از محله های تاریخی، قدیمی و اصیل رشت محله چله خانه می باشد كه دیدنی ترین نقاط این شهر است . از میدانهای مهم شهر رشت میدان دكتر حشمت است . حشمت الاطبا یكی از همرزمان میرزا كوچك خان بود كه بعد‌ها سردیس ایشان در این میدان، به نشانه یاد و نام وی نصب شد. مقبره ایشان داخل حیاط مسجد چله خانه بوده كه در حال مرمت است و دور آن حصار كشیده‌اند. ۱۷ سال پیش این میدان به نام میدان انقلاب شهرت داشت. میدان كوچكی وسط خیابانی بزرگ، یكی از اصلی‌ترین خیابان‌های شهر رشت، كه به پیاده‌راه شهرداری ختم می‌شود. در اولین دوره شورای شهر رشت بود كه تغییر نام این میدان به نام دكتر حشمت تصویب شد.
«سروش اكبر‌زاده» رئیس نخستین دوره شورای شهر رشت پیشنهاد كرد به پاس گرامیداشت یاد و خاطره این بزرگمرد، میدان انقلاب به نام دكتر حشمت تغییر نام دهد و شهرداری نیز در مرداد ۱۳۷۹، سردیس و تابلویی از این بزرگمرد راه آزادی در میدان نصب كرد.اطراف میدان اما در محاصره ساختمان‌های مختلف اداری، همچون دادگستری، اداره ثبت اسناد و بانك‌ها است. در جوار دادگستری خیابانی فرعی به چشم می‌خورد كه ابتدای چله‌خانه است و چندین مغازه قدیمی، دوشادوش هم با سقف‌های سفالی كه گویای یادگار گذشته است، سرفصل نوستالژیك این محله را می‌گشاید.
محله چله‌خانه از محله‌های قدیمی رشت كه بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد. گویش عمومی مردم عموماً گیلكی است و علت نامگذاری این محله به دلیل وجود مسجد چهل تن و مسجد چله‌خانه در این محل است و چند روایت در این رابطه وجود دارد كه در ادامه ذكر خواهد شد. ارزش‌های تاریخی شكل گرفته این محله در دوره‌های صفوی، پهلوی و قاجار است. بررسی روند شكل گیری شهر در دوره های فوق نشان از واقع شدن بافت قدیمی و تاریخی محدوده بافت در بافت مركزی آن است. تراكم بالای پلاك‌های با ارزش تاریخی در بافت مركزی و همچنین روند گسترش شهر در دوره‌های تاریخی مختلف، عاملی در ایجاد پهنه ویژه تاریخی در این محدوده شده است.
چله‌خانه در منطقه دو شهری واقع شده و از شمال به خیابان علم الهدی، از جنوب به بلوار حافظ، از شرق به خیابان امام خمینی و از غرب به خیابان ۲۲ بهمن می‌رسد. بر اساس آخرین آمار تهیه شده در سال ۹۲، جمعیت چله‌خانه ۱۴۱۰۰ نفر برآورد شده است. این در حالی است كه جمعیت این محل در ۱۳۷۵۱ نفر بود. همچنین مساحت این محل ۱۱۱ هكتار است كه تنها ۴۷.۵ هكتار از آن را مساحت مسكونی تشكیل می‌دهد و تعداد ۴۸۲۰ خانوار در این مساحت زندگی می‌كنند. فضای این محل به شدت مذهبی است و وجود چندین مسجد قدیمی در آن حال و هوای ویژه‌ای به آن می‌بخشد. با توجه به سابقه مذهبی محله، همكاری و تعاون میان همسایگان نیز نسبت به سایر محلات بیشتر است و همچنین از لحاظ آسیب‌های اجتماعی وضعیت مطلوبی دارد كه باعث شده محل خوبی برای زندگی باشد.
پریسا میرنظامی از نوادگان میرنظام‌الدین در مقاله‌ای آورده است: «گفته می‌شود چله خانه رشت تا حدود ۱۵۰ سال پیش انار كله‌ای بود در حاشیه شهر رشت كه به صحرای ناصریه متصل بود. انار كله یا انار سرا به محلی گفته می‌شود كه انار زیاد یافت می‌شود و مشخص است كه این محله تا ۱۵۰ سال پیش باغ انار بوده است. در آن دوران محله مورد استفاده‌ی كولی‌ها و دوره گردهایی بود كه به شهر رفت و آمد می كردند. در همین دوران زاهدی متقی و درویش مسلك این محل را برای عبادت و ریاضت كشیدن و سرآخر چله‌نشینی انتخاب كرد و كومه‌ای را برای این كار تهیه نمود. خیلی ها معتقدند كه میرنظام الدین كه بقعه‌ی او در چله خانه ی رشت قرار دارد و بنابر لوح بقعه از نوادگان امام علی النقی محسوب می‌شود، همان پیر و مرشد بوده است. آگاهان منطقه و محله نیز اعتقاد دارند كه میرنظام الدین همان پیر زاهدی است كه در این اناركله كومه‌ای ساخت و به چله نشینی پرداخت و سپس بعد از او مریدان او به پیروی از مرشد خود در همان اناركله به عبادت و چله نشینی پرداختند. پس از فوت میرنظام الدین بنا بر سنت رایج در میان مسلمانان او را در همان كومه و اتاقك خود دفن كردند و این اتاقك تبدیل به بقعه شد و اتاقك دیگری در كنار این اتاقك برای چله نشیی ساخته شد و به این دلیل نام آن را چله خانه گذاشتند چون محل چله نشستن‌های مریدان میرنظام الدین بوده است».
یك عده می گویند در محوطه كوچك روبروی مسجد كه حالا فضای سبز است مزار ۴۰ پیر است و به همین دلیل به آن خمیران (محل تجمع چهل تن) می گویند. عده دیگری می گویند در قدیم بین مسجد خمیران چهل تن و مسجد سیدابوالقاسم كه فاصله چندانی از هم ندارند رقابت بوده و دسته مسجد سیدابوالقاسم در عزاداری‌ها خیلی بزرگ و پرشكوه بوده، تا این كه چهل نفر از جوانان این یكی محل تصمیم می‌گیرند دسته عزاداری بزرگ و پرشكوهی را تشكیل دهند كه از دسته مسجد سیدابوالقاسم بزرگ تر و پرشكوه تر باشد و موفق هم می شوند. پس از آن مسجد به خمیران چهل تن معروف می شود. اما موثق‌ترین روایت گویا این است كه در قدیم گروهی درویش در این مكان بیتوته می كردند و چهل شبانه روز به دعا و نیایش می‌پرداختند، شمع روشن می‌كردند و حاجت می گرفتند و این نام از قدیم به عنوان چله‌خانه یا خانه‌ای برای چله گرفتن نامگذاری شد.
بقعه میرنظام‌الدین كه در مسجد چله‌خانه است، بر حسب نوشته لوح بقعه، نسب او را به امام علی النقی (ع) رسانده و او را از فرزندان این امام برزگوار می‌داند. این محل جایی برای چله نشینی او و مریدانش بود. این زیارتگاه شامل آرامگاه، مسجد و چله‌خانه بود كه چله‌خانه آن از بین رفته است. مسجد چله‌خانه ازآثار دوره قاجاریه است. محراب بنا، گچبری ساده و به آیات و عباراتی مزین است و بام بنا سراسر سفال سر است و گلدسته ای آجری دارد.
