هیات باستان‌شناسی مشترك ایرانی‌ـ‌ایتالیایی به سرپرستی مشترك پی یر فرانچسكو كالیری از دانشگاه بولونیا و علیرضا عسكری چاوردی از دانشگاه شیراز از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۹ طی ۱۰ فصل كاوش باستان‌شناسی مجموعه اسناد و مدارك گسترده باستان شناسی از این محوطه كشف كردند.دروازه كشف‌شده در محوطه تل آجری واقع در سه كیلومتری شمال‌غرب تختگاه تخت‌جمشید قرار دارد. این دروازه بنایی به ابعاد ۳۰ در ۴۰ متر به ارتفاع تقریبی ۱۲متر بوده است. بنا دارای كریدوری در مركز بوده كه آن را اتاقی مستطیل‌شكل به ابعاد هشت در ۱۲ متر تشكیل می‌داده است و در دورن این اتاق مركزی چهار صندلی نشیمن وجود داشته است. راهروی مركزی از دو طرف به سوی پردیس هخامنشی باز می‌شده است.
این دروازه از مواد و مصالح خشت و آجر بنا شده است و سرتاسر نمای داخلی و بیرونی آن مزین به آجرهای رنگین بوده است. بخش پایین و ازاره دیوارها مزین به گل‌های لوتوس، بدنه و نمای دیوارها مزین به انواع پنل‌های رنگین از حیوانات اسطوره‌ای، نمادها و سمبل‌های اعتقادی ایران باستان، هخامنشیان، عیلامیان و اهالی بین‌النهرین بوده است؛ مهم‌تر اینكه در اتاق مركزی كتیبه‌هایی به خط و نگارش بابلی و عیلامی وجود داشته است.
علیرضا عسكری چاوردی، باستان‌شناس و سرپرست ایرانی هیات كاوش تل آجری پارسه در گفت‌وگو با ایرنا عنوان كرد: مجموع اسناد نگارشی، مواد و مصالح ساخت بنا، موتیف‌های به‌كار رفته در تزیین نمای بنا، تاریخ‌گذاری كربن ۱۴ و جنبه‌های تقدس و تشرف به این دروازه نشان می‌دهد كه این بنا پس از سال ۵۳۹ قبل از میلاد و به افتخار فتح بابل به دستور كوروش بزرگ ساخته شده است.
استاد دانشگاه شیراز افزود: فرزند كوروش بزرگ همزمان با حكومت پدر در شهر بابل به مدت هشت سال فرمانروا بود و در سال ۵۲۹ قبل از میلاد به پادشاهی ایران رسید.
تزیینات دروازه كوروش
وی با اشاره به اینكه كوروش هخامنشی به دلیل اهمیت مذهبی و فتح مهمترین شهر دنیای باستان، بابل، دستور ساخت این دروازه را صادر كرده است، ادامه داد: كمبوجیه فرزندش، به دلیل علاقه به شهر بابل، آشنایی دیرینه با بابلی‌ها و پیوند فرهنگی جهان باستان كار ساخت مجموعه بزرگ معماری شهر پارسه به سبك معماری بابلی را ادامه داد و در دوره وی دروازه پردیس شهر پارسه در بخش فیروزی این شهر به بهره برداری رسید.
به گفته عسكری‌چاوردی تلاش هیات باستان شناسی بر تبدیل این محوطه به سایت موزه قابل بازدید برای عموم است و به همین دلیل اقدامات حفاظتی گسترده ای از طرف وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به ویژه پایگاه میراث جهانی تخت جمشید و موسسه ایزمئو ایتالیا برای حفاظت از سازه های خشتی و آجرهای لعاب دار این دروازه فراهم شده است. برنامه كاوش و ساماندهی این محوطه مهم باستانی تا پایان سال ۱۳۹۹ ادامه دارد.
نحوه قرارگیری دروازه كوروش
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید نیز از انجام مراحل مختلف كاوش های باستان شناسی توسط هیات مشترك ایرانی ایتالیایی در تل آجری سخن گفت و افزود: فصل دهم كاوش در محوطه تل آجری در آذرماه سال جاری كلید خورد و در تكمیل كاوش های فصول پیشین، با هدف ساماندهی و آماده سازی محوطه و عرضه شواهد ارزشمند تاریخی آن به بازدیدكنندگان مجموعه تا كنون نیز ادامه دارد.
حمید فدایی این كاوش را اقدامی مشترك با همكاران بین المللی در حوزه باستان شناسی با هدف بهره برداری و معرفی این محوطه، بناها و آثار تاریخی منحصربفرد دوران هخامنشی به گردشگران و شهروندان دانست و در این زمینه افزود: با توجه به پیشرفت همزمان عملیات اجرای سقف حفاظتی بر روی این محوطه تاریخی، امید می رود كه در آینده نزدیك این محوطه به عنوان یك “سایت موزه” مهم بتواند به عموم بازدیدكنندگان پارسه عرضه میشود.
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با تاكید بر اینكه حفاظت و توسعه مراحل مختلف بهره برداری از این محدوده تاریخی گامی مهم در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری كشور محسوب می شود، بیان كرد: این محوطه تاریخی در نزدیكی تخت جمشید شواهد مهمی و ارزشمندی از شهر پارسه را در خود جای داده است و به جهت ارایه دركی ملموس از گستره پایتخت هخامنشیان، می تواند در توسعه گردشگری منطقه گام مهمی تلقی خواهد شد.
تُل آجری دروازه‌ای است كه پیش از تخت‌جمشید و برای كاخ فیروزی كه امروز به طور كامل تخریب شده، در محوطه شهر باستانی پارسه ساخته شده‌است. بنایی كه در ۳ كیلومتری تخت‌جمشید واقع شده اما قدیمی‌تر از تختگاه (مجموعهٔ تخت جمشید) ساخته شده‌است.
در فصل های گذشته، عملیات باستان شناسی در منطقه تل آجری، چندین اثر و بناهای تاریخی، دارای آجرهای لعاب دار با تصاویری از اسطوره های ایران كه قابل مقایسه با بین النهرین و شوش است، كشف شد.
محوطه تاریخی تل آجری در نزدیكی تخت جمشید قرار دارد و یكی از بناهای متعلق به دوران هخامنشیان است كه به ثبت ملی رسیده و به لحاظ ارزش های تاریخی و هویت محتوایی، میراثی ارزشمند است.
بناهایی كه در این محوطه كشف شده به احتمال زیاد پیش از بنای تختگاه تخت جمشید ساخته شده و در واقع كشفیات اخیر، خلاء های تاریخی شهر پارسه به ویژه در دوره حكومت كوروش و كمبوجیه و پیش از به قدرت رسیدن داریوش هخامنشی در سال ۵۲۱ پیش از میلاد را پر می كند.
بنای تاریخی تخت جمشید حدود ۵۵ كیلومتری شمال شیراز در محدوده شهرستان مرودشت واقع شده است.