قلعه اسماعیل خان ایلام و استحكامات آن بر فراز ارتفاعات انبار آب و مشرف به شهر ایلام ساخته شده است. محدوده ای كه اثر بر روی آن ایجاد گردیده كاملاً كوهستانی است و از سه جهت صخرهای و صعب العبور است. فقط جبهه ی جنوب شرقی است كه مسیر ارتباطی قلعه بوده است. مصالح بكار رفته در كل بنا سنگ های كوهستانی با استفاده از ملات گچ می باشد. سنگ ها تقریباً با تراش اندك جور شده و در ردیف های منظم اما بررسی شواهد سطح محوطه بنا قدمت بیشتری را نشان می دهد.
«قلعه اسماعیل خان» در دامنه جنوبی ارتفاعات مانشت واقع در شمال شهر ایلام در میان جنگل‌های انبوه بلوط بر روی شیب ارتفاعات واقع شده كه از شمال به تنگه دالاهو از جنوب به ارتفاعات صخرهای و با فاصله‌ای به شهر ایلام از طرف شرق به تنگه هانیوان و از غرب به ارتفاعات و با فاصله‌ی حدود ۵۰۰ متر به سایت مخا برات منتهی ومحدود می‌شود. این دیوار حفاظتی كه در محدوده منابع طبیعی واقع شده در پلاك ثبتی۱۱۷۳ «بان گنجاب» شهرستان ایلام قرار دارد.
معماری قلعه
این بنا مربوط به دوره صفویه بوده و چون توسط شخصی به نام “اسماعیل‌خان” بنا شده است به قلعه اسماعیل خان مشهور است.با توجه به موقعیت بنا و برج و باروهای آن مشخص می‌شود كه این بنا یك برج و باروی دفاعی بوده است.مصالح بكا ر رفته در این بنا ملاط گچ و آهك است و ضخامت دیوارها در تمام جهات حدود یك متر ، ارتفاع دیوارها به علت تخریب در تمام قسمت ها متغیرو در حدود ۱ تا ۲.۵ متر است و در دیواره قسمت غربی یك برج مربع شكل جهت نگهبا نی تعبیه شده است. ورودی قلعه در ضلع غربی قرار دارد. شیب دیوارهای این قلعه در قسمت غربی بسیار تند و قطر برجك‌های دیده‌بانی اطراف بنا سه متر است سطح داخلی دیوارها با استفاده از ملاط گل اندود شده و پلان دیوار به صورت مدور است.
این اثر در سال ۱۳۹۰ به شماره ۳۰۳۲۶ در مجموعه آثار ملی به ثبت رسیده است .
