چهارسوق شاه یحیی یزد مربوط به سدهٔ ۸ ه.ق است و در یزد، انتهای خیابان مسجد جامع واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۴۴ به‌عنوان یكی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. چهارسوق شاه یحیی یكی از قدیمی ترین و زیباترین چهارسوق های ایران محسوب می شود كه در دل بافت تاریخی این شهر میراث جهانی و در كنار مسجد جامع كبیر یزد قرار گرفته است.
محله چهار سوق و بازار شاهی یزد ، از مناطق قدیمی این شهر می باشد كه بازار آن به سبك بازارهای قدیمی ایران سرپوشیده است و البته شایان ذكر است كه امروزه بازار شاهی در میان مردم، با نام بازار چهارسوق شهرت بیشتری دارد.
قدمت بنا به دوران حكومت شاه یحیی بن مظفر در قرن هشتم هجری بازمی‌گردد. شاه یحیی از حكمرانان محلی دوران آل ظفر در یزد بود كه بسیاری از بناهای تاریخی و ابنیه یزد به‌جامانده از دوران حكومت اوست.
گویا شاه یحیی مظفری در نیمه دوم قرن هشتم هجری، دستور به احداث گنبدی چهار سوی و بازاری شامل چهل باب دكان و مغازه داده است؛ بنابراین این محله به « چهار سوی » نامگذاری شده و تا عصر صفویه به همین نام خوانده می شده است اما از عصر صفویه به بعد به « چهار سوق » مشهور شده است؛ البته این محله به دلیل سكونت اقلیت مذهبی یهودیان نیز به نام محله جهودون (یهودیان) معروف گشته است.
این چهار سوق در گذسته محل اشتراك فرهنگ‌ها و ادیان مختلفی بوده و هرچند در یك سوی آن مسجد جامع كبیر یزد و در سوی دیگر آن مدرسه علمیه قرار داشته در كوچه جنب آن كلیمیان یزد ساكن بودند.
این چهارسوق زیبا مجموعه ای است با سازه های خشتی همراه با اندود كاه و گل و گچ و خاك كه با گنبدی از تاق و تویزه ها و مقرنسهای بسیار زیبا بر روی حجره هایی در دو طبقه بنا نهاده شده است. بازار و چهارسوق شاهی مجموعه بنایی از خشت با اندود كاهگل، گچ و خاك كه سفیدكاری در برخی قسمت‌های آن دیده می‌شود، است.
بنای بازار شاهی در گذشته‌ای نه چندان دور از رونق برخوردار بود و مغازه‌های آن، اكثراً مایحتاج عمومی را تأمین می‌كردند ولی رفته رفته با كاهش جمعیت محلات قدیم و كهولت سن صاحبان دكان‌ها و جایگزین نشدن كسی به جای آن‌ها از رونق بازار كم می‌شود و ساختمان بازار با بلااستفاده ماندن دكان‌ها رو به خرابی می‌نهد.
تا دوران صفوی این محل به چهار‌سوی معروف بود و از صفوی به‌بعد به چهارسوق مشهور شد. به‌سبب سكونت یهودیان در این منطقه، این قسمت را محله جهودان یا یهودیان نیز می‌نامند. البته بازار در طول دوران مختلف تاریخ تغییرات و ساخت‌و‌سازهای زیادی را به خود دیده و امروزه بسیار متفاوت از شكل اولیه‌اش است، ولی هنوز اصالت و زیبایی و پویایی خود را حفظ كرده است. هم‌جواری مسجد جامع و حوزه علمیه و حضور كلیمیان در این محله نمونه‌ای خاص از زندگی مسالمت‌آمیز اهالی این منطقه است.
سقف این بنا در دهه های گذشته به طور كامل فرو ریخته بوده كه در مدت زمان چهار سال، با استفاده از نمونه اصلی و اطلاعات معمرین، توسط استادكاران و معماران برجسته یزدی بویژه استاد خلیل كارگر مرمت شد؛ همچنین درباره مقرنس های این گنبد باید گفت كه این مقرنس ها به صورت عین به عین از روی نمونه های قدیمی باقی مانده از گنبد بازسازی شده اند.مقرنسهای این گنبد نیز از روی نمونه‌های قدیمی باقی مانده از خود گنبد به صورت عین به عین بازسازی شده است.. ارتفاع گنبد این چهارسوق از سطح زمین تا زیر گنبد به ۲۰ متر می‌رسد و دهانه این گنبد نیز ۱۵ متر است.
در گوشه شمالی این چهارسوق آب انبار بسیار زیبایی قرار دارد كه برای بازاریان و مردمان این محله تاریخی دارای ارزش بسیار بوده است.آب‌انباری واقع شده در گوشه‌ای از چهارسوق كه بانی آن خواجه عطاالله است و به سال ۱۰۳۳ بنا نهاده شده است. در استان یزد بیش از ۱۰۰ آب‌انبار شهری با ویژگی‌های خاص زمان و عصر خود مثل تعداد بادگیر، اندازه مخزن و پلكان وجود دارد.
در گذشته در ایران و به‌خصوص مناطق كویری به‌علت كمبود آب از روش‌های مختلف برای ذخیره آب استفاده می‌شد، مثل قنات، چشمه، چاه و آب‌انبار. آب در فصول پربارش از مسیرهایی مثل قنات به داخل مخازن آب‌انبارها هدایت می‌شد و در فصول كم‌بارش اهالی آن منطقه یا محله از آن استفاده می‌كردند.
امروزه افتتاح مغازه های رنگارنگ سنتی در بازار چهارسوق و بازدید گردشگران داخلی و خارجی، جانی دوباره به این بازار سنتی بخشیده است.
نحوه دسترسی به چهارسوق شاه یحیی
آدرس : یزد، انتهای خیابان مسجد جامع، بازار چهار سوق یزد
