آرامگاه حمداله مستوفی مربوط به دوره ایلخانی است. این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شمارهٔ ثبت ۳۳۲ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.حمدالله، یا حمد بن تاج‌الدین ابی‌بكر بن حمد بن نصر مستوفی قزوینی، نام كامل مورخ، شاعر و نویسنده قرن هشتم است.وی از خاندان مستوفیان قزوین است كه مدتها متصدی حكومت آن شهر بودند. پدر حمدالله و نیز خود او با عنوان «مستوفی» در دستگاه ایلخانان خدمت می‌كردند و حمدالله خود از نزدیكان خواجه رشیدالدین فضل‌الله بود و پس از او نیز همچنان سمت خود را در كارهای دیوانی حفظ نمود.حمدالله مستوفی متولد به سال ۶۸۰است و وفات او در سال ۷۵۰ ه. ق اتفاق افتاده‌است و مزارش در محل ملك قزوین باقی است.
آثار حمدالله مستوفی
تاریخ گزیده
این كتاب در خلاصه تاریخ عالم -تاریخ عمومی، تاریخ اسلام و تاریخ ایران تا زمان نویسنده- به نام «غیاث الدین محمد» نگاشته شده‌است. در پایان كتاب دو فصل دیگر نیز، یكی در تاریخ علما و شعرای عرب و عجم و دیگری در تاریخ قزوین و بیان احوال اهل علم و ادب آن شهر وجود دارد. این كتاب در یك مقدمه و ۶ باب در سال ۷۳۰ ه. ق به پایان رسیده‌است.
نزهت القلوب
این كتاب در جغرافیا است و در سال ۷۴۰ ه. ق نگارش آن به پایان رسیده‌است. این كتاب را از اولین دائره المعارفهای فارسی به حساب اورده‌اند.
ظفرنامه
منظومه ظفرنامه در هفتاد و پنج هزار بیت به وزن شاهنامه در سال ۷۳۵ ه. ق به پایان رسید. ظفرنامه به سه كتاب یا سه قسم تقسیم می‌شود، كتاب نخست در تاریخ عرب (قسم اسلامی)، كتاب دوم در تاریخ عجم (قسم احكام) و كتاب سوم در تاریخ مغول (قسم سلطانی).
سردر آرامگاه حمداله مستوفی با جمله لااله الاالله الملك الحق المبین و محمد رسول الله الصادق البار الامین تزیین شده، داخل بنا دارای كاشی فیروزه ای ساده و در زیر پایه های گنبد دورتا دور كتیبه ای است كه سوره مباركه هل اتی به خط نسخ گچ بری شده است. محوطه آرامگاه ۲۸۰مترمربع می باشد كه ۴۰مترمربع زیربنا دارد، نمای بنا آجری و مطابق سبك ایلخانی دارای بندهای مهری است، گنبد مخروطی نیز آجری بوده كه در دوره های بعد كاشی كاری شده است. زیرسازی گنبد با كتیبه ای از كاشی لاجوردی است كه به خط نستعلیق چگونگی زندگانی حمدالله مستوفی، نیاكان و تالیفات وی به اختصار بیان شده است. این آرامگاه در محله پنبه ریسه در شرق میدانگاه میان امامزاده علی و آمنه خاتون شهر قزوین واقع شده است كه به آن گنبد دراز نیز می گفتند. در قرن چهاردهم شمسی عده ای از مردم محله، دیواری دور محوطه بقعه كه به صورت ویرانه ای درآمده بود، كشیدند و تعمیر مختصری در بقعه انجام دادند، سپس در سال ۱۳۱۹شمسی وزارت فرهنگ با كمك وزارت كشور این بقعه را اساسی مرمت كردند.
در ورودی محوطه در سمت جنوب باختری است و آرامگاه حمداله مستوفی درمیان محوطه قرار دارد و شكل آن از كف حیاط به بالا مربع و قسمت بالاتر مثمن و بقیه تا زیر گیلویی گرد، گنبد آن مخروطی شكل و همه بنا از آجر است كه فاصله های آن را بندكشی كرده اند.
گنبد این بقعه از بناهای مجلل و زیبای عهد مغول است كه در آرامگاه چوبی قرار گرفته و در طرف باختری محوطه واقع شده است، در قسمت بالای یك لنگه از دو لنگه در نیزجمله لااله الا الله الملك الحق المبین و در لنگه دیگر جمله محمد رسول الله الصادق البار المبین كنده كاری شده و قسمت پایین آنها نیز به صورت گل درهم و منبت كاری است. نمای خارجی گنبد سابق از آجر بود امابعد آن را با كاشی سبز ساده پوشاندند و مقرنس سازی دور تا دور دایره پایین گنبد تعمیر شده است. درگوشه شمالی بقعه نیز دو اتاق و دو زیرزمین برای نگهبانان آرامگاه با حوض و آب آنبار احداث شده است.
از یك جفت در منبت كاری آرامگاه، یك لنگه آن از میان رفته و لنگه دیگر هم به موزه ایران باستان انتقال داده شده است و به جای آن در تازه ای در بقعه كار گذاشته اند. حمدالله مستوفی از نویسندگان خواجه رشیدالدین فضل الله به سمت مستوفی زنجان، ابهر و طارم منصوب شد و پس از قتل خواجه، به دستگاه وزارت خواجه غیاث الدین محمد فرزند او راه یافت. این نویسنده از جوانی شوق مفرط به تحصیل اطلاعات تاریخی، جغرافیایی داشت بویژه در دستگاه خواجه رشیدالدین فضل الله كه مركز اجتماع دانشمندان بود از محضر آنان استفاده می كرد. از وی سه كتاب معتبر فارسی در تاریخ و جغرافیا و ادب فارسی (نظم و شعر) باقی مانده است.
وی در سال ۷۲۰هجری منظومه ظفرنامه را كه به وزن بحر متقارب و شامل ۷۵ هزار بیت در تاریخ ایران از ابتدای اسلام تا عصر خویش بود، نوشت و در سال ۷۳۵هجری به پایان رسید. او سپس كتاب تاریخ گزیده را كه شامل منتخبی از جامع التواریخ رشیدی است به همراه اضافاتی از خود، تالیف كرد كه این كتاب نیز در سال ۷۲۹هجری به پایان رسید.آخرین تالیف حمدالله مستوفی نزهه القلوب می باشد كه در سال ۷۴۰هجری نوشته شد، این كتاب علاوه بر جغرافیا مشتمل بر هیات، تاریخ طبیعی و فصلی در عجایب عالم است كه از كتب نفیس تاریخی قرن هشتم هجری محسوب می شود .
دسترسی: قزوین، خیابان طالقانی، خیابان ملك آباد سابق، كوچه مستوفی
