، فینی‌ها با بیل، چوب و چماق خود را به اردهال رسانده و در روز سوم شهادت، پیكر پاك امامزاده را در یك تخته قالی نهاده، به سر نهر آبی كه اكنون به نهر شاهزاده حسین معروف است، برده و غسل دادند و بعد در محل كنونی به خاك سپردند.
به روایتی دیگر، جسد پاره پاره امامزاده را بدون غسل روی قالی گذاشتند و به بالای تپه‌ای كه اكنون در آن آرام گرفته، بردند و دفن كردند. بعد قالی آغشته به خون امامزاده را با آب جوی شستند. می‌گویند وقتی فینی‌ها مشغول غسل و دفن بودند، اهالی خاوه از راه می‌رسند و كمك می‌كنند. به همین علت فینی‌ها در دومین جمعه مهرماه به مشهد اردهال می‌آیند. مراسم خاكسپاری او را زنده نگاه می‌دارند.لازم به ذكر است كه سهراب سپهری نیز در زیارتگاه این شهر دفن شده است.
آیین برگزاری مراسم قالی شویان
مراسم اصلی قالیشویان كه به جمعه قالی نیز مشهور است، دارای ویژگی‌ها و آیین‌های خاصی است. اغلب عزاداران، شب جمعه قالی به اردهال می‌آیند و در زائرسراها، دامنه‌ها و حوالی صحن‌های بقعه امامزاده شب را به صبح می‌رسانند. از اوایل صبح جمعه، هزاران نفر با پوشش پیراهن مشكی، چوب و چماق‌های تراشیده و مخصوص، خود را كه از قبل می‌تراشند و آماده می‌كنند، به دست می‌گیرند. چوب به دستان در كنار جوی آبی كه در صحن بقعه شاهزاده حسین جاری است، جمع می‌شوند. منتظر می‌مانند تا مراسم آغاز شود. در این میان چند تن از بزرگان، نذورات نقدی مردم را جمع می‌كنند. با شروع مراسم، یا حسین‌گویان و با شور و هیجان با پایین و بالابردن چوب‌هایشان برای گرفتن قالی به‌سمت مرقد سلطانعلی كه در فاصله ۸۰۰ متری واقع است، به راه می‌افتند.
تحویل گرفتن قالی
پس از عبور از گذرگاه دره، از ضلع جنوبی بقعه وارد صحن پاپك می‌شوند و با طی پله‌های پاپك وارد صحن صفا می‌شوند. معمولا قبل از اینكه قالی را از خادمین امامزاده تحویل بگیرند، در صحن صفا و صحن‌های جانبی، مراسم نوحه‌خوانی و سینه‌زنی و سخنرانی برگزار می‌شود. پس از پایان سخنرانی و سوگواری، یكی از ریش‌سفیدان فینی، كمك‌های نقدی و نذورات جمع‌آوری شده را به‌عنوان هدیه به متولی یا سرپرست خادمان آستانه می‌دهد .درخواست قالی مخصوص امامزاده شهید را می‌كند. خادمان، یك تخته قالی لوله شده را با پارچه مشكی می‌پوشانند و به ریش‌سفیدان می‌سپارند.
چوب به دستان، با دیدن قالی با شور و هیجان مضاعف و فریاد یا حسین یا حسین به سوی قالی می‌شتابند. قالی را در اختیار خود می‌آورند و در حالی كه انبوه جمعیت غیر فینی آنها را احاطه و همراهی می‌كنند. قالی لوله شده را به نشانه جسد امامزاده كه در فرش پیچیده شده. با ذكر یا حسین و هیاهوی زیاد بر دوش نهاده و با گام‌های تند و شتایان از صحن صفا خارج می‌شوند. دسته دیگر، چوب و چماق‌های خود را در آسمان تكان می‌دهند، می‌رقصانند و مانند سپاهی خشمگین به‌دنبال علم به سوی چشمه سرازیر می‌شوند.
شستن در آب چشمه
گروهی جلوتر، خود را به چشمه می‌رسانند و جمعیت را از لب چشمه كنار زده، فضا را آماده ورود قالی می‌كنند. قالی را یه كنار نهر می‌آورند و روی زمین می‌گذارند. در این هنگام كسانی كه امامزاده را یاری نكرده‌اند را لعنت می‌كنند. سپس برای شستن قالی، چوب دستی خود را در آب چشمه فرو برده، بیرون می‌آورند، قطرات آب چوب‌ها را به قالی می‌پاشند و گوشه‌ای از قالی را خیس می‌كنند، كه این نمادی برای شستن و غسل دادن قالی شهید است. سپس به همان ترتیب قالی را بر دوش گرفته از طریق گذرگاهی كه به در شرقی بقعه منتهی می‌شود، وارد صحن سردار یا فینی‌ها می‌شوند و چند دور قالی را در حیاط می‌چرخانند و بعد به ایوان بقعه می‌برند.
چند نفر از بزرگان پیش می‌روند تا قالی را بگیرند، ولی چوب به دستان كه دوست ندارند قالی را تحویل دهند، با تكان دادن چوب‌هایشان آنها را دور می‌كنند؛ تا اینكه با كشمكش‌های زیاد و فریادهای مكرر حسین، حسین و الله اكبر بزرگان فینی قالی را گرفته به بزرگان خاوه تحویل می‌دهند. خاوه‌ای‌ها نیز قالی را با تشریفات خاص تحویل خدام امامزاده می‌دهند. بدین ترتیب حدود ظهر مراسم تمام می‌شود و دسته برای زیارت به مرقد امامزاده می‌روند.
مراسم جمعه جار
یك هفته پیش از مناسك آیین قالیشویان، به‌طور معمول در نخستین جمعه از فصل پاییز، مراسم جار در فین برگزار می‌شود. این روز كه در میان فینی‌ها به «جمعه جار» معروف است، در واقع روز فراخوانی مردم به مراسم قالیشویان در مشهد اردهال است. تعیین روز قالیشویان و اعلام آن به مردم به عهده ستاد برگزاری مراسم سنتی مذهبی قالیشویان فین است. این گروه روز مراسم قالیشویان را معمولا در دومین جمعه پاییز تعیین می‌كنند، اما اگر مصادف با روزهای سوگواری یا جشن‌های مذهبی باشد، مراسم به یك هفته بعد یا قبل موكول می‌گردد.
بازار مراسم قالیشویان
یكی برنامه‌های جانبی مراسم قالیشویان، احداث بازاری به‌مدت یك هفته تا ده روز است كه در آن صاحبان حرفه‌های مختلف، كالاها و اجناس خود را به مردم و زائران عرضه می‌كنند. چنان كه بر می‌آید، مردم آن منطقه معتقدند خرید لوازم و اسباب خانه در مشهد اردهال در كنار بقعه امامزاده سلطانعلی باعث خیر و بركت می‌شود.
