پناهگاه حیات وحش كلاً به محدوده ای از منابع طبیعی كشور اعم از جنگل و مرتع و دشت، آب و كوهستان اطلاق می شود كه دارای زیستگاههای طبیعی نمونه و شرایط اقلیمی خاصی برای جانوران وحشی بوده و به منظور احیاء این زیستگاهها تحت حفاظت قرار می گیرد.
منطقه پناهگاه حیات وحش سلكه بر اساس مصوبه شماره ۱۵ مورخه ۱۷/۱۰/۱۳۴۹ در محدوده ای به مساحت ۳۶۰ هكتار به عنوان پناهگاه حیات وحش تعیین گردید كه در قسمت جنوبی تالاب انزلی و در محدوده شهرستان صومعه سرا قرار دارد كه از شمال به تالاب از جنوب به حاشیه مزارع روستاهای هنده خاله و صوفیانده از غرب به رودخانه هنده خاله و از شرق به رودخانه ترابخاله محدود است.
این منطقه در عرض شمالی ۲۷ درجه و ۲۰ دقیقه و طول شرقی ۴۹ درجه و ۲۵ دقیقه قرار گرفته است ارتفاع این منطقه از سطح آبهای آزاد ۲۰ الی ۲۴ متر در نوسان بوده. پناهگاه حیات وحش سلكه یكی از تالابهای با ارزش شمال كشور است كه سالانه تعداد متنابهی از پرندگان مهاجر در این تالاب زندگی می نمایند.
بخش یاز این منطقه به صورت تالابی و بخشی دیگر آن بصورت چمنزار و مرتع بوده كه از نظر زیستگاه انواع غازها فوق العاده حائز اهمیت و موردنظر بوده كه در طول سالیان متمادی در اثر پایین رفتن سطح آب دریای خزر و در نتیجه پائین رفتن سطح آب تالاب انزلی منطقه سلكه نیز با خطر نابودی مواجه گردید كه در سال ۱۳۵۴ مطالعاتی در زمینه جلوگیری از نابودی این منطقه با ارزش انجام گرفت كه درنهایت جهت احیاء این منطقه یك سد خاكی در ضلع شمالی منطقه حد فاصل رودخانه هنده خاله و ترابخاله به طول ۲۴۰۰ متر به عرض ۶ متر در پایه و ۳ متر در تاج و ارتفاع ۵/۱ متر احداث گردید تا در طول فصل مهاجرت پرندگان به این تالاب نزولات جوی را در خود ذخیره نموده و محیط زندگی پرندگان در آن حفظ گردد.
اما در طول دو الی سه سال گذشته در نتیجه بالا آمدن سطح آب دریای خزر و تالاب انزلی سطح آب پناهگاه سلكه نیز افزایش یافته به طوریكه كلیه سطح منطقه حالت تالابی بخود گرفته و نقاطی كه قبلاً بصورت چمنزار و مرتع بود كاملاً از بین رفته كه در نتیجه این تغییرات زیستگاهی جمعیت غازهای مهاجر نسبت به گذشته فوق العاده تقلیل و جمعیت گونه هایی دیگر كه با محیط آبی منطقه سازگاری بیشتری دارند بهمان نسبت افزایش یافته است. یكی از عوامل مخرب در تخریب منطقه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران احداث كانال و زهكش در جنوب شرقی منطقه و جداسازی بیش از ۲۴ هكتار از ارارضی منطقه و واگذاری آن توسط هیئت واگذاری زمین به مردم جهت شالیكاری بوده كه محدوده منطقه را بیش از پیش كاهش داده است.
در دهه گذشته بدلیل ارتباط مستقیم آب تالاب و پناهگاه حیات وحش سلكه در نوع پوشش گیاهی آبزیان و پرندگان موجود تغییرات محسوسی بچشم می خورد كه روند گذشته در صورتیكه ادامه داشته باشد در آینده بسیار نزدیك مرگ تالاب سلكه را خواهیم دید. از آنجائی كه هدف و رسالت سازمان حفاظت محیط زیست تضمین بهره وری صحیح و مستمر از منابع طبیعی و ایجاد تعادل مناسبات زیستی بین اعضاء تشكیل دهنده حیات جهت اعتلاء بشر می باشد.
این سازمان جهت حمایت و حفاظت از موجودات گیاهی و حیوانی و بهره وری بهینه از این موجودات اقدام به تعیین مناطق حفاظت شده شكار ممنوع، پناهگاه حیات وحش و … نموده با ایجاد یك واحد در این منطقه و كنترل شبانه روزی و جلوگیری از هرگونه سوء استفاده عامه بخصوص طی دو الی سه ساله اخیر این پناهگاه یكی از مهمترین نقاط امن و زمستان گذرانی پرندگان مهاجر و آبزی بوده بطوریكه در اوایل زمستان امسال بیش از دهها هزار انواع پرندگان مهاجر آبزی در تالاب سلكه مشاهده گردیده كه این خود نشانگر حفاظت منطقه توسط محیط بانان سخت كوش و پرتلاش می باشد.
سلكه بعنوان اولین مركز بازدیدكنندگان علاقمند به حیات وحش در استان گیلان دنیایی را در مقابل شما به تصویر می كشد كه متفاوت از مفاهیم روزمره است و سرعت انسانی شما را به یادتان می آورد این منطقه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست هر ساله هزاران پرنده مهاجر را كه در بدو پرواز، سرزمینهای دوردست را نشانه می گیرند بسوی خود می كشد و بسیاری از ادامه مهاجرت منصرف می كند.
در این خوان گسترده از نعمتهای الهی كه تلاش مأموریان حفاظت محیط زیست، منبع مزاحمت انسانی و تشویق تعادل طبیعی را به ارمغان آورده دیریست كه در جنوب شكوهمندترین تالاب دنیا آرام ننموده و ستبری را برای هیاهوی پرندگان گسترده، جائیكه قوی فریادكش، متانت قوهای گنگ و جسارت غازهای وحشی، شیطنت، انواع مرغابیها را به زیر سؤال می برد و خروس كولیها با همهمه همیشگی، هر مهاجم كمین كرده را رسوا می كنند، و وقتی كه كشیم ها در آب غوطه می خورند عقاب تیزپرواز چشمهایش را بر می گرداند و هدف دیگری را دنبال می كند در حالیكه حواصیل پرحوصله ساعتها به آب می نگرد تا وقایع زیر آب را برای لحظه كوتاه صیدی را از نظر دور ندارد و یا گاو چرانك بازیگوش از سر و كله گاوی بالا می رود و دسته سارها تحمل نشستن لحظه ای بر زمین را ندارند.
این پرندگان با حضور خود درمنطقه علاوه بر ایجاد بهره ها و منافع اقتصادی، باعث ایجاد تنوع در چشم اندازهای طبیعی می گردند. به اضافه پرندگان مهاجر و آبزی نقش عمده ای در جهت كنترل امراض و آفات گیاهی در آب بندها و آبگیری حاشیه تالاب به عهده دارند. این جانوران، به جهت دارا بودن منقار و پاهای پاروئی شكل خود سطح بستر كم عمق آب گیرها را (كه در فصل كشاورزی به شالیزار تبدیل می شوند) در جستجوی دانه های گیاهی . لاروها بر هم زده و نوعی مبارزه پائیزه و زمستانه با انواع آفات بخصوص شایع ترین آنها كه در كرم ساقه خوار برنج است به عمل می آورند.
كود حیوانی دفع شده از دهها هزار پرنده علاوه بر صرفه جوئی در مصرف انواع كودهای شیمیائی (كه سبب ایجاد اختلال در میكروارگانیسم های خاك و بروز دیگر عوارض محیطی و موجب انواع آلودگیها است) حاصلخیزی خاك را نیز فراهم می آورد و عملاً مقدار مصرف آنها را كاهش می دهد. تالاب سلكه (پناهگاه حیات وحش) ناحیه ائی از مظاهر طبیعی خدادادی است كه در روند پیدایش خاك آن به وسیله آبهای سطحی بصورت اشباع درآمده و در طی یك دوره كافی و شرایط عادی محیطی تشكیل شده و دارای توالی زیستی می باشد.
این مجموعه (اكوسیستم) دارای جوامعی از گیاهان و جانوران ویژه است كه امكان سازگاری در چنین شرایط اكولوژیكی را دارا می باشند. از قبیل مرداب، باتلاق، بركه، آب بندان و تالابها كه زیستگاههای پرندگان آبزی می باشند. (پرندگان آبزی به آن دسته از پرندگان گفته می شود كه از نظر اكولوژیكی وابسته به آب باشند) مدیریت تالابها كلیه عملكردهای انسانی را در رابطه با حفاظت تالاب و پرندگان آبزی، تواماً بایستی موردنظر قرار دهد، پرندگان آبزی از تالابها بعنوان محلی برای تولیدمثل، پرریزان، استراحت موقتی و زمستان گذرانی استفاده می كنند.
گونه های مختلف پرندگان به شرایط متفاوتی از منطقه علاقمند بوده و به آن سازگاری دارند به همین دلیل هر تالاب بسته به خصوصیات اكولوژیكی خود نیازهای تعداد محدودی از پرندگان را فراهم می آورد. به همین دلیل تالابهای مختلف از نظر تركیب و نوع گونه ها جمعیت های متفاوتی را به خود جذب می نماید. به عنوان مثال پناهگاه حیات وحش سلكه از محدود تالابهایی است كه عروس غاز و قو و حتی غاز پاكوتاه را در خود جای داده است.
تالاب سلكه و سایر تالابها فقط از جنبه زیستگاهی حائز اهمیت نیستند و بدلیل تأثیرات اكولوژیكی خود وضعیت متعادل و پایداری به منطقه می دهند و به همین جهت عدم حفاظت از آن باعث می شود روند تخریب از حوزه تالاب فراتر رفته و دامنه وسیعتری پیدا كرده و بازتاب آن مستقیماً به وضعیت اقتصادی و اجتماعی منطقه لطمه وارد نماید و گاهی اوقات این صدمات غیر قابل برگشت می باشند. از طرف دیگر تالابها دارای شرایط زیستی ویژه ای می باشند. بطوریكه گونه های خاص و ارزشمندی را به طرف خود جلب می نمایند، در این صورت حفظ این ویژگی ها یكی از هدف های عمده در مدیریت تالاب محسوب می شود.
