میوه های گرمسیری سیستان و بلوچستان

سرزمین سیستان و بلوچستان محصولات كشاورزی منحصر به فردی همچون میوه های گرمسیری دارد كه یكی از پتانسیل های بی نظیر سرزمین كویر و دریا است كه وقتی نامی از آنها برده می شود اغلب میوه هایی مانند موز، انبه یا خرما به ذهن می رسد اما تنوع میوه های گرمسیری و استوایی به حدی بالاست كه اكثر آنها و خواص درمانی آنها به صورت ناشناخته باقی مانده است و حتی بعضی از مردم نه تنها آنها را ندیده اند بلكه طعم بی نظیر آنها را نچشیده اند و دلیل آن چیزی نیست جز اینكه در هیچ نقطه ای دیگر این میوه ها كشت نمی شوند .

سیستان و بلوچستان به دلیل برخورداری از آب و هوایی مناسب به عنوان مهد میوه‌های گرمسیری كشور شناخته می‌شود. میوه‌هایی كه اغلب به قیمت گزاف از كشور‌های خارجی وارد می‌شوند و حالا این سیستان و بلوچستان است كه به تنهایی می‌تواند نیاز داخلی به این میوه‌ها را برطرف كند . موز ، انبه ،كنار، چیكو، تمرهندی، نارگیل ،گواوا، پاپایا، بیدام، فالسا، جم (جمبولان) ، سیتاپل و آناناس از جمله این میوه‌ها هستند . در ادامه برای معرفی بهتر میوه های گرمسیری بلوچستان با ما همراه باشید :

پاپایا ( خربزه درختی )

پاپایا یا خربزه درختی (Carica papaya) مهمترین گیاه تجاری خانواده Caricaceae می باشد و یكی از محصولات اصلی است كه امروزه در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان كشت می شود.
این میوه برای اولین بار در سال ۱۵۲۶ توسط یك اسپانیایی به نام اویدو (Oviedo) از سواحل كارائیب و پاناما و كلمبیا معرفی شد. اویدو كه از ۱۵۱۳ تا ۱۵۲۵ میلادی مدیر معادن در Hispaniola (جزایر آنتیل) بوده توضیح می دهد كه چگونه آلفونسو دو والورد (Alphonso de Valverde) بذر پاپایا را از سواحل پاناما به دارین(Darin) و سپس به سان دومینگو (San Domingo) و دیگر جزایر وست ایندیز (West Indies) برده است. باور عمومی این است كه این میوه بومی مناطق گرمسیری آمریكا از سواحل كارائیب در آمریكای مركزی تا آرژانتین و شیلی و جنوب مكزیك باشد.این میوه به واسطه تعداد فراوان بذر و طول عمر نسبتا بالای بذر (تا سه سال در شرایط خشك و خنك) به سرعت در سراسر مناطق استوایی گسترش یافت. پاپایا در بسیاری از مناطق گرمسیری به خصوص نواحی با خاك حاصلخیز و بارندگی فراوان رشد می نماید. صنعت پاپایا در برزیل یكی از بزرگترین ها در سراسر جهان است كه همچنان به رشد سریع خود ادامه می دهد. اسپانیایی ها آن را ‘پاپایا’ نامیدند و گیاه را به فیلیپین و از آنجا به مالایا بردند و در نهایت در ۱۵۹۸میلادی پاپایا به هند رسید. قبل از سال ۱۸۷۴ میلادی كه باغات پاپایا در اوگاندا احداث شد، این گیاه در اكثر كشورهای گرمسیری و نیمه گرمسیری منتشر شده بود.

ازدیاد پاپایا به طور معمول با بذر صورت می پذیرد. برای انتخاب بذر مورد نظر برای كاشت بایستی به شكل و طعم والد مادری كه بذر از آن تهیه می شود توجه ویژه ای داشت، چرا كه معمولا طعم میوه های حاصل از بذر كشت شده تا حد زیادی شبیه به والد مادری خواهد بود. برای داشتن نتاج یكنواخت و میوه های هم شكل باید توجه داشت كه بذور مورد كشت از یك رقم پاپایا بدست آمده باشند. با كنترل گرده افشانی می توان یك دستی محصول و كیفیت آن را بالا برد. گیاهان حاصل از كشت بذر ممكن است نر، ماده و یا دو جنسه باشند.

بذر پاپایا در دمای ۵ درجه سانتیگراد و در كیسه های مقاوم در برابر رطوبت حداقل تا سه سال بدون كاهش باقی می ماند. قبل از كشت بایستی پوشش ژلاتینی روی بذر را حذف كرده و آن ها را پس از خشك شدن با قارچ كش آغشته نمود. معمولا بذرها پس از خیسانده شدن در آب برای ۲۴ ساعت با فاصله ۱۵*۵ و عمق ۴-۳ سانتیمتر درون جعبه كشت یا خزانه هوای آزاد و یا به طور دوتایی درون گلدان های پلاستیكی كشت می شوند. در كشت های تجاری برای تسهیل جوانه زنی بذر در زمان خیساندن آن از برخی تیمارهای هورمونی مانند اسید جیبرلیك نیز استفاده می شود.بذر پاپایا طی ۵-۲ هفته جوانه زده و پس از مدت كوتاهی هنگامی كه طول نهال به ۲۰-۱۵ سانتیمتر رسید، قابل انتقال به گلدان خواهند بود. در این به طور چشمی و با دقت ۷۵% می توان دانهالهای ماده را تشخیص داده و آن ها را برای انتقال انتخاب نمود. در واقع دانهال های نر باریك و بلند بوده و فاصله بین برگ ها در آن ها زیاد است، در حالی كه دانهال های ماده معمولا كوتاه تر و قطورتر می باشند.پیوند، خوابانیدن هوایی و قلمه چوب نرم از سایر روش های تكثیر پاپایا هستند كه در مقیاس های محدود قابل انجام می باشند. در واقع به دلیل ماهیت بدون انشعاب بودن تنه پاپایا، تعداد قلمه های حاصل از این گیاه محدود می باشند، گرچه با سربرداری از درخت می توان آن را به تولید شاخه های جانبی تحریك نمود.
پاپایا معمولا درختی دوپایه است و گل های نر و ماده آن به طور جداگانه و روی پایه های متفاوت تشكیل می شوند، هر چند ارقام یك پایه ای از این گیاه نیز وجود دارند. درختان پاپایا بسته به دمای منطقه طی ۶ تا ۱۱ ماه به بلوغ می رسند.

پاپایا با طعم خوب و حالت لطیفی كه دارد در سالاد میوه بسیار فوق‌العاده‌است. پاپایا دارای طعمی شیرین است و هسته های سیاه رنگ آن به راحتی از داخل میوه برداشته میشوند و پوست كردن آن راحت است . از پاپایا پوره نیز تهیه می‌كنند. . نوع زرد آن كه راحتتر ثمر می‌دهد به محض رسیدن آماده خوردن است و بهتر است خنك مصرف شود . نوع سبز پاپایا در اتاق‌های حرارتی پس از چند روز به عمل می‌آید و آماده خوردن می‌شود. مردم جنوب شرق آسیا پاپایای سبز را پس از خرد كردن و پختن داخل سالاد می‌ریزند.

پاپایا در جنوب استان سیستان و بلوچستان خصوصا در بخش سرباز شهرستان سرباز كاشت و به وفور پیدا میشود.

چیكو

چیكو درختی است همیشه سبز با قامتی برافراشته و پهن و انشعابات كم كه ارتفاع آن بین ۵-۲۰ متر است، البته درختان چیكو پیوندی كوتاه‌تر (۱۵-۵ متر) هستند. گل‌های چیكو از نوع دو جنسی زنگوله مانند كوچك (۱۲-۸ میلی متر). دارای ۶ كاسبرگ (سه كاسبرگ در خارج و ۳ كاسبرگ در داخل) گلبرگ‌ها به رنگ سبز كمرنگ متمایل به سفید و پرچم برجسته به تعداد ۶ عدد می‌باشد.

اوج گل‌دهی درختان چیكو در كشور استرالیا در تابستان اتفاق می‌افتد. در كشور فیلیپین گل‌دهی در ابتدای فصل بارندگی و در ماه‌های آوریل تا ژوئن صورت می‌گیرد و ماه‌های گل‌دهی در مكزیك فوریه تا مارس می‌باشد. در ایران زمان گل‌دهی چیكو از اواخر اسفند شروع می‌شود كه در این زمان میزان بارندگی بسیار كم است، از این نظر چیكو مزیت نسبی در مقابل انبه دارد چرا كه زمان گل‌دهی درختان انبه مصادف با اوج ریزش نزولات آسمانی (۱۵ دی‌ماه تا اوایل فروردین‌ماه) است و ثانیاً هوای بارانی و ابری بر روی گل دهی و تلقیح گل‌های چیكو تأثیری ندارد. گل‌دهی چیكو در استان هرمزگان تدریجی است (اسفند تا اواخر خردادماه) بنابراین میوه‌های به اندازه‌های مختلف روی درختان دیده می‌شود. زمان رسیدن اولین میوه‌ها تیرماه می‌باشد و تا شهریورماه روی درختان چیكو، میوه دیده می‌شود. نام درخت چیكو ساپودیلا است و صمغ آن به نام چیكل پیش‌تر برای درست كردن سقز (آدامس) به كار می‌رفت.

چیكو با نام علمی Manilkara zapota L گیاهی است از خانواده Sapotaceae این خانواده دارای جنس‌های مختلفی است كه تعداد زیادی گونه با میوه خوراكی در آن‌ها وجود دارد. ۴۵-۶۰ روز بعد از گل انگیزی در درخت چیكو گل‌ها شروع به باز شدن می‌نمایند. طول دوره تشكیل تا رسیدن میوه چیكو حدود ۱۶۸-۲۴۰ روز است، در كشور هندوستان این زمان شامل ۳ مرحله است. مرحله اول ۱۱۲ روز است كه قطر میوه افزایش می‌یابد. ۲۸ روز بعدی را دوره انتقال می‌گویند و ۶۳ روز آخر طول میوه افزایش می‌یابد و میوه شكل اصلی خود را پیدا می‌كند.

این گیاه با نام چیكو در فیلیپین، ساپودیلا در انگلیس، سان مانیلا در اندونزی، لاموت در تایلند، چیكلی در مكزیك، چیكو زاپوته در گواتمالا، مكزیك و ونزوئلا و نازی بری در جامائیكا شناخته می‌شود.

این درخت بومی در دوران قدیم در جنوب مكزیك و كشورهای آمریكا به منظور استخراج صمغ در تهیه آدامس و همچنین تولید میوه كشت می‌شد سپس توسط اسپانیایی‌ها به فیلیپین برده شد و در نهایت به تمام نقاط گرمسیر دنیا انتشار یافت. میوه نارس چیكو نیز تانن فراوانی دارد كه برای درمان اسهال مفید است و از برگ آن در پایین آوردن فشارخون، سرماخوردگی و درمان سرفه استفاده می‌شود

این درخت هم اكنون در سطح وسیعی از نوار ساحلی هند و سریلانكا و در ایران نیز در برخی منازل و باغ‌های سیستان و بلوچستان و هرمزگان كشت می‌شود. سازگاری بسیار خوب این درخت با شرایط آب و هوایی و خاك‌های جنوب كشور و عملكرد مطلوب آن موجب شد تا توسعه سطح زیر كشت این محصول در برنامه سوم توسعه مد نظر قرار گیرد و هر سال افزایش یابد.

میوه چیكو به شكل گرد تا بیضی به قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر و طول ۱۲ سانتیمتر و وزن نرمال میوه‌ها بین ۱۰۰ تا ۴۰۰ گرم است كه البته در برخی از ارقام به یك كیلوگرم نیز می‌رسد. میوه این درخت دارای پوست نازك و صاف به رنگ قهوه‌ای روشن، گوشت میوه نارس به رنگ زرد تا قهوه‌ای روشن با شیرابه فراوان و سفت می‌باشد اما میوه رسیده فاقد شیرابه است و گوشت آن به رنگ قرمز، خیلی شیرین و آبدار است و طعم اسیدی كمی دارد. هسته آن به رنگ سیاه براق، دوكی شكل و نزدیك به دو سانتیمتر طول دارد.

هر درخت چیكو نزدیك به هزار و ۵۰۰ تا دو هزار و ۵۰۰ عدد میوه تولید می‌كند و عملكرد محصول در هر هكتار بین ۱۰ تا ۱۲ تن است.

درخت چیكو با وجود رشد بسیار كند كه تا زمان ثمردهی و بلوغ پنج سال به طول می‌انجامد اما تا ۸۰ سالگی همچنان محصول می‌دهد و درآمدزا است. درخت چیكو در برابر بادهای شدید مقاوم است و سرمای زیر صفر درجه را نیز به راحتی تحمل می‌كند.

میوه چیكو را باید با دقت زیاد برداشت نمود چرا كه به راحتی در اثر فشار، ضربه و خراشیدن، آسیب می‌بیند. بعد از برداشت میوه، دم آن باید كنده شود و اجازه داده شود كه لاتكس آن خارج و سپس شسته شود. میوه‌های بالغ چیكو در حرارت ۲۵ درجه سانتی‌گراد در مدت ۳-۷ روز می‌رسند. این‌گونه میوه‌ها در حرارت ۱۵ درجه سانتی‌گراد و به مدت ۱۴ روز قابل انبارداری هستند .

چیكو معمولاً به صورت تازه خورده می‌شود. این میوه را به صورت فریز شده نیز مصرف می‌نمایند. بعضی از میوه‌های چیكو طعم بدی دارند و از مصرف این‌گونه میوه‌ها باید خودداری نمود. حدود ۸۴% از میوه‌های چیكو خوردنی هستند. میوه چیكو دارای ۶۹-۷۵% آب است. مقدار ویتامین A و C در میوه چیكو كم است. اسیدی بودن میوه به خاطر وجود مالات (malate) است. قسمت گوشتی میوه چیكو در تهیه پودر خشك، شربت، مربا، سالاد میوه‌ای و ماست استفاده می‌شود. حفظ نمودن عطر و طعم میوه چیكو در عملیات فرآوری محصول مشكل است. بوی معطر چیكو به خاطر وجود متیل بنزوآت و متیل سالیسیلات است. از لاتكس درختان چیكو نیز به منظور تولید صمغ و در تهیه خمیردندان استفاده می‌شود. میوه چیكو كه مصرف تازه خوری دارد حتی در صنایع تبدیلی نیز برای تولید چسب قابل استفاده است. میوه نارس چیكو نیز تانن فراوانی دارد كه برای درمان اسهال مفید است و از برگ آن در پایین آوردن فشارخون، سرماخوردگی و درمان سرفه استفاده می‌شود. از شیرابه چسبناك چیكو در پر كردن دندان استفاده می‌شود و له شده هسته این میوه نیز ادرارآور و برای دفع سنگ كلیه موثر است.

انبه

میوه انبه یكی از میوه های محبوب مناطق گرمسیری است كه كاربرد های زیادی دارد و به عنوان میوه ، آبمیوه ،طعم دهنده غذا و حتی ماده ساخت عطر به كار می رود. همچنین این میوه دارای مقادیر زیادی فیبر ، آنتی اكسیدان ها و ویتامین ها نیز می باشد. میوه‌های گرمسیری همیشه از پرارزش‌ترین و پرطرفدارترین میوه‌ها در دنیا بوده‌اند كه در میان آنها انبه معروف به سلطان میوه‌ها، گل سرسبد این مجموعه است .

انبه درختی است زیبا كه ارتفاع آن تا ۱۰ متر می رسد . منشا انبه هند و مالزی و برمه میباشد ولی هم اكنون در تمام مناطق استوایی و حاره ای كشت میشود . انبه از ۴۰۰۰ سال پیش وجود داشته است . برگهای این درخت نیزه ای شكل ، گلهای آن زرد یا قرمز رنگ و بصورت خوشه ای وجود دارد . میوه آن كه انبه یا منگو نامیده می شود بیضی شكل و دارای طعمی مطبوع و شیرین بوده و دارای هسته ای نسبتا بزرگ است . انبه در اوائل ماه می می رسد و تا اوائل سپتامبر موجود است . محصولات باغبانی گرمسیری در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد و كرده و حداكثر تولید را خواهندداشت. مناطق جنوبی كشورمان باوجود داشتن شرایط مناسب بعضی از گونه های درخت انبه به خوبی رشد كرده و عملكرد بسیار بالایی دارد . بررسی ها نشان می دهدكه تولید این گونه محصولات اقتصادی بوده و صادرات آنها نیز امكان پذیر میباشد.

براساس شواهد موجود، سابقه كشت انبه در ایران به ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال قبل می رسد. انواعی كه امروزه در كشور كشت می شوند ارقامی هستند كه از كشورهای پاكستان و هندوستان وارد شده اند و به اسامی مختلف درمناطق نام گذاری شده اند. مناطق جنوب و جنوب شرقی شامل استان های سیستان وبلوچستان، هرمزگان و منطقه جیرفت، به عنوان مناطق مستعد برای تولید این محصول شناسایی شده اند.

مطمئناً با شناخت بیشتر مردم از خواص و ویتامین های این میوه با ارزش، تقاضای خرید آن افزایش خواهد یافت و با این حركت بازار فروش آن در داخل كشور رونق خواهدگرفت وصادرات آن نیز می تواند به توسعه كشت این محصول كمك فراوان نماید. جغرافیای مناطق گرمسیری كشور ما توانایی زیادی برای كشت و تولید انبه دارد و با افزایش تقاضای داخلی و خارجی، امید آن می رود كه باغداران علاقه بیشتری به كشت آن پیدا میكنند و افزایش تولید آن می تواند به طور چشمگیری بر روی وضعیت اقتصادی مردم جنوب كشور تاثیر مطلوبی بگذارد.

از میوه انبه فرآورده های مختلفی از جمله مربا، كمپوت، عصاره و انواع مختلف چاشنی ها تهیه می شود. همچنین از میوه های نارس و كوچك هم در تهیه ترشی استفاده می شود. در مناطقی مانند هندوستان، مغز هسته انبه به صورت پودر درآمده وبرای مصارف خوراكی استفاده می شود. اما به نظر می رسد كه مطلوب ترین نوع مصرف آن ، تازه خوری است. انبه منبع غنی از ویتامین هایA وCبوده و حدود ۱% نیز پروتئین دارد. برای انبه مصارف متعدد پزشكی نیز معرفی شده است.

انبه در جنوب استان سیستان و بلوچستان در شهرستان های سرباز ، چابهار ، نیكشهر ، كنارك و قصرقند كاشت می شود كه بزرگترین باغ انبه كشور در روستای سولدان بخش پیشین شهرستان سرباز است . عمدتا در بلوچستان دو نوع انبه كاشت میشود : نوع اول كه بومی منطقه است كه دانه های انبه ریز بوده و دارای هسته بزرگ و گوشت كم ولی خیلیی شیرین و خوش طعم هستند و نوع دوم كه بیشتر نهال آن از پاكستان یا نهالستان های باهوكلات و پیشین تهیه میشود و پیوندی است كه همانند انبه پاكستانی دارای دانه های درشت و كشیده و رسیده آن خیلی شیرین است .

موز

موز نام میوه و گیاهی است كه بومی مناطق حاره‌ای جنوب شرق آسیا، شبه جزایر مالزی و استرالیا است. این میوه از ۴ هزار سال پیش در هندوستان كشت می شده است؛ در سال ۱۴۸۲ پرتغالی ها موز را در سواحل گینه پیدا كرده و به جزایر قناری بردند؛ سپس به وسیله میسیونر مذهبی اسپانیولی به نواحی حاره آمریكا برده شد. این گیاه امروزه در تمام مناطق گرمسیری كه از رطوبت مطلوبی برخوردار باشند كاشت می‌شود. در ایران بیشترین موز در جنوب بلوچستان و پس از آن در هرمزگان كاشت می شود .

از آنجایی كه گیاه موز تا حدودی بلند و مستقیم و محكم می‌باشد، به اشتباه به آن درخت می‌گویند. در حقیقت، موز گیاهی است علفی و شبیه درختچه كه اجزای آن فقط شاخه‌هایی هستند كه پس از میوه دادن، خشك شده و از بین می‌روند. گل های این گیاه به صورت سنبله بوده و میوه آن ابتدا سبز و بعد از رسیدن به رنگ زرد در می آید؛ میوه موز به صورت خوشه در انتهای ساقه تشكیل می‌شود.

دلیل كاشت گیاه موز، میوه‌ آن و همچنین تولید فیبر و نیز زیبایی است. هنگامی كه موز هنوز سبز است از درخت چیده و به مناطق مختلف می فرستند و در آنجا به وسیله گرما دادن باعث رسیدن آن می شوند یا اینكه صبر می كنند موز برسد تا برداشت كنند .

این گیاه، انواع مختلف داشته و یك نوع آن بسیار درشت و نوعی از آن هم خیلی ریز است (موز بومی جنوب بلوچستان همانند موز پاكستان ریز است) كه مزه شیرینی دارد. در كشورهای استوایی معمولا موز را می پزند و همراه با برنج و لوبیا می خورند.در كشورهای آمریكای لاتین، موز را ورقه ورقه كرده و در آفتاب خشك می كنند.

نشانه رسیدن موز این است كه باید پوست آن زرد و سفت و روی آن لكه های سیاه وجود داشته باشد.موز نارس، به سبب داشتن نشاسته زیاد هضمش سنگین است. این میوه لذیذ كه خود یك وعده غذای طبیعی به شمار می رود شامل مواد مغذی بسیاری می باشد. مزیت موز این است كه حاوی تركیبات شیمیایی نیست و عوارض جانبی داروها را نیز ندارد. این میوه حاوی ۳ نوع قند (فروكتوز، ساكاروز و گلوكز) است كه انرژی را بالا برده و بدن را تقویت می‌كند.

باغ های استان سیستان و بلوچستان كه بیشترین تولید موز را در كشور دارند ، در جنوب استان و شهرستان های كنارك ( منطقه زرآباد ) ، چابهار ( روستای عوركی بخش پلان و روستای باهوكلات بخش دشتیاری ) ، سرباز ( در اكثر قسمت های شهرستان خصوصا بخش پیشین ) و قصرقند قرار دارند كه گردشگران ومسافران عزیز ضمن بازدید از این باغات زیبا میتوانند طعم لذیذ موزهای بلوچستان را بچشند .

تمرهندی

تمرهندی میوه ای گرمسیری است كه در بسیاری از نقاط دنیا مصرف می شود و حتی خواص طبی نیز دارد. درخت تمرهندی چوبی سخت دارد و بومی آفریقا است اما در هندوستان، پاكستان و بسیاری از نواحی گرمسیری رشد می كند . خاستگاه تمر هندی مناطق استوایی قارهٔ آفریقا است و امروزه نیز این گیاه در كشورهای سودان، كامرون، نیجریه و تانزانیا و بلوچستان ایران به صورت خودرو می‌روید. تمر هندی صدها سال پیش از طریق كشتی به شبه‌جزیرهٔ هند نیز منتقل شد و در آن‌جا پرورش یافت. پس از آن، این گیاه در سراسر مناطق گرمسیری آفریقا و آسیای شرقی، از جمله تایوان و حتی برخی نواحی چین پخش شد. این درخت، غلاف هایی لوبیا مانند تولید می كند كه از دانه هایی با پالپ های فیبردار پر شده اند. پالپ های میوه نارس، سبز و ترش هستند. با رسیده شدن این میوه، پالپ آب دار آن خمیرمانند شده و ترش و شیرین می شود.

این گیاه برای نخستین بار در هند، توسط گیاه‌شناسان اروپایی با نام Tamarindus indica توصیف گشت. ریشهٔ این واژه از نام عربی این میوه گرفته شده و به معنای خرمای هندی می‌باشد. در قرن شانزدهم تمر هندی توسط استعمارگران اسپانیایی و پرتغالی به آمریكای لاتین نیز صادر شد و در كشورهایی چون مكزیك، هندوراس و گواتمالا پرورش یافت. امروزه این گیاه بخش مهمی از رژیم غذایی ساكنین این مناطق را تشكیل می‌دهد.

درخت تمر هندی بین ۱۰ تا ۲۰ متر طول دارد. رشد این گیاه كُند، ولی عمر آن بسیار طولانی است. تمر هندی در خاك‌های رسی، ماسه ای، ابلیزی و اسیدی به خوبی رشد می‌كند. این درخت مخصوص مناطق حاره بوده و به سرما حساس است، اما مقاومت بالایی دربرابر خشكی و باد دارد. برگ‌های این درخت همیشه‌سبز و به رنگ سبز روشن هستند. برگ‌ها مركب بوده به صورت فراهم قرار گرفته‌اند.

تمر هندی در اواخر ماه اردیبهشت گلهایی دارای ۵ گل‌برگ و زردرنگ با خطوط نارنجی یا قرمز می‌دهد. در ماه مهر این درخت میوه‌هایی به شكل لوبیا می‌دهد. هر میوه دارای بین ۱ تا ۱۲ هسته است كه توسط گوشتی ترش‌مزه، خمیرمانند و رشته و فیبردار احاطه شده است. میوه‌ها پوستی قهوه‌ای رنگ و سخت دارند و می‌توانند تا ۱۵ سانتی‌متر طول داشته باشند. هر درخت بالغ می‌تواند سالیانه تا ۱۷۵ كیلوگرم میوه دهد.

تمر هندی‌های شبه‌جزیرهٔ هند میوه‌هایی بزرگ‌تر با ۶ تا ۱۲ هسته می‌دهند، در حالی كه تمر هندی‌های آفریقایی و مناطق آمریكای جنوبی بین ۱ تا ۶ هسته دارند. این هسته‌ها قهوه‌ای‌رنگ، پهن و صاف هستند و در بعضی از مناطق چون چین و جاوه مورد استفادهٔ كودكان برای بازی‌های چون چكرز چینی قرار می‌گیرد.

پالپ یا همان گوشت میوه ی تمرهندی در جنوب و جنوب شرقی آسیا، مكزیك و خاورمیانه كاربردهای زیادی در پخت و پز دارد. دانه ها و برگ های این میوه نیز قابل خوردن هستند. از تمرهندی در انواع سس، چاشنی ها، چتنی (ترشی هندی)، نوشیدنی ها و دسرها استفاده می شود.

تمرهندی نقش پررنگی در طب سنتی دارد. فرم آشامیدنی آن برای درمان اسهال، یبوست، تب و زخم معده متداول بوده است و از پوست و برگ آن نیز برای بهبود و التیام زخم استفاده می شده است. پلی فنول های موجود در تمرهندی خواص آنتی اكسیدانی و ضدالتهابی دارند و می توانند در برابر بیماری هایی مانند بیماری قلبی، سرطان و دیابت نقش محافظت كنندگی داشته باشند. عصاره این دانه ها به كاهش قند خون كمك می كند و عصاره پالپ آن نیز برای كاهش وزن و برطرف كردن بیماری كبد چرب مفید است.

تمر هندی بیشتر در شهرستان های چابهار و كنارك و به تعداد كمتر در شهرستان های سرباز و قصرقند وجود دارد . نهال تمر هندی در نهالستان های باهوكلات و شهر پیشین موجود میباشد .

آناناس

تا آنجا كه مشخص است آناناس بومی آمریكای جنوبی، جنوب برزیل و پاراگوئه است، جایی كه امروزه نیز اقوام وحشی آناناس در آن مناطق می رویند. ظاهرا آناناس توسط سرخپوستان اهلی شده و بسیار قبل از ورود اروپاییان به قاره امریكا سرخپوستان در مهاجرت های خود به شمال این میوه را به مكزیك، آمریكای مركزی و شمال رشته كوه های آند برده بودند. سرخپوستان كارائیب در بیرون ورودی خانه های خود آناناس را به عنوان نماد دوستی و مهمان نوازی قرار می دادند. این گیاه در كاستاریكا، گواتمالا، هندوراس و ترینیداد بومی شده است اما در این مناطق میوه گیاهان وحشی عمدتا قابل خوردن نیست. كریستف كلمب و ملوانان او برای اولین بار آناناس را در سال ۱۴۹۳ میلادی در جزیره گوادلوپ (Guadeloupe) و برای بار دوم در سال ۱۵۰۲ میلادی در پاناما دیدند. در سال ۱۵۵۷ میلادی برای اولین بار یك روحانی برزیلی نام آناناس (ananas) را استفاده كرد، او این نام را از نام nana كه سرخپوستان بكار می بردند برگرفت. نام انگلیسی این میوه (pineapple) از مقایسه آن با میوه مخروطی شكل درخت كاج (pine) بدست آمده است. پس از كشف آناناس این میوه به طور تصادفی و یا با هدف معرفی گونه های گیاهی دنیای جدید، به سرعت در بین كشورهای متعددی وارد گردید. در اوایل قرن شانزدهم، اسپانیایی ها آناناس را به فیلیپین و احتمالا به هاوایی و گوام معرفی كردند. این میوه در سال ۱۶۵۰ میلادی به اروپا وارد شد. اولین مقیاس قابل ملاحظه از كشت آن در اوآهو (Oahu) بود كه در سال ۱۸۸۵ میلادی و به مساحت ۲ هكتار انجام گرفت.

گیاه آناناس تا ۱/۵ متر رشد می كند و در تمام فصول سال میوه می دهد.بعد از رسیدن،بر روی این گیاه جوانه های تازه ای برای محصول بعدی ظاهر می شود.یك درخت آناناس ممكن است سالیان زیادی عمر كرده،میوه بدهد.برای به عمل آوردن گیاه آناناس،به ندرت از تخم آن استفاده می شود،بلكه معمولاً ازدیاد این گیاه بیشتر با قلمه زدن به عمل می آید.

میوه آناناس حاوی آب،نیتروژن،پتاسیم,كلسیم،فسفر،آهن،منیزیم،كلر،گوگرد،منگنز، فیبر، بتاكاروتن، تیامین، ریبوفلاوین،نیاسین و اسید اسكوربیك است.علاوه بر این بسیار كم چربی و كم كلسترول را داراست،ولی در مصرف آن باید میانه روی كرد و به اعتدال خورد.هفتاد و پنج درصد آناناس دنیا متعلق به جزایر هاوایی است ولی بهترین نوع آناناس در جزایر اندونزی به عمل می آید.۱۰۰ گرم میوه خوردنی آناناس دارای ۴۹ كالری انرژی است و ۸۶ درصد آن را آب تشكیل می دهد.آناناس یكی از منابع غنی ویتامین ث است.این ویتامین به دلیل آن كه یك آنتی اكسیدان قوی است،موجب حفاظت از بدن در مقابل زیان های ناشی از رادیكال های آزاد می شود و به تقویت سیستم دفاعی بدن كمك می كند.همچنین،موجب سنتز بافت و بهبود زخم ها می شود.لازم به ذكر است كه این ویتامین از جمله ویتامین هایی است كه به سوخت و ساز چربی ها،كلسترول،جذب آهن و سنتز اسیدهای آمینه كمك كرده و از بروز سرماخوردگی و انواع عفونت جلوگیری می كند.

باید توجه داشته باشید كه برای مصرف آناناس انواع تازه آن را به جای انواع كنسرو شده یا آب آناناس انتخاب شود.زیرا طی فرآیند كنسرو كردن،مقدار زیادی از ویتامین ث و آنزیم بروملین موجود در آناناس از بین می رود. می توانید آناناس تازه را به همراه مخلوط دیگر میوه ها مصرف كنید یا آب آناناس را به همراه دیگر آبمیوه های طبیعی مثل آب سیب یا پرتقال بنوشید كه بسیار گوارا و مغذی هم خواهد بود. آناناس كنسرو شده را نیز می توانید به عنوان سالاد یا دسر مصرف كنید یا آن را به ماست،پنیر یا حتی به انواع ساندویچ و پیتزا بیفزایید و مصرف نمایید . همیشه برای انتخاب یك آناناس رسیده و مطلوب،از حس بویایی خود استفاده كنید چرا كه آناناس تازه و رسیده دارای عطری بسیار خوش است.از خریدن یا انتخاب آناناسی كه بوی مطبوعی ندارد و روی پوست آن لكه های تیره رنگی وجود دارد اجتناب كنید.همچنین به یاد داشته باشید كه نگهداری آناناس در دمای اتاق می تواند به رسیده تر شدن و خوشمزه تر شدن آن كمك كند.

پس از ورود نهال آناناس از هند به ایران ، كشت آناناس در منطقه چابهار آغاز شد و همانطور كه انتظار میرفت به خوبی محصول داد و اولین محصول آن در خرداد ۹۸ برداشت گردید ، باغ آناناس را می توانید در چابهار از نزدیك ببینید .

كنار

كُنار یا سدر با نام علمی Zizyphus mauritiana ‎ متعلق به خانواده Rhamnaceae ‎ و دارای ‎ ۴۰گونه است كه در تمام مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری پراكنده‌اند. این میوه علاوه بر هند در كشورهای افغانستان، ایران، سوریه، برمه، استرالیا، آمریكا، ایتالیا، فرانسه، روسیه، اسپانیا، پرتغال و شمال آفریقا نیز وجود دارد.
كشت تجاری آن به صورت باغ یكدست از ارقام پیوندی مرغوب در جنوب بلوچستان از حدود ۵۰ سال پیش متداول بوده كه عمده این ارقام از هند و پاكستان به كشور ایران وارد شده‌اند. گونه محصول كنار در سیستان و بلوچستان میوه‌ای است بسیار درشت در دو شكل كروی و بیضی كشیده با درصد گوشت بالا و هسته بسیار ریز كه دارای طعم و مزه مطبوعی است.
با توجه به‌ صرفه اقتصادی در محصول برداشت شده و وجود بازار مصرف مناسب برای میوه آن در سال های اخیر سطح زیر كشت این محصول در شهرستان های چابهار، نیكشهر، سرباز، حواشی ایرانشهر و ایرندگان خاش رو به گسترش است.

میوه كنار خوراكی است. میوه آن براحتی هضم و اثر ملین‌آور دارد و گوشت میوه آن شیرین و خوشمزه است. كنار در ماههای دی و بهمن به بازار می‌آید و تا اواخر فروردین عرضه می‌شود. كنار با قیمتی ارزانتر نسبت به سایر میوه‌ها در دسترس است. كنار میوه مغذی و سرشار از ویتامین C و مقادیر نسبتا خوبی از ویتامین B ،E و محتوی كلسیم، فسفر و آهن است.ارزش غذایی میوه كنار از لحاظ پروتئین ، مواد معدنی، كلسیم، فسفر، كاروتن و ویتامین از سیب غنی تر و میزان كالری و ویتامین سی آن نسبت به پرتقال بیشتر است.درخت كنار مقاومترین درخت میوه به صورت درختچه‌ای كوچك، خاردار با تاج پهن است میوه این درخت تخم مرغی شكل و به اندازه میوه زردآلو یا كمی كوچك‌تر است. طعم‌ این میوه ترش مطبوع و شیرین است.

نوع وحشی كنار یا سدر درختی است به بلندی حدود ده متر، خاردار با شاخه های سفید و برگ های تخم مرغی و نوك تیز، میوه ی آن كوچك و خوشبو و به اندازه سنجد است و بعد از رسیدن سرخ و زرد می شود كه دارای طعم ترش و شیرین است و گونه ترش آن بیش تر است. برگ های ساییده آن را در بازار به نام سدر عرضه می كنند. این درخت در ایران هم وجود دارد و نواحی گرم را می پسندد، در ایران در اطراف كازرون، جزیره ی خارك، لار، بندرعباس، اطراف نیك شهر، چابهار،سرباز و بم به طور خودرو می روید.

طعم خوشمزه كنار پیوندی را در چابهار بچشید ، چون در اكثر نقاط كشور به ندرت پیدا میشود ، همچنین می توانید از باغ های كنار در زرآباد ، باهوكلات و پیشین دیدن كنید .

نارگیل

نارگیل با نام علمی Cocos nucifera در خانواده Palm / Arecaceae قرار دارد. این درخت می تواند در آب و هوای گرمسیری رشد كند و انواع مختلفی نظیر نارگیل سبز، قهوه ای و زرد دارد. اما به طور كلی آن نارگیلی كه در تمام دنیا معروف و مورد استفاده است میوه ای با پوست سخت و قهوه ای رنگ است كه شامل قسمتهای مختلفی مثل گوشت نارگیل یا همان میوه سفید و چرب كه داخل پوسته قرار دارد و شیره نارگیل یا آب نارگیل كه شیرین و مقوی است و همچنین روغن نارگیل كه از میوه نارگیل گرفته می‌شود، است.

با وجود آنكه نارگیل در مناطق استوایی می‌روید اما در تمام جهان استفاده می‌شود. شاید برایتان جالب باشد بدانید كه بیشترین میزان مصرف از نارگیل میان بومیان اقیانوس آرام است كه تقریبا زندگی روزمره شان به این میوه وابسته است. آنها یك ضرب المثل معروف دارند كه می‌گویند هر آدمی كه یك درخت نارگیل بكارد برای خودش و فرزندانش غذا، نوشیدنی، لباس و سرپناه آماده كرده است!

خاستگاه این گیاه یكی از موضوعات مورد بحث است بعضی از كارشناسان معتقدند نارگیل یكی از گیاهان بومی شبه جزیره آسیای جنوب شرقی است درحالیكه برخی دیگر شمال شرقی آمریكای جنوبی را خاستگاه این گیاه می‌دانند. فسیلهای بدست آمده در نیوزیلند نشان می‌دهد در حدود ۱۵ میلیون سال پیش گیاهان كوچكی شبیه نارگیل در این ناحیه رویش می‌كردند. حتی سنگوارههای قدیمی تر كه در راجستان در هند كشف شده‌اند علی‌رغم خاستگاه نارگیل‌ها، در بیشتر این مناطق گرمسیری بخصوص در طول خطوط ساحلی استوایی پراكنده هستند. چون میوه نارگیل سبك و شناور است این گیاه به آسانی توسط جریانات دریایی تا مسافتهای طولانی حمل می‌شود. نخل نارگیل در خاكهای ماسه‌ای و نمكدار و در مناطق دارای نور خورشید فراوان و بارندگی‌های منظم (سالانه ۱۰۰–۷۵ سانتیمتر) رشد می‌كنند بنابراین علت تجمع این گیاه در نواحی كرانه‌ای تا حدی مشخص می‌شود. میوه‌هایی كه از دریا در نواحی شمالی مثل نروژ جمع‌آوری شده‌اند بسیار زیستا بوده و سپس تحت شرایط مناسب مذكور رشد نموده‌اند. از این رو نارگیل در جزایر هاوایی یك پلی نزی وارداتی قلمداد می‌شود كه ابتدا دریانوردان پلی‌نزیایی آن‌ها را از سرزمینهای مادریشان در اقیانوس آرام جنوبی به این جزایر آوردند. این گیاه به سمت آب خم می‌شود و هر چه بیشتر رشد می‌كند، بیشتر خم می‌شود در نتیجه، خشك میوه آن توسط آب دریا به اطراف پراكنده می‌شود. پوست سبك این میوه باعث می‌شود روی سطح آب شناور گردد. وقتی میوه نارگیل به‌وسیله آب دریا به ساحل برده شد، در طی یك الی دو ماه شروع به سبز كردن برگ كرده سپس تعداد زیادی ریشه بلند درمی‌آورد. این ریشه‌های بلند محكم به درختهای در حال رشد می‌چسبند و در مقابل باد تند ساحلی مقاومت می‌كنند.

نخل نارگیل (Cocosnucifera) با تنهٔ بلند و باریك، ساقه‌ٔ یكنواخت، تاج انبوه، برگ‌های زیاد و خوشه‌های میوه، یكی از زیباترین و مفیدترین درختان جهان محسوب می‌شود.
نارگیل در بیش از ۸۰ كشور از مناطق گرمسیری، مهمترین محصول است. این نخل علاوه بر تأمین نیازهای غذائی، آشامیدنی، منبعی برای تهیهٔ مواد اولیهٔ بسیاری از كارخانه‌ها و صنایع نیز می‌باشد. بنابراین علاوه بر مصارف صنعتی در زندگی بومی نیز نقش مهمی دارد. تمام اندام‌های این نخل شگفت‌انگیز برای بشر مفید هستند و به همین دلیل به درخت بهشتی مشهور شده است.
ارزش غذائی نارگیل بیشتر در میوهٔ آن نهفته است كه شامل قسمت‌های زیر می‌باشد:
۱. شیرهٔ نارگیل ۲. مغز یا گوشت میوه ۳. پوست داخلی ۴. غلاف یا پوست خارجی میوه.
شیرهٔ نارگیل یكی از مهمترین نوشیدنی‌های نیروزا می‌باشد كه ارزش داروئی نیز دارد و باعث افزایش گردش خون در كلیه‌ها، افزایش ادرار و دفع مواد سمی از بدن می‌شود. ارزش انرژی‌زائی آن ۴/۱۷ كیلوكالری در ۱۰۰ گرم آب است. تركیبات شیرهٔ نارگیل به‌شرح زیر است:
آب ۵/۹۵ درصد، پروتئین ۱/۰ درصد، چربی كمتر از ۱/۰ درصد، مواد معدنی ۴/۰ درصد، كربوهیدرات ۴ درصد، كلسیم ۰۲/۰ درصد، فسفر كمتر از ۰۱/۰ درصد و آهن ۵/۰ میلی‌گرم در ۱۰۰ گرم.
مغز یا گوشت میوه به شكل‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آن تحت فشار، شیره یا كرمی تهیه می‌شود كه مادهٔ اولیهٔ ساخت بسیاری از شیرینی‌های لذیذ است و به همین علت اهمیت تجاری دارد. مغز تازه شامل ۴۵ درصد رطوبت، ۴ درصد پروتئین، ۴ درصد مواد معدنی و ۱۰ درصد كربوهیدرات است. پودر و آرد نارگیل كه در صنایع غذائی و شیرینی‌سازی به‌كار می‌روند، از مغز تازه تهیه می‌شوند. مغز خشك نارگیل كه معمولاً كوپرا نامیده می‌شود غنی‌ترین منبع روغن گیاهی با ۶۷-۶۰ درصد چربی است. این روغن بیشتر مصرف خوراكی دارد و از خواص داروئی ارزنده‌ای برخوردار است. مالیدن این روغن بر پوست سر به رشد موزون و سلامت گیسوان كمك می‌كند. علاوه بر آن در ساخت صابون، پاك‌كننده‌ها، شامپوها و … نیز به‌كار می‌رود. پس از روغن‌كشی كوپرا، كنجالهٔ آن به‌عنوان خوراك دام مورد استفاده قرار می‌گیرد و كود بسیار خوبی برای محصولات كشاورزی است. كوپرای خوراكی به دو شكل مختلف در دسترس است: توپی و فنجانی‌شكل. مغز خشك كامل یا كوپرای توپی وقتی به دو نیمهٔ فنجانی‌شكل تقسیم شد كوپرای فنجانی نامیده می‌شود. مغز خشك نارگیل (كوپرا) نرم، شیرین، چرب و كرم‌رنگ است و با قیمتی بالاتر از پودر نارگیل به فروش می‌ِسد. این ماده در پخت بسیاری غذاها و دسرها (مانند شیربرنج) و نیز به شكل رنده شده در انواع شیرینی‌ها و حلواها كاربرد دارد.

میوه نارگیل كروی شكل است كه قسمت خارجی آن ضخیم و سفت و متشكل از الیاف نباتی و داخل آن نیز صاف و سخت می باشد . در قاعده نارگیل سه سوراخ دیده می شود كه چشم های نارگیل نامیده می شود . برای استفاده از مایع داخل نارگیل كه شیر نارگیل نامیده می شود این سوراخها را باید با جسم نوك تیزی باز كرد و مایع دارون آنرا بیرون آورد . سپس با چكش آنرا بشكنید و از گوشت داخل آن استفاده كنید . البته می توانید بعد از بیرون كشیدن شیر ، نارگیل را در داخل فر در درجه حرارت ۳۵۰ درجه فارنهایت بمدت نیم ساعت قرار دهید تا نارگیل خود را بشكند .
درخت نارگیل در هر سال حدود پنجاه عد نارگیل می دهد . نارگیل هنگامیكه نارس است مقدار بیشتری شیر دارد ولی بتدریج میوه می رسد مقدار شیر آن كمتر می شود .
برای خرید نارگیل همیشه میوه ای را انتخاب كنید كه سنگین باشد ضمنا آنرا تكان دهید كه صدای شیر داخل آنرا بشنوئید زیرا نارگیل اگر بدون شیر باشد حتما كهنه است و یا اینكه شیرش بیرون آمده و هوا كشیده و خراب شده است .

درختان نارگیل را می توانید در شهرستان های كنارك و چابهار از نزدیك ببینید .

گوآوا

گوآوا یا اَمرود (نام علمی Psidium guajava) نوعی گیاه گرمسیری با درختچه‌ای همیشه‌سبز از خانواده میرتاسه‌ است كه برگ‌های در برابر هم ، دراز و بیضی شكل دارد. این درختچه بومی آمریكای جنوبی و آمریكای مركزی، پرو، برزیل و مكزیك است. گوآوا درختچه‌ای همیشه سبز است و برگ‌های آن بدون كرك یا پوشیده از كرك است و گل‌های آن خوشبو است. پوست تنه گواوا سبز یا قهوه‌ای متمایل به قرمز است. دارای ریشه‌های سطحی است ریشه می‌تواند به گونه عمقی و پرپشت گسترش پیدا كند. گل‌های آن سفید و خوشبو هستند و در بهمن و اسفند به گل می‌نشیند. میوه آن چیزی همانند زیتونی به اندازه گلابی است. چرا كه در بالای میوه تاجی از كاسبرگ‌ها قرار دارد. میوه آن گوشتدار است. دانه‌های آن مانند دانه‌های انگور در گوشت قرار دارد. رنگ داخل میوه قرمز یا سفید است. میوه آن شیرین است و آن را خام یا پخته به شكل مربا و ژله می‌خورند.در مناطق جنوب ایران، به این میوه زیتون محلی نیز می‌گویند.

این گیاه بومی مناطق گرمسیری آمریكا است. زادگاه اصلی این گیاه برزیل بوده ولی در زمان نامعلومی وارد كلمبیا شده‌است. اسپانیایی‌ها گوآوا را به فیلیپین و پرتغال برده‌اند كه از پرتغال هم به هندوستان وارد شده و به سرعت گسترش یافته‌است، زیرا دانه فراوان و رویش بسیار خوبی دارد. گوآوا در بلندی ۱۵۰۰متری از سطح دریا در سیلان كشت شده‌است. كشورهای بزرگ از دید سطح زیر كشت گواوا بر این پایه‌اند: كشورهای جنوبی آسیا، هاوایی، ایسلند، كوبا و هندوستان. گوآوا سال‌ها قبل به ایران وارد شد و به گونه پرورشی در جنوب ایران در دو استان هرمزگان و سیستان و بلوچستان كاشته شده كه با نام زیتون محلی شناخته می‌شود. شهرستانهای بندرعباس، میناب، رودان، چابهار، سرباز، نیكشهر از بسترهای تولید گوآوا در ایران هستند. بزرگترین باغ گوآوای كشور در بخش پیشین شهرستان سرباز قرار دارد .

میوه گیاه گوآوا دارای ترپنوئیدها، پكتین، روغن فرار و تانن است. در ۱۰۰ گرم از این میوه، ۸۲ درصد آب، ۷/۰ درصد پروتئین، ۶/۰ درصد چربی، ۱۱ درصد هیدرات كربن، كلسیم، فسفر، آهن، سدیم، پتاسیم، گونه‌های ویتامین‌های آ، ب، ایبوفلاوین و ویتامین ث هست. از همه قسمت‌های این گیاه همانند میوه‌های جوان و نارس آن برای داروی ضد اسهال بهره‌گیری می‌شود. جوشانده پوست خشك درختچه برای درمان درد معده بكار برده می‌شود. همچنین برای رفع ناراحتی‌های پوست، همانند جرب و زخم‌ها كاربرد دارد. از برگ‌های گیاه به شكل آنتی‌بیوتیك در برابر استافیلوكوك‌ها بهره‌گیری می‌شود. بومیان در محل‌هایی كه این گیاه می‌روید، از برگ‌های جویده شده آن كه با دندان‌ها له شده و آغشته به بزاق شده باشد برای قطع خون‌ریزی زخم‌ها بهره‌گیری می‌كنند. از برگ این درخت درست همانند برگ چای بهره‌گیری می‌شود و آب فشرده میوه آن برای دیابت سودمند است. جوشانده برگ و پوست آن به شكل قاعده‌آور بهره‌گیری می‌شود و برای خانم‌ها پس از زایمان سودمند است. میوه رسیده و خشك شده آن برای درمان اسهال خونی مصرف می‌شود. میوه آن نرم‌كننده سینه بوده و برای عفونت‌های حاد گلو به نام گونه‌ای آرام‌كننده بهره‌گیری می‌شود.

میوهٔ گوآوا در حالتی كه رسیده باشد، بسیار خوشمزه و خوش طعم‌است. مزه میوه ترش و شیرین (ملس) و عطر مطبوعی دارد. از پوست میوهٔ گوآوا جهت تهیهٔ سالاد و دسر بهره‌گیری می‌نمایند. مصرف میوه در مراكز تولید به گونه تازه خوری بوده، ولی در تهیهٔ ژله، مارمالاد، كنسرو، و پاره‌ای از مشروبات غیرالكلی هم كاربرد دارد. از گوآوا همچنین می‌توان كرهٔ گیاهی و دوشاب تهیه كرد. از برگ گوآوا در صنایع رنگ و تانن سازی به كار برده می‌شود. گوآوا در زیادكردن میزان ویتامین C ژله و مارمالاد و فراورده‌های دیگر میوه‌ها هم بكار گرفته شده دارد. ارزش اقتصادی این میوه در تهیهٔ مواد نخستین ی ژله، مارمالاد، پورهٔ گوآوا است.

در شهرستان های چابهار ، كنارك ، سرباز ، نیكشهر و قصرقند می توانید از باغ های زیبای گوآوا دیدن كنید و از میوه تازه آن در فصل زمستان بچشید .

بیدام ( گاروم زنگی یا لوز )

درخت لوز در استان هرمزگان، گاروم زنگی و در استان سیستان و بلوچستان، بیدام نامیده می شود. در زبان انگلیسی به نام های بادام هندی، بادام دریا، بادام گرمسیری و بادام مالابار (country-almond, Indian-almond, Malabar-almond, sea-almond, tropical-almond) خوانده می شود. جزء گیاهان گلدار در رده ی دولپه ای ها و راسته موردسانان، تیره ی گاروم زنگیان و سرده ی Terminalia با نام علمی Terminalia catappa می باشد. واژه ی لوز ریشه ی عربی به معنای بادام دارد. در مناطق رویش معمولاً این درخت را بادام (نوعی بادام) نامگذاری كرده اند. این نامگذاری به خاطر شباهت ظاهری میوه این گیاه با بادام و نیز مغز خوردنی آن است كه از نظر شكل و مزه شبیه به مغز بادام می باشد. گفتنی است نام این درخت در زبان تلوگو (سومین زبان بزرگ هند) بادام چِتو (Badam chettu) و در زبان فرانسوی بادامیر (Badamier) است كه هر دو برگرفته از زبان فارسی است.

بیدام درختی گرمسیری و میوه دار است كه در استانهای ساحلی جنوب ایران میروید. این درخت در جنوب آسیا مانند هند، بنگلادش تا گینه نو و شمال استرالیا رویش دارد؛ به طور عمده در مناطق گرمسیری آسیا، آفریقا و استرالیا رشد می كند. توسط انسان بسیار پراكنده شده و به همین دلیل دقیقاً محدوده بومی آن نامشخص است.

این درخت تا ۳۵ متر رشد میكند (در جنوب ایران معمولاً بین ۵ تا ۸ متر دیده میشود). ویژگی ظاهری آن ایجاد طبقات مدور از شاخ و برگ است. شاخه های این درخت در فاصله های معینی از طول تنه به صورت افقی در همه جهات رشد میكنند و یك طبقه از تاج درخت را تشكیل میدهند. این ویژگی نمایی شبیه به چتر چند طبقه به درخت میدهد. در همه كشورهای محل رویش به خاطر زیبایی و سایه دار بودن به عنوان درخت زینتی در مناطق شهری كاشته میشود. چوب لوز سرخ رنگ، محكم و در مقابل آب بسیار بادوام است. درختی تك پایه (Monoecious) است؛ گل های نر متمایز از نوع ماده و شاتون است. هر دو گل نر و ماده ۱ سانتی متر (۰.۳۹ اینچ) قطر دارند كه سفید مایل به سبز كم رنگ با گلبرگ هستند.

این درخت در اواخر تابستان تا اوایل پاییز ثمر میدهد، میوه از نوع شفت است كه لوزی شكل و تقریباً بزرگ است (۵ تا ۷ سانتیمتر درازا و ۳.۵ تا ۵ سانتیمتر پهنا دارد). میوه لوز نخست سبز رنگ و كال است، سپس به رنگ قرمز مایل به قهوه ای در میآید. بخش خوردنی آن نرم، شیرین و كمی ترش و اسیدی است، هسته بزرگ لیف پوشیده ای هم دارد كه دارای مغز خوردنی است. مغز این میوه ارزش خوراكی فراوانی دارد و دارای انواع مواد معدنی، ویتامین، كربوهیدرات و ۱۶ درصد روغن است.

برگهای این درخت پهن و بزرگ است و در فصل پاییز به رنگ قرمز درآمده و میریزند كه البته قبل از ریزش برگ ها، آنها به نوبه خود صورتی مایل به قرمز یا زرد قهوه ای در می آیند كه بستگی به رنگدانه ی تشكیل شده در آنها مانند: ویولازانتین Violaxanthin، لوتئین (Lutein)، زیگزانتین (Zeaxanthin) و…. دارد.

برگ حاوی چند فلاونوئید مانند كامفرول و یا كورستین (kaempferol or quercetin) و چندین تانن مانند پونیكالین، پونیكالاژین یا تركاتین(punicalin, punicalagin or tercatin) است و همچنین دارای ساپونین ها (saponines) و فیتوسترولها (phytosterols) می باشد. با توجه به غنی بودن برگ و پوست از مواد شیمیایی، در داروهای گیاهی مختلف برای مقاصد مختلف استفاده می شود. به عنوان مثال در تایوان، برگ افتاده به عنوان یك گیاه برای درمان بیماری های كبد استفاده می شود؛ در سورینام برای درمان اسهال و اسهال خونی، برگهای لوز را مانند چای دم میكنند و میخورند.

برگ های لوز یك نوع قارچ كش طبیعی است و مانع تكثیر قارچ ها می شود و از آن برای ضد عفونی آكواریوم ها و كشتن دسته جمعی باكتریهایی نظیر Saprolegia استفاده می گردد و همچنین موجب محافظت غشای مخاطی پوشش ماهی و ترمیم بافت تا بازسازی بافت های آسیب دیده می شود. نگه داشتن برگ ها در یك آكواریوم می تواند pH و فلزات سنگین محتوای آب را كاهش دهد، به همین خاطر پرورش دهندگان ماهی برای سال های متمادی از برگ های لوز در مقابل برخی از انگل ها و باكتری های پاتوژن فعال در آكواریوم ها استفاده می كنند.

درخت بیدام را در جای جای جنوب بلوچستان و حتی در داخل منازل داخل شهر چابهار می توانید ببینید ، همچنین میوه های آن در بازار سنتی داخل شهر چابهار توسط دستفروشان به فروش میرسد .

فالسا یا پالسا

فالسا گیاه بوته‌ای است كه از نظر باغبانی جزو میوه‌های ریز محسوب شده و میوه‌های كوچك آن شبیه گیلاس قرمز است كه به صورت تازه خوری و استفاده در سالاد و آبمیوه كاربرد دارد.

فالسا درختچه ای بومی هند وكشورهای جنوب شرقی آسیا از قبیل سریلانكا، پاكستان، بنگلادش و سایر كشورهای استوایی است. كه درخت آن به صورت درختچه‌هایی كه بلندی آن به چهار متر می‌رسد و گل‌های نارنجی و زرد آن در اواخر بهار در كنار جوانه برگ به صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شود، این درخت در مناطق خشك و كم ارتفاع بهترین شد را دارد. میوه های تابستانی فالسا كوچك، ترش-شیرین، بنفش رنگ، از نظر ظاهری بسیار شبیه بلوبری و دارای بافتی شبیه دانه ی انگور میباشند. فصل برداشت این گیاه بسیار كوتاه است و سه هفته به طول می انجامد. فالسا گیاهی كم توقع بوده و انعطاف پذیری قابل توجهی به شرایط خاك و سایر عوامل محیطی دارد اما اگر تغییرات دمایی بین تابستان و زمستان زیاد نباشد باردهی میوه كاهش پیدا می كند. میوه فالسا در مناطق فاقد زمستان از كیفیت كمتری برخوردار است. هر درختچه حدود ۱۱ كیلوگرم بار می دهد. بهترین خاك برای رشد این گیاه خاك لومی فاقد رگه های آهكی با زهكشی خوب می باشد.

زمان گل‌دهی در فالسا از بهمن و اسفند ماه بوده و تا اوایل اردیبهشت‌ماه ادامه دارد و گل‌ها در محور برگ‌ها تشكیل می‌شوند و فصل برداشت از اول اردیبشهت‌ماه تا نیمه دوم خردادماه ادامه دارد، میوه‌ها به تدریج رسیده و برداشت از هر گیاه به صورت روزانه ضروری است.

فالسا میوه مناطق گرم است، ضمن آنكه بیشترین رشد، عملكرد و كیفیت را در مناطق با تابستان و زمستان مشخص نشان می دهد. در مناطق فاقد زمستان، بیش از یك بار گل می دهد و بنابراین میوه تولیدی از كیفیت كمتری برخوردار خواهد بود. گیاهان بالغ و كاملاً رشد یافته آن قادر به تحمل دماهای پایین گذرا هستند، ضمن آنكه می تواند دماهای بالا تا ۴۴ درجه سانتی گراد را تحمل نماید. دماهای بالا در خلال توسعه و تكامل میوه به رسیدن محصول كمك می كند. در فصل گلدهی نیاز به هوایی صاف و آفتابی دارد و بارندگی در این مقطع زمانی تأثیر منفی شدیدی روی تشكیل میوه می گذارد. فالسا در هندوستان تا ارتفاع ۱۰۰۰ متری از سطح دریا، رشد كرده و محصول رضایت بخشی تولید می نماید.

به طور كلی جهت رسیدن میوه، رنگ گیری صحیح و برخورداری از كیفیت خوب خوراكی، نیاز به آفتاب كامل و هوای گرم دارد. در شرایط اقلیمی گرم و خشك از رشد و نمو رضایت بخشی برخوردار است، ضمن آنكه خشكی و كم آبی های مقطعی را به خوبی پشت سر می گذارد.

فالسا گیاهی مقاوم به خشكی است. طی فصل خزان، نیاز زیادی به آبیاری ندارد، ولی به دلیل فعال بودن ریشه گیاه در خلال زمستان، بایستی رطوبت كافی در ناحیه ریشه وجود داشته باشد. انجام آبیاری به مقدار لازم و به فواصل منظم مخصوصاً در خلال دوره های گلدهی و میوه دهی برای تضمین سلامت گیاه و عملكرد بهتر آن كاملاً ضروری است.

میوه فالسا دارای میوه های شفت كوچك و تقریباً گرد است كه توسط دم میوه هایی به طول ۲ تا ۳ سانتیمتر و به تعداد زیاد به خوشه های بزرگ، باز و منشعب متصل می شوند. میوه ها، قطری حدود ۱ تا ۱.۹ سانتیمتر، طول ۰.۸-۱.۶ سانتیمتر و وزن ۰.۵-۲.۲ گرم دارند . رنگ پوست میوه ضمن رسیدن، از سبز روشن به قرمز آلبالویی می گراید و سرانجام بنفش تیره یا سیاه می شود. رسیدگی بیش از حد میوه، كاهش رطوبت و در نتیجه چروكیدگی آن را سبب خواهد شد. میوه فالسا طعم ترش دلپذیری دارد كه به دلیل نسبت مناسب قند به اسید، بسیار خوشمزه است.

برای دیدن باغ درختان فالسا می توانید به شهرستان های چابهار ، كنارك و سرباز بروید و طعم یك میوه نادر در كشور را بچشید .

جم ( جمبو یا جمبولان )

جمبو نام درخت میوه دار و همیشه سبزی است كه در شهرها و مناطق ساحلی جنوب ایران می‌روید. این درخت گرمسیری با نام علمی (Syzygium cumini) بومی كشورهای هند، سریلانكا، بنگلادش و اندونزی است. نام این درخت در ایران برگرفته از نام هندی آن است. امروزه علاوه بر این كشورها، در بسیاری از كشورهای دیگر از جمله فیلیپین، میانمار، برزیل، جزایر و كشورهای آمریكای مركزی، فلوریدای آمریكا و برخی كشورهای آفریقایی درخت جمبو وجود دارد. گفته می‌شود جمبو در حدود ۳۰۰ سال پیش به جنوب ایران وارد شده است. جمبو به طور محدود در استان‌های بوشهر ،هرمزگان و به تعداد بیشتر در جنوب بلوچستان كشت می‌شود.

درخت جمبو از جمله درختان سریع‌الرشد است كه در دو سالگی می‌تواند به بلندی بیش از سه متر برسد. در هند این درخت تا سی متر ارتفاع پیدا می‌كند، ولی در جنوب ایران معمولاً به بلندی ۷ تا ۱۴ متر دیده می‌شود. این درخت بیش از صد سال عمر می‌كند. منطقه رویش این گیاه از ساحل دریا تا ارتفاع ۱۸۰۰ متر از سطح دریا است ولی از ارتفاع ۶۰۰ متر به بالا میوه نمی‌دهد.

از آنجا كه درخت جمبو تاج و منظره زیبایی دارد در بسیاری از مناطق رویش به عنوان درخت زینتی و سایه دار استفاده می‌شود. چوب آن محكم است و در مقابل آب استقامت زیادی دارد. در برخی كشورها از چوب جمبو برای ساخت تراورس و وسایل و ابزارالات كشاورزی و روستایی و نیز سوخت استفاده می‌شود. از پوست این درخت به خاطر داشتن ۸ تا ۱۹ درصد تانن در صنعت چرم‌سازی استفاده می‌شود. گل‌های این درخت نیز مورد علاقه زنبورهای عسل است و به همین خاطر در صنعت زنبورداری مؤثر می‌باشد. در جنوب ایران گلدهی این درخت در فروردین و اردیبهشت ماه‌است و در ماه‌های تیر و مرداد ثمر می‌دهد. میوه رسیده جمبو سیاهرنگ است و به شكل و اندازه زیتون یا كمی بزرگتر است. میوه جمبو كه به صورت خوشه‌ای است، نخست كوچك و سبز است رفته رفته بزرگتر و سرخرنگ می‌شود و سپس به رنگ سیاه در می‌آید. میوه جمبو هسته بزرگی دارد كه سخت نیست. بخش خوردنی آن نرم و آبدار است. جمبو كال گس و ترش است ولی میوه رسیده شیرین و كمی ترش است. از جمبو می‌توان سركه، شراب، ژله و انواع شربت‌ها تهیه كرد. سركه جمبو به دلیل خوشرنگ و معطر بودن در سراسر كشور هند ساخته و استفاده می‌شود. جمبو دارای انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی است. علاوه بر اینها، بخش‌های مختلف گیاه ارزش دارویی دارند، به ویژه هسته‌های جمبو در درمان و كنترل بیماری قند (دیابت) مؤثرند.

درخت جم را می توانید در شهرستان های سرباز ، نیكشهر ، چابهار ، كنارك و قصرقند ببینید ، اگر خوش شانس باشید و سفرتان همزمان با برداشت محصول باشد می توانید از خوردن آن لذت ببرید .

سیتاپل

سیتاپل پرمصرف ترین گونه آنونا و بومی مناطق گرمسیری قاره آمریكا و هند است. معامله گران اسپانیایی آن را به آسیا آوردند از جایی كه نام مكزیكی قدیمی آن كه آتی بود ،هنوز در بنگالی آتا ، نپال آاتی ، سریلانكا ماتی آنودا ، برمه ای اژار تو ، اندونزیایی “سریكایا” و در فیلیپین آتیس نامیده می شود. همچنین در هند ، پاكستان ، فیلیپین و استرالیا به عنوان سیتاپل معروف است. این نام در پرتغالی ها به عنوان Ata نیز استفاده می شود.

این میوه به شكل كروی مخروطی ، قطر ۵-۱۰ سانتی متر (۲/۳ تا ۹/۹ اینچ) و طول ۶-۱۰ سانتی متر (۲.۴-۳.۹.۹ اینچ) دارد و وزن آن ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم (۳.۵-۸.۵ اونس) ، با یك پوست ضخیم تشكیل شده است .گوشت آن به رنگ كرم روشن متمایل به زرد ، معطر و شیرین است ، خامه ای و بقولی بستنی درختی است . این میوه دارای بذرهایی به طول ۱۳ تا ۱۶ میلی متر (۰.۵۱ تا ۰.۶۳ اینچ) می باشد كه بخش های جداگانه ای را در یك لایه واحد در اطراف یك هسته مخروطی مرتب تشكیل داده است . داخل میوه نرم ، كمی دانه دار و لغزنده است. دانه های سخت و براق ممكن است در هر میوه ۲۰ تا ۴۰ یا بیشتر باشد و روكش قهوه ای تا سیاه داشته باشد ، گرچه گونه هایی وجود دارند كه تقریباً بدون هسته هستند.

برای خوردن میوه نادر سیتاپل به چابهار بیایید و در باغ های گرمسیری زیبای این منطقه از طعم خوشمزه سیتاپل لذت ببرید .

جنوب بلوچستان دارای باغ های منحصر به فرد درختان گرمسیری و نیمه گرمسیری در كشور است و این باغات میوه تازه ای به شما عرضه می كنند كه با قیمت گزاف از خارج به كشور وارد می شود ، این میوه های خوشمزه را می توانید تازه از درخت چیده و بخورید