حمام ملاهادی اردبیل كه با نام حمام حاج محسن نیز شناخته می‌شود، از حمامهای تاریخی و جاهای دیدنی اردبیل به شمار می‌رود. با قدمتی كه به دوره قاجار بازمی‌گردد، این حمام به دو قسمت زنانه و مردانه تقسیم شده است. برخی از بخش‌های بنا شامل سربینه، گرمخانه و آتشدان می‌شود. از تزیینات حمام ملاهادی می‌توان به رسمی‌بندی و نقاشی اشاره كرد. در تاریخ ۲۵ مهر ۱۳۸۳، این بنا با شماره ۱۱۱۹۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
این حمام یكی از حمامهای تاریخی اردبیل است كه در محله قدیمی ملاهادی و در كوچه ملاهادی واقع است. حمام از دو بخش مجزای زنانه و مردانه تشكیل شده است و دو حمام بوسیله فضای ارتباطی بین آنها به همدیگر راه دارند. كه در این قسمت فضاهای الحاقی از جمله دوشهای انفرادی به صورت نیمه ساخت قرار دارد كه به بهره برداری نرسیده اند.
معماری بنا
اولین فضایی كه در این قسمت می بینیم هشتی ورودی است كه ۱.۳۰متر پایین تر از سطح معبر خیابان قرار گرفته است . بعد از هشتی وارد فضایی می شویم كه از نظر هندسی به شكل هشت ضلعی نامنتظم می باشد و سربینه نام دارد. در این فضا سكوهایی جهت تعویض لباس مشتریان مشاهده می شود. راهروی پیچ در پیچی به نام میاندر، سربینه را به بخش گرمخانه ارتباط می دهد. سرویس بهداشتی نیز در گوشه سمت راست آن واقع شده است. بخش گرمخانه به صورت فضایی هشت ضلعی با پوشش گنبد از نوع عرقچین، نورگیر سقفی و چهار نورگیر در بدنه گنبد می باشد كه بوسیله كاربندی های زیبایی تزئین شده، همچنین آثار نقاشی در گنبد دیده می شود. در قسمت انتهایی گرمخانه فضای آتشخانه یا آتشدان قرار گرفته كه راه ورودی آن مسدود است.
در انتهای سمت چپ گرمخانه فضای مربع شكلی قرار گرفته كه دو حوضچه كوچك (آب گرم و سرد) در آنجا واقع شده است . دوشهای انفرادی كه گویا جزء الحاقات بعدی حمام در قسمت زنانه نیز عیناً فضاها تكرار می شود.
در قسمت پشت گرمخانه در هر دو بخش زنانه و مردانه دوشهای انفرادی دیده می شود كه از لحاظ تاریخ و سبك ساخت مطابقتی با كالبد كلی حمام ندارد. فضاهایی مابین دو بخش زنانه و مردانه مشاهده می شود كه توسط صاحب قبلی حمام بازسازی شده و به صورت نیمه تمام رها شده. ضلع جنوبی حمام در طرف كوچه ملاهادی تماماً مغازه است كه مالكیت آنها به صورت سرقفلی در اختیار كسبه محله می باشد.
تزیینات بنا
تزئینات حمام شامل رسمی بندی در قسمت سربینه و كاربندی در قسمت گرمخانه هر دو حمام مردانه و زنانه می باشد .كه این كاربندی علاوه بر نقش تزئینی، نقش سازه ای را نیز در بنا بر عهده دارند.گنبد سربینه و گرمخانه در هر دو بخش حمام عرقچین می باشد. در قسمت سربینه هر دو حمام نقاشی ها و تزئیناتی در قسمت داخلی گنبدها دیده می شود.پی بنا سنگی با ملات شفته آهك و بدنه بنا آجری با ملات آهكی می باشد. پوشش بنا به صورت گنبد می باشد و الحاقاتی از جمله دوشهای انفرادی در داخل حمام دیده می شود.
كاربری بنا
بخش زنانه حمام چند سال پیش تعطیل شده و به صورت متروكه درآمده است و بخش مردانه آن هم تا اواسط سال ۱۳۸۳ مورد استفاده قرار می گرفتكه فعلاً این قسمت نیز تعطیل شده و كل حمام فعلاً هیچ گونه كاربردی ندارد.
شرح وضعیت موجود، خطر پذیری و آسیب های وارده
رطوبت نزولی در اثر عوامل جوی و رطوبت صعودی از كف و نیز روئیدن ریشه گیاهانی از جمله مگنولیافیتا و همچنین با توجه به نوع سازه این بنا كه قسمت عمده آن خاك است، باعث وارد شدن آسیب های عمده سازه ای از جمله سقوط و تخریب گنبد در بخش زنانه، پوسته كردن نقاشی های روی گنبد بخش سربینه و … شده است.
نحوه دسترسی
این حمام تاریخی در محله قدیمی ملاهادی و در كوچه ملاهادی واقع است.
آدرس :اردبیل – میدان عالی قاپو – محله ملاهادی
