یكی از شاعران هنرمند ایران زمین كه در زمینه های مختلف استعداد داشتند سهراب سپهری بودند كه شاعر محبوب و معاصر كشورمان می باشند كه با شعرهای سپید، روان و دوست داشتنی اش آشنا هستیم. خوب است بدانید سهراب علاوه بر شعر و نثر، در هنر نقاشی هم دست داشت و برای خلق آثار خود از سبكی نوین و متفاوت بهره می برد. سپهری موضوعات نقاشی خود را از طبیعت الهام می گرفت و به سبكی نو و با تلفیقی از روشی غربی و شرقی آن ها را به روی بوم به تصویر در می آورد.
گرچه اغلب ما از تابلو های نقاشی سهراب سپهری كم تر اطلاع داریم، اما باید بدانید كه در طی چند سال گذشته، تابلوهای این شاعر معروف بارها در حراج های هنری تهران ركودی تاریخی به جای گذاشتند و در آخرین بار با رقم هایی تكرار نشدنی و میلیاردی به فروش رفتند.
سهراب سپهری در نقاشی از دستاوردهای زیبایی شناختی شرق و غرب بهره‌مند شده بود كه این اثرگذاری در آثارش جلوه گر بودند. او در آثار نقاشی خود، رویكرد نوین و متفاوتی داشت به طوری كه فرم‌های هندسی نخودی و خاكستری رنگش با تمامی نقاشان فیگوراتیو هم زمانش متفاوت بود. وی در نقاشی به شیوه‌ای موجز، نیمه انتزاعی دست یافت كه برای بیان مكاشفه های شاعرانه اش در طبیعت كویری كارگشا بود.
یكی از مجموعه های پر تكرار و البته جذاب در میان آثار نقاشی سهراب، مجموعه تنه درختان است كه نمونه های بسیاری از آن ها موجود می باشد. سپهری در این تابلو ها با استفاده از خطوط سیال و رنگ های خاكی، به گونه ای انتزاعی و جذاب تنه درختان را نقاشی كرده است.
از آثار او می‌توان به طبیعت بیجان ۱۳۳۶ خورشیدی، شقایق ها، جویبار و تنه درخت ۱۳۳۹خورشیدی، علف ها و تنه درخت ۱۳۴۱خورشیدی، تركیب بندی با نوارهای رنگی ۱۳۴۹خورشیدی، تركیب بندی با مربع ها ۱۳۵۱ خورشیدی و منظره كویری ۱۳۵۷ خورشیدی اشاره كرد. برخی از آثار وی نزد مجموعه‌داران و دوستان سپهری قرار دارد و پروانه سپهری خواهر سهراب، آثاری از وی را كه در اختیار داشت به موزه كرمان اهدا كرد.
سپهری ركورددار قیمت نقاشی مدرن ایرانی است. سه‌سال قبل در سومین حراج تهران، ویژه آثار هنر مدرن و معاصر ایران، بالاترین ركورد فروش اول و دوم به ۲ نقاشی از سهراب سپهری تعلق گرفت. بالاترین قیمت برای نقاشی بدون عنوان سپهری از مجموعه تنه درختان بود كه یك‌میلیارد و ٨٠٠ میلیون تومان به فروش رفت. این تابلو را یك خریدار كانادایی از طریق تلفن سه برابر قیمت اولیه خرید. دومین ركورد هم به تابلوی انتزاعی سهراب اختصاص داشت كه یك‌میلیارد و۶٠٠ میلیون تومان به فروش رسید. در چهارمین حراج تهران باز هم نقاشی سپهری به بالاترین قیمت فروخته شد. این بار هم نقاشی از سری تنه درختان سهراب سپهری با رقم قابل‌توجه ٢میلیارد و ٨٠٠ میلیون تومان به فروش رفت. در حراج رسمی سال بعد همچنان سپهری گران‌ترین بود، این بار با ٣ میلیارد تومان. پول‌سازی نقاشی‌های او اما به داخل كشور محدود نشد. حراج كریستی خاورمیانه سالیانه ۲ بار به وسیله خانه حراج كریستی در دوبی برگزار شده و آثاری از هنر معاصر كشورهای خاورمیانه در آن عرضه می‌شود كه اثری از سهراب در این حراج، ١۶٠ هزار دلار فروخته شد تا مشخص شود، نقاشی سهراب زبانی همه‌گیر دارد. این پرسش كه بعد از وقفه‌ای چند دهه‌ای چرا سپهری و آثارش به اقبالی اینچنین دست پیدا كرده‌اند، پاسخی پیچیده دارد. شاید اگر شاملو امروز زنده بود می‌توانست در ذم هم‌آغوشی سرمایه و هنر و زوالِ تعهد حرف‌های بسیار داشته باشد، اگر خود تا امروز، غرق آن نشده بود.
سپهری در ۱۳۵۸ به بیماری سرطان خون مبتلا شد و به همین سبب در همان سال برای درمان به انگلیس رفت اما بیماری بسیار پیشرفت كرده بود و وی ناكام از درمان به تهران بازگشت. او سرانجام در غروب یكم اردیبهشت ۱۳۵۹ در بیمارستان پارس تهران به علت ابتلا به بیماری سرطان خون درگذشت اما این جدال قدیمی میان نگاه‌های مختلف در عرصه هنر اجتماعی و هنر فردی، هنوز هم ادامه دارد. جدالی كه نه با شاملو و سپهری آغاز شده و نه بدون آنها خاتمه می‌یابد. در انتها می‌ماند قضاوت تاریخ درباره فردی كه فراتر از شعر و نقاشی، عمیقا تنها بود و اندوهگین.
تابلوی تنه درختان سهراب سپهری در چهارمین حراج تهران به قیمت ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به فروش رسید و همین امر سهراب سپهری را به گران‌قیمت‌ترین هنرمند ایرانی تبدیل كرد و حال نسخه ای از این اثر در خیابان ولیعصر(عج) و حوالی پارك ساعی روی دیوار نصب شده است. علی داوطلب هنرمند نقاش كه نسخه ای از این اثر را روی دیوار نقاشی كرده است، درباره كار تنه درختان گفت: از آنجایی كه كار سهراب سپهری اثری شناخته شده است از این رو دقت نظر بالایی را می طلبید از سوی دیگر بزرگ شدن این نقاشی آن هم در ابعاد ساختمان كمی دشواری داشت كه خوشبختانه با صرف زمان بیشتر رفع شد. كار روی نمای آجری به اجرا درآمده است به همین دلیل نیازمند زمان لازم برای زیرساخت بود و سپس كار به صورت رنگ آكرلیك به تصویر در آمد. نزدیك یك ماه زمان برای اجرای این اثر معروف سهراب سپهری در ابعاد ۱۴ در ۲۰ متر وقت صرف شد. اثر سهراب سپهری در ساختمانی اجرا شد كه به لحاظ رنگ و نحوه اجرا با آن هارمونی داشت از این رو فكر می كنم می تواند اثری آرامش بخش به دنبال داشته باشد. در طول اجرای كار بارها دیدم كه مردم ساعت ها می ایستند و كار را تماشا می كنند، این مساله برای من بسیار خوشایند بود زیرا این تشویق ها نشان دهنده اهمیت هنر برای مردم است.
تابلوی دیگر نقاشی از سهراب سپهری كه متعلق به مجموعه خصوصی محمدعلی موحد است، ۲ تا ۳ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده است. این اثر در سپتامبر ۱۹۶۳ میلادی در هفتمین بینال سائوپائولو برزیل ارایه شده است و قرار بود درآمد حاصل از فروش این اثر به موسسه فرهنگی هنری صفای امید (ساخت مدرسه و كتابخانه عمومی و اهدای بورس تحصیلی به شاگردان ممتاز) واقع در تبریز، تعلق بگیرد. این اثر در نهایت در حراج تهران با قیمت پایه ۲ میلیارد تومان، فروخته شد.
همچنین یك تابلوی نقاشی دیگر بدون عنوان از سهراب سپهری در حراج حضور داشت كه آن هم ۲ تا ۳ میلیارد تومان قیمت گذاری شد كه در اكتبر ۲۰۱۷ میلادی در حراج كریستیز لندن ارایه شده بود. این تابلو كه در حراج تهران ۲ میلیارد تومان قیمت‌گذاری شده بود، ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان چكش خورد.
تصویر اثر دیگر كه در این گزارش مورد واكاوی قرار گرفته شده در كتاب نقاشی ها و طرح های سهراب سپهری با تنظیم پیروز سیار به چاپ رسیده است. اما آنچه به وضوح این اثر را در میان تجارب تجسمی سهراب سپهری برجسته می‌سازد، سیطره پهنه وسیع خاكی‌رنگ است كه چنان حجیم شده كه عرصه نقاشی را یكسره درنوردیده است. پهنه‌ای كه با ضربات محكم و مطمئن عمودی و با چنان سرعت و قدرتی ترسیم شده كه نشان از برون‌ریزی هیجانی هنرمند دارد. این پهنه، هیبتی سترگ، برافراشته و سهمگین دارد. پژواك صدایی است كه صدا در شعر هنرمند نیز عنصری پاینده است. عظمت تنهایی از جنس هراس است. به بیان خود سهراب: ای هراس قدیم! در خطاب تو انگشت‌های من از هوش رفتند. این حیات شدید نوعی تجلی از امر والا است، امر غریب و ناشناخته؛ تجربه‌ای گران‌سنگ كه تأثیری ژرف بر جان ما می‌گذارد. ابهام و ناشناختگی نیز بر طنین این تجربه می‌افزاید. در این اثر به روشنی شاهد حدوث یك واقعه‌ایم. مواجهه با حقیقتی عظیم و برتر، آنجا كه واقعیتِ فراسوی طبیعت رخ می‌نماید؛ وحدت وجود، یا رازناكی مرگ. نقاشی سهراب نیز چون شعرش، آنجا كه از سرچشمه مرگ تغذیه می‌كند، بزرگ و فخیم و اصیل می‌شود: زندگی بال و پری دارد با وسعت مرگ.این تابلو كه در آغاز در حدود ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلیون تومان برآورد شده بود به قیمت یك میلیارد و دویست میلیون تومان به فروش رسید.
اثر حاضر نمونه‌ای از مهمترین مجموعه آثار سهراب سپهری موسوم به سری «تنه درخت» است كه به روشنی ویژگی‌های نقاشی او را نشان می‌دهد. در این سری، تركیبی فشرده متشكل از تنه‌های متراكم درختان، به صورت تخت، خلاصه و هندسی‌شده با تأكید بر بافت درختان و بیانی منحصر به سهراب پدیدار می‌گردد. رنگ در این اثر، مانند اغلب آثار هنرمند محدود و تیره است و عناصر حداقلی تصویر نقش قاطع و تعیین‌كننده‌ای در تركیب‌بندی دارند. نوع رنگ‌گذاری، بافتی از جنس تنه‌های زبر و متخلخل درختان به‌وجود آورده است. در این تابلو، درختان انبوه و فشرده، یادآور جنگل‌های متراكم و كهن ایرانی است، اما اجتناب از پرداخت به جزییات، این اثر را از تجسم تنها چند تنه درخت، دور می‌كند. اثری «آشنا» كه هر آن «آشنایی‌زدایی» می‌شود و در این «آشنایی‌زدایی»، درختانی «مثالی» را می‌آفریند كه گویی متعلق به جهانی دیگرند؛ جهان تصورات، تخیلات و ذهنیات نقاش كه حاصل تعمق در طبیعت هستند.
امروزه سهراب سپهری به یكی از آیكون‌های اصلی ماركت هنرهای تجسمی ایران در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی تبدیل شده است. او كه در سال‌های گذشته بیشتر به سبب اشعار سپید ساده و لطیفش در میان مردم مقبولیت خاص یافته بود، حالا گوی اقبال دوستداران نقاشی را نیز ربوده است. ثبت رقم فروش ۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان در حراج تهران سال ۱۳۹۴ و عبور از همه ركوردهای پیشین وی، پدیده‌ای شگفت‌انگیز در ماركت هنر معاصر ایران محسوب می‌شود.
هنر سهراب سپهری گونه‌ای اصیل و شاعرانه از نقاشی دوران ما است. شور، مستی و روح بلندپرواز او و اشتیاقش برای یگانگی با طبیعت از طریق استحاله در آن، آثارش را از خلوصی دلپذیر و جذبه‌ای عمیق سرشار می‌كند. طبیعتی كه وی در بسیاری از نقاشی‌هایش از آنها الهام گرفته، بیش از هرچیز از پیاده‌روی‌های تنهایی در بیابان‌های اطراف كاشان حاصل آمده است. اما آنچه هنرمند در چشم‌انداز می‌بیند، زیباییِ بومیِ مكان‌مند نیست، بلكه محتوای آن زیبایی در اندیشه خود هنرمند است. هنر سهراب سپهری مشحون از شیفتگی رومانتیك است. طبیعت در آثار او معبد هنرمندان رومانتیك است؛ هم «پاس‌دار قلب و روح» شاعر است و هم منبع خوف و خشوع او. با این حال طبیعت‌پردازی فرجام كار وی نیست چرا كه همیشه شوق و جذبه هنری بر بازنمایی وفادارانه چشم‌انداز برایش ترجیح دارد. این بازنمودهای طبیعت، گاه جسورانه و مهیب‌اند و نه خجالتی و معصوم. در برترین آثار سهراب، حضوری سهمگین در طبیعت حس می‌شود و اثر حاضر در این زمره می‌گنجد.
اثر پیش رو، نمونه شاخصی از مهمترین آثار سهراب سپهری است كه به روشنی ویژگی های نقاشی او را نشان می دهد. در این سری از آثار او، فضای انتخاب‌شده ای از طبیعت، عموماً متشكل از تنه های متراكم درختان، خلاصه و هندسی‌شده و با بیانی منحصر به سهراب پدیدار می گردد. رنگ در این اثر، مانند اغلب آثار هنرمند محدود و تیره است و عناصر حداقلی تصویر نقش قاطع و تعیین‌كننده ای در تركیب بندی اثر دارند. نوع رنگ گذاری، بافتی از جنس تنه های زبر و متخلخل درختان به‌وجود آورده و روشنی زمینه بر اهمیت عناصر غالب تصویر افزوده است. همانقدر كه سهراب در شعر و انتخاب واژگان حساس است، در نقاشی نیز انتخاب كادر، تركیب بندی، همنشینی رنگ ها و گزینش عناصر حداقلی تصویر برایش اهمیت دارد. نگاه سهراب به نقاشی؛ همواره نگاهی توام با دقت نظر و حساسیتی شاعرانه است. حتی گاه نگاهی نگران.
حاصل تمامیِ تعمق‌ها و اندیشه‌های سپهری، دست‌یابی به هویتِ تصویری نابی است كه توانسته نقاشی‌های به‌جای‌مانده از وی را امروزه بر تارك شاخص‌ترین و ارزشمندترین آثار هنر مدرن ایران قرار دهد. حضور همیشگی نقاشی‌های او در بازارهای هنری داخلی و خارجی و كسب ركوردهای خیره‌كننده، بهترین گواه این مدعاست. رقم فروشی معادل ۶۶۵ هزار دلار در سال ۲۰۱۱، در حراج كریستیز دوبی نشان از ارزشمندی آثار و منحصر به فرد بودن نقاشی‌هایی دارد كه سپهری توانسته در طول حیات هنری‌اش به یادگار بگذارد. اما اثری از این هنرمند در حراج تهران در سال ۱۳۹۳ از این ركورد جهانی نیز عبور كرد و با رقم فروش یك میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان به بالاترین ركورد وی دست یافت.
اهمیت سهراب سپهری در مدرنیسم ایران، به ویژه دوره درخت‌های او بر هیچ فردی پوشیده نیست و درباره آن بسیار گفته و نوشته شده است؛ اما از منظری تازه می‌توان به درخت‌های سپهری نگریست. دقت سهراب در چینش این طبیعت و تركیب‌بندی مختصری كه جز زمینه و چند تنه درخت چیزی ندارد، بسیار قابل توجه است؛ دقت و توجهی كه باید به طور كلی، به هنر و اشعار او نسبت داد. كریم امامی، منتقد هنری در یادداشتی خواندنی، درباره این ویژگی آثار سهراب می‌نویسد: «سپهری در همه مراحل كارهای خود دقیق و سخت‌گیر بود، برای نقاشی بهترین كاغذ، بهترین بوم و بهترین رنگ‌ها را به كار می‌برد. كلاف بوم و قاب تابلو حتماً بایستی از بهترین نوع باشد. خود نقاشی‌ها كه دیگر هیچ. اگر كم‌ترین شكی نسبت به سلامت كار داشت، از به نمایش گذاشتن آن خودداری می‌كرد»
این تابلو كه در آغاز در حدود ۲ تا سه میلیارد تومان برآورد شده بود به قیمت ۳ میلیارد تومان به فروش رسید.
اما این پایان نوار موفقیت‌های هنری سهراب سپهری در قالب عرضه نقاشی حراج تهران نبود و در ۱۳۹۷ خورشیدی یكی از تابلوهای سپهری كه در تصویر پایین به نمایش در آمده به قیمت ۵ میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان به فروش رسید تا ركورد گران قیمت ترین تابلو نقاشی تاریخ هنر ایران به نام سهراب سپهری ثبت شود. رضا نامی ـ هنرمند و كارشناس هنری درباره دلایل فروش بالای این آثار گفته است چند وجهی و كاریزماتیك بودن شخصیت سهراب سپهری به عنوان یك شاعر و نقاش در به فروش رفتن آثار این هنرمند با قیمت‌های بالا و زدن ركورد در خرید و فروش آثار هنری، تأثیر زیادی داشته است. همچنین جنبه شاعرانگی نقاشی‌های سپهری توانسته توجه علاقه‌مندان را به سمت آثار این هنرمند جلب كند. ایرانی‌ها به این وجه توجه بیشتری دارند و با شعر، بیش از نقاشی هم‌نوا هستند. این حس شاعرانه بودن خیلی موثر بوده است. بحث دیگر، عرضه و تقاضاست. هنرمندان زیادی بوده‌اند كه هم‌تراز با سهراب سپهری یا حتی خیلی بهتر از او كار كرده‌اند، اما آثارشان به این پایه نرسیده، چون عرضه و تقاضای آثار آنها نسبت به نقاشی‌های سهراب بسیار متفاوت بوده است.
امروزه یكی از تابلوهای تنه درختان سهراب سپهری در موزه هنرهای زیبا كاخ سعدآباد نگهداری می شود و همه روزه از ساعت ۹ تا ۱۷ می توانید به بازدیدش بروید.
دوره تاریخی: معاصر
نقاش: سهراب سپهری
محل نگهداری: موزه هنرهای زیبا، كاخ موزه سعدآباد
زمان بازدید: ۹ تا ۱۷ (در تعطیلات رسمی ساعت بازدید را كنترل كنید)
آدرس كاخ موزه سعدآباد: تهران، خیابان ولیعصر، خیابان شهید فلاحی، خیابان شهید كمال طاهری