یكی از یخچال های معروف و شاید معروف ترین یخچال ایران “یخچال دره یخار” است كه در روستای گزانه قرار گرفته است ولی نسبت به سایر یخچال های ایران برنامه های كمتری روی آن اجرا می شود. علت آن را می توان دوری تا پای كار، سختی مسیر، ریزشی بودن و طول زیاد آن دانست. این یخچال كه بیشتر به نام دره یخار شناخته می شود در جبهه شرقی كوه دماوند قرار گرفته است و در هنگام صعود یال شمال شرقی دماوند قابل دیدن است.یخچال یخار یكی از ناشناخته ترین و سخت ترین مسیر های صعود به قله ۵۶۷۱ متری دماوند است. این یخچال عظیم و متغیر دارای ۵ دهلیز بزرگ یخی بوده كه مشهورترین و بلندترین آن ها “یخار” نام گرفته است. در سمت چپ این یخچال دهلیز جنوبی یخار قرار دارد كه به ابتدای بام برفی و یال سنگی تپه گوگردی ختم می شود. در سمت راست یخار ۳ دهلیز فرعی وجود دارد كه اولین دهیز از سمت راست به یال تخت فریدون (شمال شرقی) رسیده و دو دهلیز فرعی دیگر به قله ختم می شوند.
از بین این چهار دهلیز، دهلیز جنوبی خطرات كمتری برای صعود دارد چرا كه انتهای آن فراخ بوده و شیب كمی دارد به این ترتیب از ریزش سنگ كمتری نیز برخوردار است. جنس یخ دهلیزهای فرعی مرغوب نبوده و برای صعود مناسب نیستند و اما برخلاف دهلیز جنوبی دهلیز فرعی میانی كه مستقیما به قله می رسد بیشترین ریزش سنگ را بالاخص در ساعات اولیه تابش آفتاب دارد!
یخچال اصلی یخار از ارتفاع تقریبی ۴۱۰۰ متر شروع شده و تا قله ادامه می یابد كه در سال های مختلف و با تغییر شرایط آب و هوایی بین ۱۳۰۰ تا ۱۷۰۰ متر یخچال را در خود جای داده است و این در حالی است كه در نقاط مختلف مسیر با شیب های متفاوتی از ۵۰ تا ۸۰ درجه میزبان صعود كنندگان از این مسیر است. دلیل اصلی شكل گیری این یخچال بزرگ را می توان ذوب شدن برف های همیشگی قله و پس از آن انجماد در پشت دیواره ها (برج ها) ی یخار دانست. چرا كه زاویه قرارگیری دیواره های كناری یخار به طوری است كه تنها ۲ تا ۳ ساعت از هر روز در معرض تابش نور آفتاب قرار دارد و همین امر نیز باعث سرمای طاقت فرسای این ناحیه از كوه دماوند می شود. از این رو می توان گفت بهترین نوع یخ در بین ۵ دهلیز یخار در دهلیز مركزی وجود دارد كه جنس آن از نوع شكننده بلوری و به رنگ سبز و خاكستری است.
برای صعود از این یخچال یخار می توان از سه طریق به دره وارد شد:
۱٫ یال شمال شرقی: متداول ترین طریق، مسیر عادی یال شمال شرقی است كه مبداء آن روستای گزانه بوده و تا چشمه پهن كوه امتداد می یابد. چشمه پهن كوه محل دو راهی دره یخار و مسیر عادی صعود به سمت پناهگاه تخت فریون (در ارتفاع ۴۳۰۰ متری) است. برای ورود به دره از این طریق تنها كافیست از چشمه پهن كوه به سمت چپ (تلخ رود) تراورس كرده و وارد دره شد. در ابتدای این مسیر چهار چشمه آب و دو آبشار كوچك دیده می شود كه متاسفانه آب تمامی آنها تلخ بود و مزه “آهن زنگ زده” دارند به طوری كه حتی استشمام بوی آن نیز حس بدی را به انسان می دهد.
۲٫ یال اصلی قله منار: دومین مسیری كه می توان از آن كمی راحت تر وارد دره شد، فرود از روی یال اصلی قله منار است كه برای دسترسی به آن بایستی بعد از چشمه پهن كوه مسیر عادی صعود یال شمال شرقی را پیش گرفته و تا گردنه قبل از شن اسكی بزرگ قله منار كه عموما برای فرود از قله منار مورد استفاده قرار می گیرد ادامه داد. از اینجا به بعد كافی ست كه به سمت چپ (دره یخار) تراورس كرده و تا روی گرده اصلی قله منار ادامه داد. حال شیبی شنی را كه در حدود ۳۰۰ متر است فرود رفته و وارد دره می شویم. این مسیر برای افرادی كه می خواهند حركت كمتری بر روی شن و سنگ روان داشته باشند توصیه می شود، اما لازم بذكر است كه ارتفاع صعود شده بر روی یال منار بیهوده شده و باید آنرا فرود رفت. در هر صورت این مسیر بدون شن است!
۳٫ مسیر ملارد: سومین مسیر و بهترین مسیر برای وارد شدن به دره مسیر ملارد (یال سمت چپ دره یخار) است. اگر بخواهید از این مسیر وارد دره شوید حدود ۴ ساعت كوهپیمایی با كوله های سنگین تا پهن كوه را نخواهید داشت. تنها كافی است با وسیله نقلیه مناسب (وانت یا اتومبیل های مخصوص) از جاده ملارد حركت كرده و هنگامی كه به روبروی چشمه پهن كوه رسیدید، یكی از دهلیزهای شنی را فرود آمده و به پهن كوه بروید. حال شما بدون پیمایش مسیر گزانه تا پهن كوه و بدون خستگی كوله كشی در چشمه پهن كوه هستید. از اینجا به بعد مسیر به همان دو شكل بالا كه توضیح داده شد، امتداد خواهد یافت. یعنی می توان هم از ابتدای امر وارد دره شد یا اینكه از گردنه منار به درون دره فرود رفت.
