كوفته دال عدس از غذاهای سنتی و اصیل آذربایجان و تركیه می باشد كه چون گوشت دارد بسیار مورد علاقه گیاهخواران است . این غذای خوشمزه با استفاده از دال عدس و بلغور تهیه می‌شود و آن‌قدر لذیذ است كه اگر یك بار طعم آن را بچشید، حتماً جایگاه ویژه‌ای در سفره غذایی شما پیدا می‌كند. در تركیه به این غذا مرجمك كوفتسی گفته می‌شود (ترك‌ها به عدس مرجُمك یا مرجی می‌گویند) و درست كردن آن بسیار ساده و سریع است.
مواد لازم
دال عدس یا عدس قرمز: ۲ لیوان فرانسوی دسته‌دار
آب: ۴ تا ۵ لیوان فرانسوی دسته‌دار
بلغور: ۱ لیوان فرانسوی دسته‌دار
پیاز متوسط رنده شده: ۳ عدد
روغن زیتون: ۵ قاشق غذاخوری
سس پوره فلفل: ۱ قاشق غذاخوری
رب گوجه فرنگی: ۱ قاشق غذاخوری
پیازچه خرد شده: نصف لیوان فرانسوی دسته‌دار
جعفری تازه و خرد شده: نصف لیوان فرانسوی دسته‌دار
لیمو ترش تازه: ۱ عدد
نمك و فلفل سیاه: به مقدار لازم
فلفل قرمز: به مقدار لازم
زیره، نعناع خشك و ریحان خشك شده: به مقدار لازم
طرز تهیه
در ابتدا برای طرز تهیه كوفته دال عدس و بلغور باید ۲ فنجان دال عدس را به خوبی بشویید و در یك قابلمه كوچك بریزید. سپس ۴ تا ۵ لیوان فرانسوی دسته‌دار آب به آن اضافه كنید. آب باید حدود ۳ انگشت بالاتر از سطح دال عدس قرار بگیرد. اجازه دهید آب به جوش بیاید و عدس‌ها پخته شوند. زمانی كه آب عدس روی حرارت بخار شد و عدس‌ها كمی نرم شدند، آن را از روی حرارت بردارید. در این مرحله از درست كردن كوفته دال عدس و بلغور باید بلغورها را به عدس اضافه كنید. مواد را خوب با هم تركیب كنید و سپس درب قابلمه را روی آن قرار دهید و اجازه دهید برای ۲۰ دقیقه بلغور با دمای قابلمه دم بكشد.
در حالی كه به تركیب دال عدس و بلغور استراحت می‌دهید، در این زمان برای درست كردن كوفته بلغور تركیه یا مرجمك كوفتسی تركیه‌ای باید ۵ قاشق غذاخوری روغن زیتون داخل یك ماهیتابه بریزید و صبر كنید تا روغن داغ شود. سپس پیازهای رنده شده یا ریز خرد شده را به روغن اضافه كنید. خوب هم بزنید تا پیاز نرم شود. سپس ۱ قاشق غذاخوری پوره فلفل قرمز و رب گوجه فرنگی را به آن اضافه كنید. برای ۵ دقیقه به طور مرتب مواد را هم بزنید. سپس نمك، فلفل سیاه و قرمز، زیره، نعناع و ریحان خشك را به آن اضافه كنید و مواد را از روی حرارت بردارید و برای ۱۵ دقیقه اجازه دهید خوب خنك شوند. معمولاً اصل این غذا كمی طعم تندی دارد و فلفل قرمز آن زیاد است. از همین روز می‌توانید به میزان ذائقه خودتان این كوفته تركیه‌ای را كمی بیشتر از حالت معمول تند كنید تا لذیذتر شود.
در این مرحله از طرز تهیه كوفته دال عدس و بلغور باید همه مواد شامل بلغور و عدس و پیاز و ادویه‌ها را در یك كاسه بزرگ با هم تركیب كنید. مواد را با دست به خوبی ورز دهید و برای ۱۰ دقیقه به این كار ادامه دهید تا خمیری تقریباً منسجم ایجاد شود. در انتها پیازچه‌هایی كه را ریز خرد كرده‌اید را به همراه جعفری تازه خرد شده به مواد كوفته اضافه كنید و ۵ دقیقه دیگر ورز دهید.
مواد كوفته را به صورت كوفته‌هایی با سایز و اندازه دلخواه در آورید و سپس داخل ظرف مخصوص سرو غذا قرار دهید. یكی از نكات مهم در مورد طرز تهیه كوفته دال عدس و بلغور این است كه نیاز به پخت مجدد ندارد و بعد از پخته شدن مواد و تركیب به شكل كوفته در آورده می‌شود و سرو می‌شود.
برای تزئین این غذای گیاهی خوشمزه كه محبوب گیاهخواران هم هست می‌توانید آن را همراه با كاهو، گوجه فرنگی، تربچه، پیازچه و نعناع تزئین كنید و با ریختن كمی آب لیمو ترش تازه روی این كوفته‌های خوشمزه طعم لذیذ آن را چند برابر كنید.
خواص دال عدس
از مهمترین خواص دال عدس می توان به تقویت دستگاه گوارش اشاره كرد. كاركرد روده و معده با دال عدس بهتر شده و به عنوان یك تحریك كننده اشتها عمل می كند. همچنین به بهبود گردش خون و جلوگیری از بروز لخته های خون نیز كمك می كند.
درمان درد های استخوان و مفاصل از خواص دارویی دال عدس می باشد. به سالمندان یا افرادی كه دچار مشكل آرتروز هستند توصیه می شود حتما از دال عدس به عنوان یك داروی خوراكی مفید استفاده كنند.
خوردن دال عدس به كاهش تشنگی, حرارت كبد و همچنین به پیشگیری از مشكلات صفراوی كمك می كند.
از دال عدس می توان برای درمان زخم استفاده كرد. خصوصا زخم هایی كه در دهان و گلو ظاهر می شوند را می توان با دال عدس درمان كرد. برای اینكار كافیست مقداری از دال عدس پخته شده را چند مرتبه در طی روز تا بهبودی كامل قرقره كنید.
مواد معدنی موجود در دال عدس
دال عدس سرشار از ویتامین های گروه B است. همچنین حاوی اسید آمینه های مختلف, آهن, كلسیم, فسفر, پروتئین و مقدار كمی چربی است. چربی موجود در حبوبات از نوع غیر اشباع است كه ضرری برای سلامتی نداشته و از طرفی خوردن آن نیز برای افراد با اضافه وزن بالا مشكلی ایجاد نمی كند. پروتیئن موجود در دال عدس نیز با پروتئین گوشت برابری می كند. به طور مثال در ۲۰ گرم دال عدس پروتئین بیشتری نسبت به ۲۰ گرم گوشت گاو وجود دارد. آهن موجود در دال عدس در رفع كم خونی موثر بوده و باعث افزایش شیر در مادران شیرده می شود.
تقویت قدرت بینایی
خواص دال عدس همانند خواص عدس و خواص ماش موجب تقویت قدرت بینایی و افزایش نور چشم می شود. برای جلوگیری از تنبلی چشم و یا سایر ناراحتی های چشمی می توان از دال عدس استفاده كرد. كاروتن موجود در دال عدس از بهترین تقویت كننده های چشم است.
تقویت قلب
فیبر و منیزیم موجود در دال عدس در حفظ سلامتی قلب و پیشگیری از ناراحتی های قلبی موثر است. به بیماران قلبی توصیه می شود كه در هفته دو مرتبه دال عدس میل كنند.
كاهش قند خون با دال عدس
كاهش قند خون از مهمترین خواص دال عدس است. خوردن روزانه ۶۰ گرم دال عدس به تنظیم قند خون كمك می كند. همچنین در افرادی كه عدس یا دال عدس مصرف می كنند میزان مصرف انسولین كمتر است. فیبر موجود در دال عدس از بالا رفتن قند خون بعد از خوردن غذا جلوگیری می كند.
درمان بیماری های گوارشی
فیبر تاثیر بسیار خوبی بر سیستم گوارشی می گذارد. فیبر موجود در دال عدس باعث كاهش كلسترول بد خون می شود و از یبوست نیز جلوگیری می كند. همچنین بیماری های گوارشی نظیر التهاب و سندرم روده نیز با كمك دال عدس درمان می شود. از دیگر خواص دال عدس برای دستگاه گوراش می توان به مسهل بودن آن اشاره كرد.
انرژی زایی
جالب است بدانید دال عدس را می توان یك غذای كامل دانست زیرا انرژی زیادی دارد. دو فنجان دال عدس ۷۰ كیلوكالری انرژی دارد. بنابراین می توان از آن به عنوان صبحانه مفید برای تامین انرژی كافی فعالیت های روزانه استفاده كرد. همچنین قبل از فعالیت های ورزشی, كار و یا كوه نوردی می توانید دال عدس میل كنید تا انرژی زیادی را در بدنتان ذخیره شود.
مصرف دال عدس در بارداری
یكی از مقوی ترین خوراكی های توصیه شده برای زنان باردار دال عدس است. در دوران بارداری به دلیل كمبود آهن ممكن است زنان دچار كم خونی حاد و عوارض ناشی از آن شوند و سلامت جنین به خطر بیفتد. بنابراین توصیه می شود كه دال عدس را در برنامه های غذایی زنان باردار گنجانده شود. علاوه بر دوران بارداری, توصیه می شود كه در دوران شیر دهی نیز از دال عدس استفاده شود تا زیرا خواص دال عدس باعث افزایش شیر شده و تغذیه نوزاد تامین می گردد.
فواید دال عدس در بارداریلازم به ذكر است كه در پایان گفته شود استفاده افراطی از حبوبات باعث نفخ می گردد. لذا افرادی كه نفخ و یا ناراحتی های گوارشی دارند در مصرف دال عدس جانب احتیاط را رعایت كنند.