امروزه مجموعه قنات با تغییر كاربری به یك شهر زیرزمینی شگفت‌انگیز به نام شهر زیرزمینی كاریز بدل شده كه بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد .كارگزاران با تجربه زحمت تمام طراحی ها را كشیده و می كوشند تا در پروژه بازسازی قنات كیش (كاریزكیش) ضمن حفظ بافت تاریخی آن كاربری های جدیدی از این شهر زیر زمینی بدست آورند.قنات كیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساكنان جزیره را تامین می‌كرده، قنات كیش از نظر طول رشته قنات و یا عمق چاه‌ها قابل مقایسه با قناتهای دیگر نقاط ایران نیست، اما با توجه به شیب بسیار كم جزیره، چگونگی هدایت آبهای زیرزمینی به سطح زمین در كیش بسیار مهم بوده و نشان می‌دهد كه در زمان خود از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای حفر قنات استفاده می‌كردند.
شهر زیر زمینی كاریز در فاز یك خود به قسمت های مختلف از جمله غرفه های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی تئاتر سالن كنفرانس، گالری های هنری تقسیم و قابل بهره برداری خواهد بود. شهر كاریز در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد. سقف آن هشت متر ارتفاع و بیشتر سقف آن مملو از سنگواره ، صدف و مرجان هایی است كه با نظر كارشناسی ۲۷۰ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و تك تك آن شناسایی و دارای شناسنامه رسمی است.
كارگزاران شهر زیر زمینی بر این باورند كه دو ویژگی كاریز را در فهرست ابنیه جهانی در خواهد آورد. اول اینكه كاریز در دل تنها جزیره مرجانی دنیا واقع است. دوم آنكه تنها بنایی است كه سقف مملو از صدفها و مرجانهای طبیعی است. صدفها و مرجان هایی كه برای بازدید آنها دو راه وجود داشته، بازدید از موزه های طبیعی یا غواصی در آبهای آزاد و اكنون كاریز فصلی جدید و استثنایی در پیش روی تمامی دوستداران طبیعت گشوده كه بی واسطه خواهند توانست از بزرگترین مجموعه مرجانی بازدید كنند.
گفتنی است كه خاك های برداشت شده از كاریز دارای خواص درمانی زیادی است كه در ” گل درمانی” استفاده های فراوان خواهد داشت. این امر همراه با خدمات گوناگونی همچون تاسیس مراكز اقامتی ، تجاری و تفریحی در زمینی معادل ۶۰۰۰۰ متر مربع در روی زمین كاریز احداث خواهد گردید. زمین سطحی كاریز به پارك وسیعی بدل خواهد شد كه دارای دو تپه مرتفع خواهد بود. این تپه ها از خاك های برداشت شده زیر زمین ساخته شده و به چشم انداز بی نظیر جزیره كیش دل خواهد شد.
اطلاعات بیشتر:
احداث قنات (كاریز) در انحصار ایرانیان بوده است و با توجه به قدمت شش هزار ساله قنات در ایران می توان صاحبان اصلی قنات را ایرانیان دانست.
كاریز واژه فارسی قنات است و در گذشته از آن برای هدایت آبهای زیر زمینی استفاده می شده است.
با توجه به اینكه معمولا قناتها از ارتفاعات شروع شده و به مظهر می رسند عظمت قنات دو هزار ساله كیش با حداكثر ارتفاع چهل و پنج متری در جزیره كیش منحصر بفرد می باشد. جزیره كیش با توجه به اینكه ارتفاع چندانی ندارد، حفر و احداث قنات دو هزار ساله آن به دست ایرانیان خلاق در لایه گل مارن (مرگل) اهمیت و ارزش این قنات را بیش از پیش نمایان می كند.
قنات قدیمی كیش با طول پانزده كیلومتر كه در طول دو رشته از منطقه صفین و فرودگاه تا محل فعلی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی كیش به سه رشته تبدیل می شود و از این محل مجددا با تبدیل به یك رشته، به شهر قدیمی حریره می ریزد.
در طول مسیر این قناتهای قدیمی تعداد زیادی چاه برای برداشت آب وجود دارد كه نشان دهنده آن است كه در این قنات آب هم به صورت ساكن و هم به سمت مظهر قنات جریان و حركت داشته است. از آب این قنات برای مصرف آبیاری فضای سبز و مصرف شرب ساكنین استفاده می شده و در عین حال كشتی ها نیز از آب جزیره كیش برای مصرف و فروش و یا معاوضه با اجناس دیگر در كشورهای حاشیه خلیج فارس استفاده می كردند.
آب شیرین كاریز حاصل از بارندگی های فصلی جزیره است كه از مرجانها به صورت یك فیلتر طبیعی عبور و در لایه گل مارن جریان پیدا می كند. گل مارن نوعی گل رس است كه در حالت طبیعی نرم و انعطاف پذیر بوده و چنانچه در معرض هوا قرار گیرد خشك و محكم می شود. در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیر زمینی كیش (كاریز) جهت حفاظت از این گل ارزشمند دیوارهایی جلوی آن كشیده شده است. از گل مارن علاوه بر استفاده های درمانی برای درد مفاصل با تركیبات اضافی برای تولید آجر، كوزه و سیمان مورد استفاده خاص قرار می گیرد.
نكته قابل توجه این است كه این كاریز ها به طوری استادانه و ماهرانه به دست ایرانیان باستان حفاری شده كه با شیبی ملایم در طول پانزده كیلومتر حركت، هم از آب آن جهت آبیاری استفاده شده و هم امكان برداشتن آن با چیزی شبیه به دلو نیز فراهم بوده است. پایابها مكانی پیش بینی شده برای فراهم شدن امكان برداشتن آب از كاریز است كه در طول مسیر كاریز شش پایاب وجود دارد كه یكی از آنها در مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی كیش موجود و قابل مشاهده است.
در گذشته دور اهالی بومی نشین جزیره كوزه به دوش از این محل آّب شرب خود را تامین می كرده اند. قدمت این پایابها به بیش از ۸۰۰ سال می رسد. در گذشته دور ، به خصوص قرون پنجم و ششم هجری كه جزیره كیش مركز تجارت خلیج فارس و دریای عمان بوده آب آشامیدنی جزیره كیش برای مصرف كشورهای حاشیه خلیج فارس از ارزش بسیار بالایی برخوردار بوده است.
سقف مرجانی كاریز كیش به قطر هفت متر كه زمانی بستر دریا بوده، مملو از صدف ها و آبزیانی است كه هم اكنون به صورت فسیل در سقف مرجانی مجموعه فرهنگی سیاحتی شهر زیرزمینی كیش قابل مشاهده است.
آزمایشهای انجام شده در دانشگاه مونیخ آلمان بر روی فسیلهایی كه از سقف مرجانی تونل به دست آمده نشان می دهد این سقف بین ۵۳ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و شناسنامه انواع مختلف آن در موزه شهر زیر زمینی كیش (كاریز) به نمایش گذاشته خواهد شد. اگر با دقت بیشتری به این فسیلها نگاه كنید لاك‌پشتی را می‌بینید كه از ۵۷۰ میلیون سال قبل خود را برای امروز ما جاودانه كرده است.
شهر زیر زمینی كیش (كاریز) با توجه به ویژگیهای منحصر بفرد آن از جمله مرجانی بودن جزیره، آب شیرین قنات، هوای خنك در زیر زمین و سقف مرجانی مملو از فسیلهای با قدمت بسیار بالا در فهرست مهمترین ابنیه جهانی قرار می گیرد.
نحوه دسترسی به شهرزیرزمینی كاریز
آدرس: جزیره كیش، بعد از میدان المپیك، نرسیده به میدان فارور
